KLEINE KRONIEK

Dr. W. Balke over pausbezoek

In Evangelisch Commentaar kent men een rubriek „EC - rond de tafel". In het nummer van 22 maart 1985 werd het pausbezoek van mei a.s. aan de orde gesteld. Dr. H. J. Kouwenhoven, voorzitter van de synode der Gereformeerde kerken legt uit waarom de gereformeerden bij dat pausbezoek tegenwoordig zullen zijn. Dr. W. Balke is van mening dat dat bezoek schadelijk is voor de oecumene. Prof. dr. F. Haarsma, hoogleraar pastoraaltheologie aan de Katholieke Universiteit van Nijmegen reageert op beide visies. Ik neem hier over wat dr. Balke poneert omdat we ons daar geheel in kunnen vinden en dankbaar zijn voor dit krachtig geluid. Dr. Balke schrijft onder de veelzeggende en vrij scherpe titel „De paus - een sta in de weg voor de oecumene!" Hier volgt wat hij schrijft:

„Het bezoek van Sadat aan Begin in Jeruzalem was een daad van grote persoonlijke en politieke moed en een hoopvol begin van een betere verstandhouding tussen Egypte en Israël, waardoor een vreedzame coëxistentie van Israëli's en de mohammedaanse buren in Egypte in het gezicht kwam, wat tevoren ondenkbaar was. Een bezoek van de paus — officieel aangekondigd als een pastoraal bezoek aan zijn roomse medegelovigen — maakt op óns protestanten niet de indruk van een daad van grote moed, waardoor op een baanbrekende wijze nieuwe verhoudingen tot stand gebracht en grenzen verlegd worden. Het lijkt ons —• gepaard als zo'n bezoek gaat met de nodige show en poppekast, om niet te zeggen: verafgoding — meer een uiting van doelbewuste taktiek mediamieke middelen in te schakelen tot versteviging van de pauselijke stoel. Zo'n pauselijk bezoek brengt opnieuw pijnlijk aan de dag hoe diep en onoverbrugbaar de kloof is tussen een kerk, die na een korte hoopvolle wending naar het con 1 - aliarisme, weer de weg kiest van het papalisme, en een kerk als een gemeenschap rondom Woord en sacrament. Vandaar mijn slotsom, dat een bezoek van de paus, waarbij niets teruggenomen wordt van het pretentieuze roomse primaat, geen bijdrage is tot bevordering van de oecumene.

Het pausschap is een van de grootste hobbels in de verhouding Rome/ Reformatie

Wie enige ervaring heeft in de oecumenische vraagstellingen, weet dat er in de bilaterale gesprekken tussen Rome en de Reformatie over vele gesprekspunten verheugende nieuwe openingen en toenaderingen geconstateerd kunnen worden, maar dat de vraag naar het ambt een van de grootste hobbels vormt niet in het minst vanwege de in protestantse oren ongehoorde pretentie van de kerk van Rome in de figuur van de paus een direkte lijn met de apostelen, ja met Christus Zelf te bezitten, en dat alle ambtelijke handelingen hun geldigheid ontlenen aan de verbondenheid met deze apostolische successie. Vanwege deze pretentie kan men niet zeggen dat het in de ambtsvraag om secundaire zaken, althans niet direct om de waarheidsvraag zelf gaat en dat de Reformatie terwille van de eenheid maar wat water in de wijn van haar presbyteriale ambtsopvatting moet doen. In haar bijbelse leer van de Heilige Geest en van de praedestinatie heeft de Reformatie een zeer doeltreffend antwoord gegeven op de onfeilbaarheid, die Rome aan haar paus toekent.

Terecht merkt Van Ruler op in zijn uiteenzetting: 'Als men dat bedenkt, kan men zich terecht afvragen, waar meer ernst gemaakt wordt met de onfeilbaarheid: in Rome of in Genève? '

Wanneer Rome voortgaat, slechts blinde onderwerping aan het gezag van de kerk te vragen, op grond van de aanmatiging, dat de kerk de waarheid heeft, en blijft weigeren zich ten overstaan van de Heilige Schrift te verantwoorden, zijn wij na vier eeuwen van smartelijke scheiding niet zo heel erg veel gevorderd. Met name deze weigering is de meest onoecumenische daad die zich denken Iaat. Is de kerk een schepping van het Woord of het Woord Gods een schepping van de kerk? Hier ligt de kardinale kwestie. Alleen rondom een vrije en open Bijbel geschiedt het wonder van een echte oecumenische ontmoeting!

Waarvoor is het nodig, dat het moderamen van de Synode van de Hervormde Kerk zijn opwachting gaat maken bij de paus?

Ik denk. dat er geen lid van de Synode van de Hervormde kerk is, die niet hartelijk hoopt op echte vorderingen in de oecumene. Door vele Hervormden werden de ontwikkelingen in de Roomse kerk vooral tijdens en na Vaticanum II met grote interesse gevolgd. Er was een begin van een betere verstandhouding, waardoor valse beeldvorming opgeruimd werd en getracht werd elkaar recht te doen. Dit werd door velen met vreugde begroet.

De stagnatie in de voortgang van de oecumene in ons land, vanwege de verstrakking van de curiale bemoeienis met de nederlandse kerkprovincie, die inzette met de benoeming van bisschop Gijsen van Roermond, wordt door ons hervormden diep betreurd. Misschien zijn er weerszijden wel eens te optimistische verwachtingen gekoesterd en werd te snel gedacht, dat alle verschillen binnen afzienbare tijd te overbruggen zouden zijn.

In een werkelijke toenadering tussen roomskatholieken en protestanten is de Heilige Schrift heel dichtbij en de paus van Rome heel ver weg, tenzij dat de paus zich op echt collegiale wijze met zijn medegelovigen ook uit andere kerken onder de Heilige Schrift stelt, maar dat zou een opgeven van zijn primaat zijn. In de Synode en in het geheel van de Hervormde Kerk leeft groot onbehagen over de synodale afvaardiging naar het pausbezoek. Strookt dit eigenlijk wel met het grondkarakter van de Hervormde Kerk — al is het op de voet van gelijkheid (maar hoever strekt dat? ) — dat de praeses van een hervormde synode zijn opwachting gaat maken bij iemand, die de pretentie voert de opvolger van de apostelen en de stedehouder van Christus te zijn? Moet de Hervormde Synode deze paus helpen om toch althans naar de publicity toe een oecumenisch gezicht te laten zien, terwijl hij en door zijn pretentie en door zijn papalistisch beleid de voortgang van de oecumene blokkeert? Door mij werd in de Synode gevraagd welke houding het moderamen denkt in te nemen in verband met het aanstaande bezoek van de bisschop van Rome en of het waar is dat de toespraken die tot de paus gericht worden zes maanden van te voeren aan liem moeten worden voorgelegd. Dit lijkt mij volledig in strijd met het collegialiteitsbeginsel van Vaticanum II. Ik heb het moderamen verzocht de oecumenische en katholieke traditie van de Reformatie hoog te houden.

Door het moderamen zijn aan de deelname aan de ontmoeting met de paus enkele voorwaarden verbonden. Terecht is aandacht voor Israël gevraagd. Het is onaanvaardbaar, dat een christelijke kerk de staat Israël niet erkent, en dat Vaticanum II het Jodendom behandelt onder de vreemde godsdiensten. In de tweede plaats stelt het moderamen, dat de ontmoeting in Utrecht een daadwerkelijk vervolg moet hebben. De voorwaarden werden door Simonis snel ingewilligd. Er is het Vaticaan te veel aan gelegen om de paus een oecumenisch gebaar te laten maken met het oog op de publiciteit. Wat er daarna van terecht komt, zal de tijd leren. Voor mij is het niet nodig dat het moderamen naar het paushuis en de Pieterskerk in Utrecht gaat.

Echte oecumene is herstel van de Christokraüe.

Daarvoor moet ieder, ook de paus, opzij. Want de kerk is ekklesia verbi (kerk des Woords) of zij is geen kerk van Christus." Tot zover dr. Balke.

Antwoord dr. Haarsma

De Roomse dr. Haarsma is uiteraard niet gelukkig met deze woorden van dr. Balke. Hij vindt dat toon en inhoud van Balke's artikel suggereert: Terug naar af! Alsof er niets gebeurd is de afgelopen twintig jaar in de wereldkerk. Hij kan met dit protest in het tijdperk van de oecumene niets beginnen. Het getuigt van gebrek aan begrip voor de persoon van de paus en voor de godsdienstige betekenis van de paus. Woorden als show, poppekast voor het pausbezoek zijn kwetsend voor roomse gelovigen. Ook wordt de goede trouw van Johannes Paulus II erdoor in twijfel getrokken. Al begrijp ik deze woorden uit een Roomse pen gekomen, toch lijkt mij de echte oecumene meer gediend met deze onverbloemde afwijzing van het pausdom dan een verhullende vriendelijkheid en voorkomendheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen