Uit de geschiedenis van de pausen (III)

Reeds eerder wezen wij op de verwereldlijking der middeleeuwse Kerk. Tal van ambtsdragers vergaten de waardigheid van de geestelijke stand, en leidden een leven, dat leken beschaamd zou hebben gemaakt. In het laatst van de vijftiende eeuw bereikte de verwereldlijking der Kerk een nieuw dieptepunt, toen een paus als Alexander VI op de Stoel van Petrus zat. Zijn biograaf Matthew noemt deze paus onzaliger nagedachtenis: 'de meest karakteristieke belichaming van het vijftiende-eeuwse pausdom'.

Alexander VI (1431-1503), Rodrigo Borja of Borgia, en geboortig uit Xativa in Spanje, was naar Rome gekomen, toen zijn oom paus was geworden onder de naam Calixtus III. Calixtus deed in het klein wat Alexander in het groot zou doen. Hij begunstigde zijn Spaanse familieleden, en gaf hun hoge ambten. Men noemt dit misbruik nepotisme, van nepotes (neven, of wat daarvoor door moest gaan).

Zo maakte Calixtus zijn neef Rodrigo kardinaal op 26-jarige, en vice-kanselier der Heilige Kerk op 27-jarige leeftijd. Voorts was Calixtus meer diplomaat dan geestelijk herder. Hij maakte ook misbruik van zijn positie om zich en de zijnen te verrijken. Hij had een natuurlijke zoon, die kardinaal werd onder het pontificaat van Alexander VI,

Van de kardinalen was Borgia degene, die het in zedelijk opzicht het bontste maakte. Uit liefdesbetrekkingen van korte of langere duur had hij een aantal natuurlijke kinderen, waaronder de beruchte Cesare, verder Juan en Lucretia, Over de kardinalen van het slag van Borgia schrijft de gematigde Pastor: 'In prachtige paleizen, temidden van een grote weelde, leefden deze kardinalen geheel als wereldlijke vorsten. Zij jaagden, dobbelden om hoge bedragen, gaven braspartijen en feesten, namen deel aan de dolste carnavalsgrappen, en veroorloofden zich de ergste zedelijke uitspattingen.'

De onmiddellijke voorganger van Alexander VI was Innocentius VIII, Ook al geen waardig opperherder! Innocentius had een zoon, Franceschetto, die zich verrijkte met het geld dat zijn vader verdiende met de verkoop van aflaten, Innocentius wekte schandaal door in het Vaticaan de bruiloft te doen vieren van zijn kleindochter Peretta, Bij de dood van deze paus was kardinaal Rodrigo Borgia 60 jaar oud. Hij achtte zijn uur gekomen om paus te worden. Met geld en beloften kocht hij veertien kardinalen om. Op 11 augustus 1492 had de Christenheid een nieuwe opperherder, de simonistisch gekozen paus Alexander VI.

Het leven van de nieuw-gekozene was een 'ononderbroken uiting van immoraliteit' (Portigliotti). Tijdgenoten echter roemden de mannelijke schoonheid en de daadkracht van de paus. Aanvankelijk leek het of Alexander zijn leven wilde beteren. Evenals later, na de dood van zijn zoon Juan, kondigde hij hervormingen aan. Deze goede dispositie duurde helaas maar kort. Paus Alexander zette het ongeregelde leven van kardinaal Rodrigo Borgia voort, zo hij het niet nog erger maakte.

Onder Alexander VI beleefde de Christenheid het schandaal, dat de paus en zijn gewetenloze zoon Cesare zich bedienden van het pausschap, om zichzelf en hun Spaanse familie grote rijkdom en macht te verschaffen. Om aan geld te komen verkocht Alexander aflaten, kerkelijke en wereldlijke ambten en echtscheidingsvergunningen. Behalve aan simonie maakte deze onwaardige paus zich schuldig aan grof nepotisme: vijf bloedverwanten maakte hij kardinaal, twintig anderen werden bisschop, of kregen functies aan het pauselijk hof.

De paus raakte hoe langer hoe meer onder de slechte invloed van Cesare, hetgeen zijn aangeboren immoraliteit veranderde in volslagen amoraliteit. Tijdens zijn pausschap werd Alexander nog minstens driemaal vader! Een van zijn geliefden was Giulia Farnese, zuster van de latere paus Paul III, Deze vrouw vertoonde zich openlijk aan het pauselijke hof, Alexander liet door Pinturicchio een afbeelding van de Heilige Maagd schilderen, waarvoor Giulia als model had gediend!

Het Vaticaan werd getuige van de grootste zedelijke buitensporigheden. Berucht zijn de door Cesare op 31 oktober 1501 aangerichte orgieën, het z.g. Ballo delle Castagne. Aan dit kastanje-bal en wat er op volgde namen, behalve Alexander, Cesare, Lucretia en hun kring, waartoe ook een aantal kardinalen behoorden, 50 publieke vrouwen deel! Op de feestdag van Allerheiligen, 1 november 1501 verscheen de H, Vader niet in de kerk tengevolge van de emoties van de vorige avond!

Deze zonderlinge paus nam het dan ook niet erg nauw met zijn kerkelijke plichten. Daarvoor was hij veel te sceptisch en te onverschillig. Zijn biograaf Portigliotti deelde mee, dat Alexander VI met Kerstmis 1500 en 1502 niet bij de mis aanwezig was. Met Pasen 1498 liet hij een gewijde hostie (volgens de rooms-katholieken lichaam en bloed van Christus), achteloos op de grond vallen. Een ander maal vertrapte de paus een geconsacreerde hostie. Tijdens de elevatie, wanneer de hosties opgeheven worden om door de knielende menigte vereerd te worden, bleef Alexander vaak zitten babbelen!

Lange preken maakten hem ongeduldig, en de missen, die hij las, raffelde hij af. In maart 1502 aten de paus en zijn gevolg op een vrijdag (vastendag) vlees! De verjaardag van zijn pauskroning vierde hij datzelfde jaar door zich in zijn vertrekken met een aantal vrouwen af te zonderen.

Deze paus, die zo lichtvaardig omsprong met voorschriften en gebruiken der kerk, liet Savonarola (volgens diens ordegenoot Molkenboer een 'profeet, held, en heilige') als ketter verbranden. In werkelijkheid was de reden, dat Savonarola de paus zijn onwaardig gedrag verweet!

(slot volgt)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen