Toppunten in Nederland

Nieuwsgierig? De dikste boom staat in Beek. De bewoners van het Gelderse dorp spreken teder over de kabouterboom. Gekke naam voor een reus. De dikste boom van Nederland, een tamme kastanje, heeft een stamomtrek van 850 centimeter. De leeftijd wordt geschat op 450 jaar. De 25 meter hoge boom staat in het Kastanjedal in de Heerlijkheid Beek. Mooi isie zeker niet.
De scheefste toren is die van de Walfriduskerk in het Groningse Bedum. De 35 meter hoge toren hangt al jaren 2 meter, 61 centimeter en 1 millimeter uit het lood. Oké, geen vergelijking met het wereldberoemde broertje uit Pisa, die maar liefst ruim 5 meter scheef hangt, maar toch. Gasselterboerveenschemond in Drente komt als winnaar van de langste plaatsnaam uit de bus.
Aad Struijs, redacteur toerisme van de Wegenerdagbladen, schetst in zijn boek Het Toppunt van Nederland een bijzonder beeld van Nederland aan de hand van 1563 records en rariteiten. Van de dikste boom via het kleinste museum, het duurste schilderij, het oudste huis en de langste asperge tot het eerste natuurmonument en het kleinste kasteel van Nederland. Omdat alle records en rariteiten te bezichtigen of te bezoeken zijn, is Het Toppunt van Nederland ook een reisgids. De honderden items zijn netjes gerangschikt per provincie. In elk hoofdstuk staan de dorpen en steden in alfabetische volgorde.
Sinds Struijs (1946) zijn boek eind februari presenteerde in het restaurant van de hoogste toren van Nederland, de 185 meter hoge Euromast in Rotterdam, loopt het werkelijk als een trein. De inhoud van het boek blijft intrigeren. De dikste man, de zeldzaamste postzegel, de langste sigaar, het kleinste kasteeltje, de grootste goudschat, de kortste graftekst; je wilt het allemaal weten. Vanzelfsprekend veranderen sommige records. Zo bestaat het ooit in Terdege beschreven kleinste restaurant van Nederland, Kiliaen in Hasselt, waar maar twee mensen tegelijk konden eten, niet meer. De eigenaar ging er met een schuld van tonnen vandoor. Waarbij er natuurlijk altijd een restaurant is dat dan weer het kleinste is.
De Apeldoornse journalist begrijpt niet dat mensen hun vrije dagen vullen met tuincentra en woonboulevards. „Er is zoveel te zien. Het boek bevat zoveel aanknopingspunten voor trips en tochten. Omdat het in dit artikel ondoenlijk is alle 1563 records de revue te laten passeren, kiest Terdege voor de toppunten in Gelderland, in het boek van Struijs de provincie met de meeste records.

Apen
We beginnen in Apeldoorn. Naast Het Loo, het eerste gebouw in Nederland met schuiframen, herbergt de stad met De Apenheul het eerste dierenpark in de wereld waar apen vrij tussen het publiek rondlopen. Apenheul bezit s werelds grootste gorillagroep buiten de regenwouden van Borneo en Sumatra. Wees gerust: een forse sloot scheidt deze apen van de bezoekers.
Even tussendoor: het Madurodam onder de dierentuinen is Dierenpark Wissel in Epe. Geen giraffen of olifanten maar wel dwergotters en dwergnijlpaardjes. Volgens Struijs „kluitjes spek op veel te korte pootjes, met oren van niks en een snuit vol kreukelzones. In de kleinste dierentuin van Nederland zoekt iedereen tevergeefs naar wilde dieren. De enige leeuw binnen de hekken van de minizoo brult pas na inworp van een gulden.
Centraal Beheer werd beroemd met de reclameslogan Even Apeldoorn bellen. Daarom staat voor de vestiging van de verzekeraar op de hoek van de ArnhemsewegLaan van Malkenschoten in Apeldoorn het grootste telefoontoestel ter wereld. Het immobiele gevaarte is 2,47 meter hoog, 6,06 meter lang en weegt maar liefst 3500 kilo. Voor alle duidelijkheid: er valt niet mee te bellen.
De dierentuin in Arnhem heeft het grootste aquarium in Europa. De grootste ruit van de wereld houdt de watermassa in Burgers Ocean in bedwang. De ruit is 35 centimeter dik, 6 meter hoog, 25 meter breed en 120 ton zwaar. Duikers hebben er de handen vol aan om de ramen te lappen.
Barneveld kent elke tweede week van augustus Nederlands oudste en een van Europas grootste ballonfiëstas. Tienduizenden mensen komen naar de wei achter kasteel De Schaffelaar om te zien hoe meer dan dertig heteluchtballons het luchtruim kiezen. Naast dit opgeblazen record kent Barneveld de kleinste beiaard ter wereld, in het torentje van het raadhuis. De basisklok weegt 93 kilo, de kleinste dik 4 kilo. Bij elkaar brengen de 44 klokjes amper een ton op de weegschaal.

