Van de voorzitter · Een rechte lijn?

Aan de vooravond van de beëdiging van 'zijn' Kabinet werd aan de heer Ball< enende gevraagd of hij zich zag in de lijn van Kuyper en Coiijn. 'En Calvijn'; zo voegde hij daar zelf spontaan aan toe. Het moet gewaardeerd worden dat onze nieuwe minister-president de moed heeft om in het openbaar te bekennen dat het gedachtegoed van de grote reformator Calvijn hem iets te zeggen heeft. Hoewel de gezegende invloed van Calvijns arbeid nauwelijks overschat kan worden, wordt over de persoon zelf veelal negatief geoordeeld. Daarom viel de opmerking van de heer Balkenende me, als ik het allemaal goed begrepen heb, in positieve zin op. Er rees meteen ook een vraag. Uit zijn antwoord, althans de aanvulling die hij op de vraag gaf, zou afgeleid kunnen worden dat er een rechte lijn loopt vanaf Calvijn naar de anti-revolutionaire traditie in de lijn van Kuyper, Coiijn, Biesheuvel en Zijlstra, allen bekwame voorgangers van de heer Balkenende. De vraag is of er werkelijk sprake is van zo'n rechte lijn?

Johannes Calvijn

Hij zou geen uitgewerkte opvatting over de overheid hebben nagelaten. Toch bevatten zijn geschriften voldoende gegevens om te l< unnen spreken van een calvinistische staatsopvatting. Zijn vertrekpunt is, evenals In Art. 36 NGB, de vraag v/aarom overheden noodzakelijk zijn. 'Om der zonden wil' en 'tot onderhouding van het menselijk geslacht'; antv^oordt hij onomv/onden. Op bijna alle plaatsen waar Calvijn spreekt over de overheden noemt hij die redenen. Dikwijls volgt hij de Indeling uit I Tim. 2 vers 1: 'Opdat wij een stil en gerust leven leiden ' Nadrukkelijk wijst hij op de drie doelstellingen die deze tekst aanwijst. De overheid Is er namelijk voor de vrede (een stil en gerust leven), de religie (in alle godzaligheid) en de eerbaarheid en zedelijkheid (in alle eerbaarheid). Op deze drie gedachten bouwt Calvijn zijn beschouwingen over de plaats en de taak van de overheid; weliswaar 'onderscheiden van het geestelijk en inwendig Rijk van Christus, maar dat we alzo moeten weten dat ze tegen elkander niet strijden'.

Kerk en staat, met eigen verantwoordelijkheid en werkterrein, onderscheiden van elkaar, maar beide gericht op één doel; de eer van God en het heil van onze naaste. En daarom zijn alle geboden van de Wet der 10 geboden normerend voor overheid en burger Daarover is Calvijn niet mis te verstaan. Onder anderen in de Institutie (IV.20.9) waar hij schrijft: 'Ofschoon de Schrift ons niet leerde dat het (ambt der overheid) zich uitstrekt tot de beide Tafelen der Wet, zo zouden wij zulks nochtans kunnen vernemen uit de heidense schrijvers' . Na het noemen van vele voorbeelden besluit hij als volgt: 'Hiermee wordt weerlegd de dwaasheid van degenen, welke wel wilden dat de overheid,

God en godsdienst terzijde stellende, zich alleen bemoeide met de gerichtshandelingen onder de mensen. Eveneens of God in Zijn Naam regeerders had gesteld, die de geschillen van aardse goederen beslechten en eindigen zouden; en nageloten hod hetgeen van veel groter gewicht is, te weten, dat Hij zuiver gediend zou worden volgens het voorschrift van Zijn Wet'. Trok dr Kuyper die lijn door?

Abraham Kuyper

Het principiële verschil tussen Calvijn en Kuyper ligt In de ontkenning van Kuyper dat de overheid ook een taak zou hebben op het terrein van de godsdienst. Daarom beijverde hij zich voor een 'aanpassing' van Artikel 36 NGB. Kuyper zelf liet geen misverstand bestaan over het feit dat hij op het punt van de taak van de overheid de lijn van Calvijn niet wenste door te trekken. Dat erkent hij glashelder in de bekende Stone-lezingen. Hij noemt het weliswaar een netelige kwestie omdat hij hiermee afwijkt van 'de eenparige en eenstemmige betogen van Calvijn en zijn epigonen (opvolgers)', maar hij neemt toch afscheid van de oorspronkelijke calvinistische staatsopvaaing. Uiteraard levert Kuyper ook de argumenten waarom hij tot een ander standpunt kwam, dat neemt niet weg dat hij een wissel heeft omgezet.

De lijn van de SGP?

Natuurlijk verkiezen wij Calvijns klare wijn zonder Kuyperiaans water Kunnen wij daarmee tevreden achterover leunen? Ik meen van niet. Onze vertegenwoordigers in 's-lands vergaderzalen worstelen gedurig met de vraag hoe zij

dat goede beginsel in de praktijk moeten brengen. Het goud van ons beginsel omvormen tot de pasmunt van deze tijd, zoals het kernachtig is uitgedrukt. Dat levert vele vragen op.

We moeten ons niet vermoeien met kwesties hoe de samenleving er uit zou zien als de SGP 'de macht' zou hebben. Zulke 'als-vragen' zijn onmogelijk te beantwoorden. Zou de koning van

Ninevé de dag tevoren geloofd hebben dat hij zou gaan nederzitten In zak en as? Dan moeten we vooral ook niet proberen om de spanning die bestaat tussen beginsel en praktijk weg te redeneren. Maar er liggen wezenlijke vragen op nadere doordenking te wachten. Een voorbeeld daarvan levert ons o.a. de brochure '37 artikelen, ...min één? ', waarin wordt opgeroepen om, In het licht van de maatschappij waarin wij leven en met volledige behoud van ons beginsel, ons bezig te houden met vragen die te maken hebben met de grenzen van de godsdienstvrijheid, om in dit kort bestek één voorbeeld te noemen.

Een lijn kan afgebogen worden, een lijn kan ook eindigen. Op ons allen ligt de taak deze staatkundige lijn door te trekken. Dat vereist voortdurende bezinning en doordenking op alle niveaus in onze partij. Biddend om licht en wijsheid.

W. Kolijn

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen