Wie luistert naar Klazien moet van de hak op de tak mee kunnen springen

Zalk, ergens onder Zwolle. Aan een zijwegje van een zijweg van een smal dijkje woont Klazien Rotstein-van den Brink. Een kwieke, kordate tante van 71 jaar die in de natuur en (de verwording van) de maatschappij eindeloos stof tot vertellen vindt. In dialect. In haar huiskamer bieden grote ramen zonder vitrage een prachtig uitzicht; achter op Zalk met kerk en molen, aan de voorkant op de tuin in herfsttooi en het weidse, oude land dat onder een novemberstorm gebukt gaat. Ook het zijraam laat het landschap zien.,,Gordijnen vind 'k niet nodig. Nee, ook geen valletjes, ik zie graag de wolken en de vogels ook. Sommige patiënten zeggen als ze binnenkoom'n: O, 't komt niet goed uit zie ik, ie ben an de schoonmaak. Nou, dan ben' k al 23 jaar an de schoonmaak."

Zingen
Mevrouw Rotstein woont al veel langer dan 23 jaar op deze grond. ,,Van da'k twee jaar en acht maand' n was. Ik woonde bij grootvader en grootmoeder en een tante. Grootvader kon niet goed hoor'n, grootmoeder kon niet goed zien en tante liep niet best, dus was 't wel makkelijk dat ik daar was. Mijn man en ik hebb'n de grond geërfd en toen het huisje te slecht werd, hebb'n we een eindje naar achteren dit huis laat'n bouw'n. 's Avonds kwam er altijd veel volk bij mien grootouders. Dat vond ik niet leuk, want dan was het: ,,Mondold'n", en om half acht:,, Geef maar'n an tien en dan naar bed." En in de bedstee, die in de kamer was, hoorde ik de gesprekken nog. Niks aan. Maar 't was ook wel eens gezellig hoor. Dan haalde tante de harmonica uit de kast en gingen ze verssies zing'n en psalm'n." Prompt noemt Klazien een hele reeks liedjes van vroeger, die,, ze nu niet meer kenn'n". ,, Er wordt niet meer gezong'n, hooguit hoor je de radio krijs'n. Vroeger zong' n ze onder het werk, onder de afwas, op school en op de zondagsschool. Onze meester had een viole en dan zong' n we uit Valerius' gedenkklank. Gisteren he' k voor een opname nog 'n verssie gezong'n, ze zeggen da'k een mooie stem heb. Nou ja. Je kunt ook zeggen dat een kikker een mooie stem hef, voorzien doen."

Ouwe beppies
In maart hoopt Kléusien, de dialect-uitspraak van Klazien, 72 jaar te worden. ,,' k Ben erg gehecht aan dit plekkie, ik ken de tuin helemaal, 't Is wel veel werk, die tuin. We zull'n het wel niet lang meer kunn' n doen, dus we staan al op de lijst voor een bejaardenhuis. Maar voor gezonde mensen als wie is het moeilijk, die laat sie niet zomaar toe. En 't is voor ons ook niet zo leuk, want 't ben daar allemaal van die ouwe beppies." Volgens de Zalkse mogen de ouderen veel te weinig hun handen uit de mouwen steken in het bejaardenhuis en worden ze daardoor eerder stijf en stram. ,,Mensen zoals wie die alticd bezig 'ewest ben, moet ze niet zomaar koffie en thee gaan brengen, dat kunn' n ze best zelf zetten. Laat ze maar 's wat doen, afwassen, koffie zetten, in de tuin werken als ze dat leuk vindt. Dat will' n ze best. 't Zal niet zo snel gaan en misschien laat ze bij 't afstoffnwatvall'n, maar zelf laat ze ook wel 's wat vall'n. Zomaar stille zitt'n daor krie'j toch wat van! Dan gaat 't zo snel achteruut. We moet actief bliev'n, ook as we ouwer worr'n. Het leven is nog best mooi. Het valt niet mee om afhankelijk te weez'n as je altied voor jezelf 'ezorgd he. Laat ze maar zelf wat rond krummel'n mi' 'n stofdoek. Agnes, wie hebb'n 'n heleboel mogelijkheed'n, maar wie mut se benutt' n!"

Boekje
Midden in het bejaardenbetoog valt het oog van mevrouw Rotstein plotseling op de twee glazen vazen die op tafel staan.,, O, ' k moet eem' n de bloem' n wat drink' n geev' n,' t is onvoorstelbaar zo snel as dat gaat." Meteen zijn de bloemen (er staan diverse bossen in de huiskamer) onderwerp van gesprek. ,,Ik krijg zo vaak boeketten, dat is wel leuk hoor, al die bloem'n. Pas heb ik een bloem'nmaand gekreeg'n van de NCRV, met kool, bieten, uien, enzovoort, precies wat ik had behandeld in het programma.'' Klazien is namelijk enige tijd op de televisie geweest, waarbij ze "Allerhande dingen over de natuur" vertelde. Dat is ook de titel geworden van een boekje dat afgelopen voorjaar naar aanleiding van dat programma is verschenen. Geneeskracht in de natuur, huismiddeltjes, handige 'weetjes' voor de keuken, wat zegt de natuur over het weer; dergelijke zaken vertelt Klazien Rotstein in haar boekje. Inmiddels is het 120.000e exemplaar verkocht. Eerste druk in april '90, tweede in mei, derde in mei, vierde in juni, vijfde in juni, zesde in september!

Chrysanten
,,De natuur heeft veel meer betekenis voor de maatschappij dan mens'n denk'n", meent Klazien. ,,Klimopbladeren zijn bij voorbeeld heel goed om zwarte kleer'n te wassen, veel beter dan zeepsop, Dreft en weet ik veel. Nee, ik gebruik geen klimop, want ik heb geen zwarte kleer'n. Klimopwater maakt geen kring'n in het goed. En dat ouwerwetse goed kon je niet wassen. Gewoon wat klimopblade-l> ren een kwartiertien laat'n trekk'n. Chrysanten, datje die eet'n kunt weet' sie niet" en twee dicht beschreven vellen worden voor me neergelegd. ,,Hier, lees maar'ns, dan zal ik kijk'n om de koffie. As je tenminste dat olderwetse schrift leez'n kunt." Het eten van chrysanten blijkt de geest fris, het lichaam lenig, het haar weer zwart en de tanden weer wit te maken, lees ik. Tegen zenuwachtigheid, slapeloosheid en moeilijke spijsvertering helpt het volgende: ,,Ongeveer vijf chrysantebladeren in een kopje kokend water laten trekken, zeven en gezoet met honing drinken.'' Chrysanten uit de winkel moet men hiervoor niet gebruiken, die zijn bespoten.

Zo duur mogelijk
Heeft Klazien die wijsheden van haar grootmoeder? Sommige wel, maar,,Nee, die wist dit niet. Ik heb veel boek'n over plant' n en kruid'n, je krijgt tips, ik lees veel blaad' n, m' n jongste dochter is landschapsarchitecte en die hef ook leuke boek'n. De mens'n gaan vaak zo onnadenkend met de boel om. Alles wat ze niet zint noem ze maar onkruud. Terwijl de Schepper juist madeliefjes en paardebloem' n geef as wie de vitamine daarin zo nodig hebb'n, vind'n de mens'n dat die bloeme^es niet in de tuun hoor'n. Hoe gebruuk ie de koffie?" Mijn antwoord,,Met suiker en melk" staat mevrouw Rotstein wel aan., ,Ie zeg tenminste suuker en melk. Sommigen zegg'n (en ze zet een deftige stem op): ,,graag zo duur mogelijk" en dan bedoel ze met suuker en melk. Ik hou niet van die vreemde tierlantijntjes." Ik ook niet, zeg ik en Klazien bromt goedkeurend: ,,Nee, daarkiek-ie ook niet naar uut." Als ze de koffie heeft geserveerd tilt Kleusien haar jurk wat op.,, Kiek, ik hef een dik been, ik weet niet wat 't is. De dokters in 't ziek' nhuus weet'n het ook niet. Nou hoorde ik pas van een die zei: Grapefruitseten! Dat doe ik nou, en 's nachts doe ik er koolbladeren om, in een kous. En 't trekt wel weg!" Met de rok valt ook het doek inzake dit onderwerp. ,,Mens'n met'nstadstuuntje gebruuk'n kunstmest, want: ik hetgeen mest, zegg'n ze. Maarroozestruuk'n, appelschill'n, aardappelschill' n of wat uut t I elkaar getrokk' n kraant' n kun ze ook as mest gebruuk'n. Dat weet ze niet!"

Simon Perez
De kat komt binnenwandelen en zorgt voor weer andere gespreksstof. ,,Magik u voorstellen: Simon Perez. Ga maar op je stoel ligg' n Simon. Zijne Excellentie heeft een eigen stoel." De kater gehoorzaamt en springt op een stoel waar een oud tafelkleed op ligt. Zijn wat merkwaardige naam is eenvoudig te verklaren. Het beest heette Simon. Toen kwam erin Israël — ,,Wij houd'n de Israëlische politiek bij, want m'n man is een jood" — een andere minister van buitenlandse zaken, Simon Perez. Op een avond riep Klazien de kat om binnen te komen. Het dier liet nogal op zich wachten en zijn vrouwtje herhaalde haar roep.,, Simon waar zit je, heb je't zo druk met je buitenlandse zaken, Simon Perez?" Voorbijgangers hoorden dat en moesten erom lachen, waarop Klazien bedacht dat ze dit wel in haar weerprogramma kon gebruiken. Sindsdien heet de kat Perez van z'n achternaam.

Geen hokjesgeest
Ze heeft er volstrekt geen moeite mee om voor een omroep als de VARA te werken. ,,Ja, ik ben ook een poosje bij de VARAradio weervrouw 'eweest. Er was eens iemand van de VARA bij me voor de historie van Zalk en toen zei ze dat we 't goed troff n met 't weer. Jazeker, zei ik, want morgen is er veel wind. Hoe weet u dat, vroeg ze. Nou, kijk maar, de vogels vlieg'n zo laag. Een paar maand later vroeg de VARA of ik in een weerprogramma wilde optreed'n. Ja, ik ben christelijk, maar daar heb ik geen probleem'n mee. Ik hou niet van die hokjesgeest. De Heere Jezus kwam voor de weerl'd, en dat zijn wij allemaal. En als ze me belachelijk wilt maken, moet ze dat maar doen. 'k Heb ze wel dadelijk gezegd dat m'n man en ik lid zijn van de EO." Maar dat was geen punt, zei de VARA. Men vond het wel aardig als er ook van christelijke zijde inbreng was. Dat wil zeggen: tot op zekere hoogte. Toen Klazien in een NCRV-radioprogramma waarin levensvragen aan de orde kwamen, onder meer zei dat euthanasie en abortus niet waren toegestaan op bijbelse gronden, belde de VARA haar om te zeggen dat ze haar niet konden handhaven...

Natte boel
,, Jammer, ik vond het wel leuk bij hun. Met die jongelui daar kon ik goed opschiet' n. En ik deed het met Simon Perez. Aan één kat heb ik meer dan aan zeven mann'n van het KNMI. Kiek: kat op de stoel, reken dan maar op 'n natte boel." Inderdaad klettert de regen tegen de ruit, maar dat is natuuriijk geen voorspelling. ,,Is'tpelsje dicht en fijn, dan zal het een strenge winter zijn", voorspelt Klazien verder. Ja, Simon heeft momenteel een dikke vacht. ,,Twee jaar terug had-ie zulk dun haar, en toen hef we een slappe winter gehad. Vorig jaar begon z' n vacht ook dik te word' n, maar na november hield het op. Kou hoeft trouwens geen vorst te zijn: een noordwestenwind met regen kan ook heel koud zijn." De onderwerpen die ze voor de tv en in haar boekje behandelt, bespreekt mevrouw Rotstein ook voor (vrouwen )verenigingen. Gemiddeld trekt ze er drie avonden per week op uit. ,,Maar ook wel eens zes. Nee, ik heb geen auto. 'k Ga met de taxi, maar meestal wor' ik gehaald en teruggebracht. M'n man alleen? O, die is dat wel gewend. Hij gaat nooit mee." Meneer Rotstein heeft wel belangstelling voor de natuur, maar niet zozeer voor Klazienskruiderij. ,,We gaan graag saam' n fiets' n", vertelt de zeventigplusser. Wat ze voor de spreekbeurten krijgt, gaat naar meisjestehuizen in Israël.

Marmeren plaat
,, Kruid' n en zo is nu weer in", weet Klazien, ,,maar het moet duur zijn, bij een reformzaak gekocht. En dat hóef niet. De mens'n hebb'n, vooral als je zoals hier wat afgelegen zat, altied huismiddeltjes gebruikt. Maar toen de kunstmiddel'n kwaam'n was dat andere opeens bijgeloof. En nü is het weer in." De Zalkse wordt dan ook geregeld telefonisch gecon sulteerd, ook tijdens ons gesprek. „Soms vraag'n ze welke opleiding ik heb gehad, of welke universiteit! De lagere school in Zalk, zeg ik dan, zuuv'njaar. Dat zeg ik dan altied in dialect. Van een marmeren plaat naast de voordeur verwacht' ze heel wat, maar voeten in aardappelschilwater steek'n vind' ze niks. Doe toch kallem an, zei mien grootvader altied, 'n slakke en een haas hebb'n geliekniejaor."