Bedstedes
Het telt veertig huizen, 160 inwoners, lijkt op een gehucht en toch is het een stadje. Het kleinste stadje van Nederland zelfs: Bronkhorst. Het stadje groeide nooit verder dan de middeleeuwse kern. Eigenlijk is Bronkhorst, op zn mooist te bereiken met de pont over de IJssel vanuit Brummen, een bewoond openluchtmuseum met smalle keistraatjes, oude boerderijhuisjes, een dorpsherberg, een windmolen en een 14e-eeuwse kerk. Wie wil blijven slapen, kan terecht in een van de vier bedstedes bij De Vier Linden. Een overnachting inclusief ontbijt kost nog geen honderd gulden. Wandelaars krijgen van maandag tot en met donderdag korting: een kwart van het gelopen aantal kilometers.
De Haagse notaris mr. Theodore Marie Theophille te Rietstap erfde in 1909 van zijn oom het landgoed De Rietstap. Het testament bepaalde dat hij van het geld een kapel moest bouwen met daarin een schilderij voorstellende de kruisiging van Christus. Het bedrag dat overbleef, mocht de neef zelf houden. Omdat verzuimd was de afmetingen vast te leggen, liet de Hagenaar een kapelletje bouwen van 6,4 meter lang, 4,5 meter breed en maar 5 meter hoog. Aan de krenterigheid (of is het slimheid?) van de notaris dankt Dinxperlo sindsdien het kleinste kerkje van Nederland. Het gebouwtje is nooit voor de eredienst gebruikt. Het deed dienst als bergruimte en kippenhok.
In de parochiekerk in Persingen, het kleinste dorp van Nederland, zijn in het verleden wel diensten gehouden. Nu is het voor 200 gulden per dag te huur voor bijeenkomsten die „passen bij de sfeer van het gebouw. Geen prijs voor een „goed verwarmd pand met honderd stoelen, een toilet en een keukentje. Het geweldige uitzicht is gratis. Persingen, een handvol boerderijen, ligt midden in de Ooijpolder in het schitterende uiterwaardengebied de Gelderse Poort.

Pontveer
Dodewaard mag dan de oudste herberg en de enige buitendijkse wijngaard van Nederland hebben, Doesburg gaat met de eer van het oudste restaurant strijken. Al sinds 1478 wordt in de Waag in het centrum van de stad bier geschonken en gedronken. Al is het dienstertje dat op een zonnige voorjaarsdag de gasten helpt aardig in de bonen. In plaats van een maltbiertje wordt de dorstige voorbijganger een pittig en stevig alcoholhoudend glas gerstenat voorgezet. Ach, ging in de Hanzetijd de voorkeur ook niet uit naar gerechten met hele sterke smaken? De koks waren niet zuinig met pas ontdekte specerijen als kaneel, gember, kruidnagel en peper.
De Waag ademt nog de sfeer van toen. Een houten vloer, een forse open haard en in het midden van de tent een enorme weegschaal. Achter zijn zaaltjes. Op verschillende dagen is er live-muziek, al past die getuige de aankondiging („Viva Las Vegas) niet altijd bij de historische omgeving.
Nog maar een oudste, het oudste pontveer van Nederland. Dat gaat al sinds het jaar 1300 heen en weer tussen Opheusden en Rhenen. Het grootste reformatorische kerkgebouw van Nederland, dat van de Gereformeerde gemeente in Nederland in Opheusden, met 2600 zitplaatsen, staat niet in het boek van Struijs. Hij noemt, en waarschijnlijk terecht, de Sint Jan in Den Bosch het grootste kerkgebouw van ons land.
Kasteel Huis Bergh in sHeerenberg is het grootste kasteel van Nederland. De woontoren dateert uit de 14e eeuw. Het kasteel bezit ook nog eens het grootste particulier archief van Nederland en de enige grafelijke muntmeester van ons land. De Achterhoek is kasteelrijk. Bij het kasteel van Ruurlo ligt de grootste heggendoolhof ter wereld, althans in oppervlakte: 8740 vierkante meter. De lengte van de paden is 1188 meter. Het doolhof dateert uit 1890 en werd aangelegd om kinderen, jonkers en freules te vermaken. De paden zijn extra breed vanwege de brede hoepelrokken van de dames. In het midden staat een uitzichttoren. Om de weg terug uit te stippelen...

Waterval
De Veluwe kent een flink aantal records. Hoenderloo met de grootste beeldentuin en het eerste ondergrondse museum. In Loenen vindt men de hoogste natuurlijke waterval van Nederland. De vergelijking met bruisende watermassas in het buitenland gaat absoluut niet op. De Loenense Beek stort zich van een hoogte van maar liefst drie meter in de diepte. Kinderen kunnen met gemak over de waterval springen. Ouderen die het ook proberen lopen het risico een nat pak te halen.
Klarenbeek kent het kleinste stationnetje van Nederland. Al is het niet meer dan een bushokje aan het enkelspoor tussen Apeldoorn en Zutphen. De boemels op diesel passeren er elkaar. Uddel heeft de primeur van het hoogstgelegen meer van Nederland, op 24 meter boven NAP.
Tot slot: het geografische middelpunt van Nederland ligt in Lunteren. Een lindenboom markeert aan de Hessenweg de navel van Nederland. Wie op zoek is naar het zwaartepunt van ons land moet naar Putten. In 1983 berekende Frank Stortbeck, informaticus, geoloog en wetenschappelijk medewerker van de Universiteit van Amsterdam, de exacte ligging van het zwaartepunt van Nederland. De computer wees de omgeving van de kruising PeppelerwegOude Prinsenweg in het Sprielderbos in Putten aan. In de buurt ligt een steen met een ring. Op de steen staat: „Til Nederland op aan deze ring en niemand zal het merken.

Mede n.a.v. Het toppunt van Nederland door Aad Struijs; Uitgeverij Plataan, Zutphen; 397 blz., met 600 fotos en kaartjes; ƒ 49,90 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen