Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

BOEKBESPREKING

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

BOEKBESPREKING

OPDAT ZIJN HUIS VOL WORDE

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Jac. Overeem. Opdat Zijn huis vol worde. Uitg. B.V. De Banier, Utrecht. 216 blz., prijs ƒ 12.75.

Het boek dat we hier bespreken is een historisch verhaal over de opwekking te Nieuwkerk op de Veluwe in het jaar 1750. Ik heb de indruk dat dit stukje Nederlandse kerkgeschiedenis niet overbekend is. Daarom moet elke poging om een niet te bekend, maar belangwekkend stuk geschiedenis te populariseren, toegejuicht worden. En om direkt maar een waarde-oordeel uit te spreken: ik gelcof dat de auteur in dit pogen ook werkelijk geslaagd is.

Overeem geeft in dit boek geen historische roman. maar een historisch verhaal. In een historische roman kan de fantasie ondanks de binding aan de feiten uit het verleden een erg grote rol spelen. Dat kan in een historisch verhaal uiteraard veel niet. Maar Overeem is er ook de man niet naar om een aantal historische feiten netjes op een rijtje te zetten en daarmee uit. Hij heeft een aantal niet-historische, dus fictieve figuren nodig die het verhaal meer kleur, sfeer en levendigheid bieden. Daarom is de typering „historisch verhaal" zoals die ook in de ondertitel voorkomt, wel goed gekozen.

Ik ben blij met de verschijning van dit boek — voor me ligt de 3e herziene druk — omdat het naast historische, ook actuele waarde bezit. Ook nu horen we soms van opwekkingsbewegingen, die een gedeelte van onze jeugd aantrekken. Helaas moet nogal eens geconstateerd worden dat enthousiaste geloofsbeleving en diep zondebesef elkaar uitsluiten in de opwekkingssfeer. Ik ben bang dat dan zowel aan het ene zowel als aan het andere het wezenlijke ontbreekt. Daarom is het lezen van dit boek zo hartverwarmend, omdat hierin een gereformeerd gebleven opwekking beschreven wordt. Er zijn wonderlijke dingen gebeurd in het Nieuwkerk (Nijkerk) van 1750. Onder de prediking van ds. G. Kuypers begonnen mensen te zuchten en te klagen. Soms moest de predikant ophouden omdat hij niet meer verstaanbaar was.

Groot was het gekerm: „O, mijn zonden!", , , Kan het ook voor mij nog? ", „Geef mij Jezus, of ik sterf." Diep was het zondebesef, maar het behaagde de Heere bij velen dóór te trekken en een verzekerd geloof te schenken. De levenswandel veranderde, herbergen werden veranderd van drankholen in plaatsen waar cloor-de-weekse „oefeningen" werden gehouden. Vijandschap veranderde in vriendschap, jarenlange vetes werden geslecht. Natuurlijk werden, mede te wijten aan de slechte communicatiemiddelen, de vreemdste geruchten over Nijkerk en zijn vurige predikant uitgestrooid. Er waren verdachtmakingen genoeg, die suggereerden dat in Nijkerk de mensen tot een goedkope bekering werden gedwongen. Niets is echter minder waar dan dit .Ds. Kuypers evenals zijn collega ds. Roldanus, keerden zich met kracht tegen excessen zoals het luidkeels jammeren in de kerk, waardoor de prediking gehinderd werd. Zij zagen deze uitingen als begeleidende verschijnselen, waarvan ze hoopten dat ze spoe-

dig zouden overgaan. Dat is ook gebeurd: na enkele jaren waren de „beroeringen" voorbij, maar gebléven was bij velen een diep geestelijk en een rijk bevindelijk geloofsleven in de Heere Jezus Christus. Daarom mag er best heimwee zijn naar deze door de Geest zo rijk gezegende tijd in de kerk. Want de klacht van vele jongeren en ouderen is te begrijpen: het is zo stil, zo dor, zo koud in het kerkelijk leven van vandaag. Maar ook schuilt er een troost in het lezen van dit boek. Want ds. Roldanus, die al veel langer in Nijkerk stond, preekte zuiver gereformeerd en keerde zich met kracht tegen de volkszonden. Schijnbaar zonder resultaat. Tot het God behaagde „zomaar", op Zijn tijd, door middel van een jonge vurige dienaar des Woords overvloedige zegeningen uit te storten.

We maken in het boek kennis met over het algemeen levensechte mensen, zoals Fanny de Fauw, Martje Kluizenaar, de boerin van „Snijdershoek", Geert Heimersen, grootvader van Veen, ds. Kuypers uiteraard en vele anderen. In. hen wordt de geschiedenis concreet en levend. Door deze personen komen de gebeurtenissen ook dicht bij ons te staan, meer dan in een gewoon kerkgeschiedenisboek het geval zou zijn.

Natuurlijk is geen boek volmaakt. Dat geldt ook voor dit tot, nu toe laatste boek van Overeem. In andere recensies is al gewezen op de anachronismen die er in voorkomen. Als de wereldse en later verstokte Geert Heimersen op blz. 52 b.v. zingt: e gaan nog niet naar huis, dan speelt het 20e eeuwse melodietje ons toch door het hoofd. En als op blz. 125 van een ultrarechtse predikant gesproken wordt, herinnert me dat een beetje teveel aan Van Rulers laatste geschrift. Soms zijn er slordigheden, zoals op blz. 99 en 100, waar ds. Kuypers op zaterdagavond zijn bekend geworden preek over Ps. 72 : 16 ( een handvol koren, de vrucht daarvan zal ruisen als de Libanon ) voorbereidt, daarna door zijn vrouw wordt vermaand om voort te maken met de opmerking: Het is tijd", terwijl hij direkt daarop de preekstoel zondagsmorgens beklimt. Met te weinig woorden is hier kennelijk gesuggereerd dat ds. Kuypers de nacht in gebed heeft doorgebracht. Ook de episode over Klaas van der Veens bekering doet wat rommelig aan. Zo zou er meer te noemen zijn. Ik wil echter beslist niet negatief gaan eindigen. Het boek heeft me teveel getroffen om al te veel gewicht te geven aan (meestal) detailkwesties.

Rest nog één vraag: is het hoek historisch verantwoord of heeft de schrijver zich teveel laten meeslepen door sympathie jegens de hoofdpersoon, ds. Kuypers en jegens de gebeurtenissen, de opwekking? Ik ben geen kerkhistoricus, maar de bronnen die ik er op na gelezen heb (door de schrijver zelf vermeld op blz. 227 en 228) om enige „historische kontrole" uit te oefenen, geven' mij de vrijmoedigheid om te beweren dat de historische betrouwbaarheid ten volle is bereikt en objectiviteit ten aanzien van personen en gebeurtenissen op verantwoorde wijze is nagestreefd.

Resumerend wil ik vaststellen, dat we hier met een in vele opzichten uitstekend boek te maken hebben, dat dan ook in geen enkele verenigings-en privébibliotheek mag ontbreken. Er is wel eens een kadercursus gehouden onder de titel: Zicht op boek en gedicht, waarbij richtlijnen gegeven werden voor het verantwoord inschakelen van literatuur en lectuur op de verenigingen. Welnu, hier hebben de verenigingen een boek, waardoor op een levende en levendige wijze een stuk kerkgeschiedenis kan worden behandeld, waarbij de actualiteit (hedendaagse opwekkingsbewegingen) niet «behoeft te ontbreken.

Van harte aanbevolen.

Dit artikel werd u aangeboden door: Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 29 augustus 1975

Daniel | 24 Pagina's

BOEKBESPREKING

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 29 augustus 1975

Daniel | 24 Pagina's