Wie luistert
Hoewel ze zelf uren aaneen kan praten, is mevrouw Rotstein van mening dat er heden ten dage veel te weinig geluisterd wordt. Reden voor haar om een ietwat meditatief getint boekje (dat onlangs verscheen) de titel" Wie luistert..." mee te geven. Daarin denkt ze na over kleine dingen in de natuur, waaraan een gehaast mens voorbijleeft. ,,ln dat boekje heb ik de boel van een andere kant belicht. Ik heb het boekje bijna helemaal in Engeland geschreven. Daar waar'n we op vakantie en 's morgens stond ik vroeg op —dat doe' k altied — en dan gingikzitt'n schrijv'n." '' Wie luistert..." is geïllustreerd met foto's van freelance fotograaf Aart Veldman. Hij ontmoette Klazien bij Biohorma in Elburg en vroeg of ze niet samen een boekje konden maken. Klazien nam het aanbod graag aan. ,,Ik schreef bij een foto of hij zocht een foto bij een stukje van mij." Een geknakte bloem inspireerde de Zalkse tot het omschrijven van wat volgens haar zonde is. ,,Datis nou zonde. Daar zijn hele theologische preek'n over gehoud'n en boeken vol overgeschreev'n. Maar zo'n bloem komt niet tot zien recht, die bloeit niet meer tot eer van God. Dat is zonde."

Niet heidens
Niet ieder is even ingenomen met Klaziens raadgevingen. ,,Een dokter hier uit de buurt zegt dat ik aan zwarte kunst doe, een ander zegt dat ik bovennatuuriijke krachten heb. Het werkt gewoon, maar dat is niet heidens. Gewoon een band met koolbladeren om 't hoof als-ie pien hebt. Niet datje alle vertrouw'n daarop zet, maar as je pien hebtprobeerje'twel. 't Is niet duur en je kunt 't probeer' n. Ik weet niet waarom 't werkt, ik heb geen semie gestudeerd." Hoewel het natuuriijk het beste is om onbespoten groente te eten, maakt Klazien er geen punt van als iemand bespoten spullen consumeert, ,,'t Is natuuurlijk verkeerd da'we zoveel gif gebruuk'n, maar anders kun je toch niks meer eet'n! Onbespoten groente staat ook in de zure regen. Nee hoor, daar maak ik mien niet druk over. Eet met smaak en dankbaarheid, zeg ik altied. Geen diëten, gewoon je eten goed fien kauwen, dat werkt op de speekselklieren."

Slaapmiddel
Een telefoontje onderbreekt de spraakwaterval. Klazien hoort de klacht aan en adviseert gekookte aardappels in een doek op de wangen te leggen en verder watjes met Echinaforce in neus en oren te steken en met het goedje de mond te spoelen. Of ze vaak wordt gebeld? ,,Oja, alle griezels, uut't hele land. Soms zegg' n ze: Mien laatste hoop is op u. Dan voel ik mien wel wat bezwaard, ik ben maar gewoon huusvrouwe, ik heb geen medische opleiding. Nee, ik steek geen preek af as sie dat zegg' n, dat moet sie zelf weet'n. Wie mut'n wel een goed voorbeeld geev'n, maar wie hoev'n niet de kerk in stand te houden. Dat doet de Schepper zelf. Anders kwam er niks van terecht. We ben geen heiligen, maar je moet wel weet' n dat er op christenen extra gelet wordt." Klazien wil nog een probaat slaapmiddel kwijt. ,,Mien grootmoeder, die blind was, zei aan 't eind van de dag vaak: Zuil' n we nog een versje zing'n? En dan gaf ze zelf vaak op,,' k Wil U o God mijn dank betalen". En dat bedoel ik nou niet profaan, maar dat is 't beste slaapmiddel. Datje 't niet zelf hoeft te doen: Ik ben met ulieden al de dagen, da's toch een rijkdom?!" Nu ga ik echt vertrekken, waarbij Klazien op de stoep me nog toevoegt: ,,Agnes, maak er maar een mooi stukkien van, en... benut oe mogelij kheed'n!"
De in het artikel genoemde boekjes zijn van uitg. Kok, Kampen. "Allerhande dingen overde natuur" kost ƒ 12,90. "Wie luistert..." ƒ 14,90.l< />

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen