Abstracts

Christen-zijn en kapitalisme

Johan Graafland

In de Bijbel zijn duidelijke basisprincipes voor het economische leven gegeven: het creëren van welvaart is legitiem, er hoort respect te zijn voor privaat eigendom, maar ook voor Gods schepping. Als we het ideaal van de economie van God en dat van de economie van de economen - een perfecte vrije markt die door de invisible hand het algemene belang dient - naast elkaar leggen, blijkt ‘dat er niemand is die ons dwingt het goede na te laten’. Toch is daarmee niet alles gezegd over de werking van de vrije perfecte economie, want die heeft ook imperfecties. Een integere overheid moet, in combinatie met mensen met verantwoordelijkheidsgevoel, de imperfecties bedwingen om deugden zoals rechtvaardigheid, medemenselijkheid en matigheid niet in het gedrang te laten komen en om te voorkomen dat eigenbelang ongebreideld wordt nagestreefd. Juist deze taak is ook aan elke christen gegeven, om zo een teken te laten zien van de christelijke hoop op het heil dat God eenmaal zal schenken.

Kapitalisme: een zoektocht naar haar oorsprong en actualiteit

Bob Goudzwaard

Economische ordes, en dus ook het kapitalisme, hebben een culturele achtergrond en vereisen menselijke keuzes. Daarom zijn ze niet ethisch neutraal. Als wortels van het kapitalisme dienen zich het calvinisme en het modernisme aan. Theoretisch en historisch komen de kernen van het calvinisme en het kapitalisme echter niet overeen. De hoofdkenmerken van het modernisme (menselijke rationaliteit, vertrouwen op maatschappelijke mechanismes, en geloof in een maakbare toekomst) vormen daarentegen het fundament voor het kapitalisme. Deze modernistische kenmerken zijn ook in gemengde economieën aanwezig, maar de gemengde Nederlandse economische orde heeft ook wortels in het christelijksociaal denken. Dit denken contrasteert met elk van de drie hoofdkenmerken van het modernisme (mens in gemeenschap, maatschappij als organisme, en rentmeesterschap). Van hieruit worden kanttekeningen geplaatst bij globalisering als project en bij de eenzijdige nadruk van het kapitalisme op opbrengst in plaats van op inbreng.

Globalisering: het nieuwe kapitalisme

Robert Went

Economische globalisering is verbonden met het thema kapitalisme: globalisering zorgt voor een andere vorm van kapitalisme. Kenmerkend is een bepaalde asymmetrie: er is sprake van globalisering van handel, financiële stromen en productie, gefaciliteerd door internationale organisaties en verdragen, maar er is nauwelijks sprake van globalisering van milieunormen, supranationale democratie en sociaal beleid. In deze lezing wordt vanuit een andersglobalistisch perspectief deze asymmetrie nader onderzocht. Nadat enkele globaliseringsmythen zijn ontzenuwd, wordt ingegaan op de belangrijkste problemen van globalisering: afname van economische groei en toename van sociale verschillen. Bij het zoeken naar oplossingen wordt allereerst gewezen op drie problemen van het kapitalisme die door globalisering worden vergroot. Achter deze problemen speelt het politieke trilemma van de mondiale economie: uit economische integratie, democratisch beleid en een natiestaat kunnen slechts twee kenmerken worden gekozen. In de praktijk blijkt dat niet expliciet wordt gekozen. Wel worden wereldwijd allerlei initiatieven ontplooid voor een betere invulling van globalisering.

Is systematische theologie wel een wetenschap? Problemen rondom een definitie van ‘systematische theologie’

Lambert Wierenga

Sinds enige tijd geven theologen aan de term ‘systematische theologie’ de voorkeur boven de traditionele aanduiding ‘dogmatiek’, die was belast met allerlei negatieve connotaties. Barend Kamphuis, gereformeerd dogmaticus, heeft in een recente studie een gedetailleerde definitie van dit theologisch werkgebied voorgesteld. In een onderzoek naar de thematische en terminologische betekenis van Kamphuis’ definitie betoogt Lambert Wierenga, literatuurwetenschapper, dat het alternatief vooral een cosmetische functie heeft. Ten onrechte kent Kamphuis aan een (gereformeerde) systematische theologie een wetenschappelijk karakter toe. De definitie ervan lijkt als twee druppels water op die van de klassieke dogmatiek. Vergelijkbare negatieve connotaties zullen deze systematische theologie dan ook spoedig weer aankleven. Bij wijze van proef op de som stelt Wierenga een onderzoeksprogram voor waarbij de bijbeltekstuele validiteit van elk dogma wordt getoetst, zonder dat de theologie zich daarbij tevoren afhankelijk maakt van de historische, theologische, apologetische en polemische tradities binnen een kerkgenootschap of van de daar geldende klassieke confessies.

Openheid gevraagd – maar welke openheid? Antwoord aan Lambert Wierenga

Barend Kamphuis

In dit essay gaat de auteur in op de kritiek die Lambert Wierenga heeft geuit op zijn definitie van systematische theologie. Hij stelt dat Wierenga de openheid die hij terecht van de systematische theologie vraagt, zelf niet betracht. Op een aantal punten weerlegt hij Wierenga’s kritiek. De eigenlijke kwestie is volgens hem de vraag of er een plaats is voor de theologie tussen geloof en wetenschap. In het verouderde positivistische wetenschapsbegrip dat Wierenga lijkt aan te hangen, is die plaats er niet. In een meer paradigmatisch gekleurd begrip van wetenschap is er alle ruimte voor de theologie, waarbij het christelijke geloof fungeert als paradigma.

De kloof roept om de verantwoordelijkheid van de burger

George Harinck

Het probleem van de kloof tussen burger en politiek moet niet door de politiek gedicht worden, maar door de burger. Deze kloof is ook in andere landen een probleem, maar juist de Nederlandse politieke traditie biedt de burger veel gelegenheid bij te dragen aan de oplossing van dit probleem. Anders dan bijvoorbeeld in Frankrijk en in de traditie van de Franse revolutie kent het Nederlandse burgerschap nauwelijks voorwaarden. Nederlanders ontlenen hun identiteit niet aan de staat of de natie, maar aan hun individuele levensovertuiging. Bovendien kent ons land sinds de negentiende eeuw een pluriform publiek domein, dat voor alle burgers zonder onderscheid en op voet van gelijkwaardigheid toegankelijk is. De kloof ontstond doordat de burger het publieke domein heeft overgelaten of overgedragen aan de organisatie, onder meer de politieke. De burger moet weer het heft in handen nemen, door het publieke domein zonder onderscheid voor alle burgers op te eisen en de politieke organisatie dienstbaar te maken aan zijn publieke functioneren.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen