Gods wil en onze verantwoordelijkheid

HOOFDARTIKEL

door W. van Gorsel, Bergambacht

^ y^E gewelddadige dood van Renée Steegmans uit Venlo heeft weer een hele discussie op gang gebracht. Er wordt in onze samenleving al jarenlang gesproken over „zinloos geweld", waaraan iets gedaan moet worden. En telkens valt er weer een slachtoffer en wordt een stille tocht georganiseerd, en daarna gaat alles weer op de oude voet verder.

Een geruchtmakende uitspraak deden de ouders van de Marokkaanse moordenaar. Hun zoon zou nooit zoiets doen, hij deed nog geen vlieg kwaad, dus de schuld zou wel bij het slachtoffer liggen... Bovendien, het was de wil van Allah dat Renée Steegmans op die tijd en op die plaats sterven moest. Dan was hun zoon toch alleen maar de uitvoerder van Allah's besluit? Die uitlating werd in de media weer afgezwakt - die ouders spaken geen Nederlands en ze zouden het ook niet zo bedoeld hebben. Bovendien namen ze later die uitspraak ook weer terug. Maar intussen konden diverse media hun hart ophalen aan het islamietisch fundamentalisme en fatalisme. Ik laat de feiten nu verder rusten, maar wat me opviel is de overeenkomst tussen het fatalisme van de Islam, en de caricatuur die in reformatorische kringen bestaat van de Goddelijke voorbeschikking.

Op grond van de Heilige Schrift belijden wij dat alles in Gods Raad is bepaald. De stonde van onze geboorte en het uur van onze dood. En daartussen alles dat in dit leven geschiedt. Als het anders was hadden we een machteloze God, Een Die afhankelijk zou zijn van de beslissing van ons, mensen. Een God Die achter de feiten aanliep...

Maar deze wetenschap, dat God alle dingen beschikt, betekent niet dat onze verantwoordelijkheid uitgeschakeld wordt, of dat het niet zou uitmaken wat we doen of laten. Toch zijn er ten allen tijde mensen geweest die deze opvatting verdedigden, of er op z'n minst naar leefden en handelden. Het is me meer dan eens gebeurd, dat ik in het pastoraat mensen confronteerde met hun verkeerde levenswijze, of hen aansprak op hun verantwoordelijkheid, en dat ik ten antwoord kreeg: „Dat helpt niet, want wat voor je klaar ligt, krijg je toch". Met andere woorden: je kunt gewoon je gang gaan, doen en laten watje wilt, want je lot is toch al beslist. In de jaren van het Bestand (1609-1621) laaiden in ons land de twisten hoog op tussen de aanhangers van Gomarus en die van Arminius. Het ging over de praedestinatie, de Goddelijke voorbeschikking. En de Remonstranten, de volgelingen van Arminius, beschuldigden steevast de andere partij ervan dat ze de menselijke verantwoordelijkheid niet serieus nam. Een mens zou er dan niets aan kunnen doen, dat hij de zonde deed en uiteindelijk verloren ging, want God had het immers zo beschikt...? Er verscheen in die dagen een spotschrift onder de titel „De gepraedestineerde dief'. De inhoud laat zich raden: iemand wordt betrapt op diefstal, maar hij kan daarvoor niet veroordeeld of gestraft worden, want dat hij zou stelen was in Gods Raad bepaald...

Het probleem wordt uiteraard sterk gechargeerd, maar hoeveel mensen zouden dezelfde gedachten hebben gehad, of nog hebben, bij de leer van de Goddelijke voorbeschikking? Merkwaardig, terwijl ze in het gewone leven de menselijke activiteit en verantwoordelijkheid laten staan en ernaar handelen. Er is bijvoorbeeld geen agrariër die het ploegen en zaaien nalaat, met de gedachte dat God immers alles moet laten groeien. Ook niemand die het dagelijks voedsel maar laat staan, want God kan hem zonder dat ook wel in leven houden, en als in Gods besluit is bepaald dat hij moet sterven, dan zal eten en drinken toch niet baten.

Juist in de Dordtse Leerregels, waarin de praedestinatie volop wordt beleden wordt de menselijke verantwoordelijkheid benadrukt en het gebruik van de middelen aangeprezen.

Ons jongste belijdenisgeschrift, dat met zoveel kracht opkomt voor de soevereiniteit van God, wijst met evenveel kracht het fatalisme van de hand, en waarschuwt zelfs ernstig tegen het misbruik dat gemaakt kan worden van de leer van de voorbeschikking. Lees slechts het Besluit, waarin alle mogelijke aberraties worden opgesomd, en waarvan tenslotte gezegd wordt dat „de Gereformeerde Kerken deze niet alleen niet bekennen, maar ook van ganser harte en met verfoeiïng verwerpen".

En ten overvloede krijgen de dienaren van het Woord het advies, op een evenwichtige wijze over deze materie te spreken, anders zouden ze de tegenstanders „rechtvaardige oorzaak geven om de leer der Gereformeerde Kerken te beschimpen of te lasteren".

Op een evenwichtige wijze spreken. Dat betekent dat we Gods besluit en onze verantwoordelijkheid naast elkaar laten staan. Zoals de rails van een spoorlijn die evenwijdig lopen. Zou één van de twee worden afgebogen, dan ontspoort de trein. Voor ons menselijk verstand kan het een tegenstelling lijken, maar dat is het voor de Heere niet. „De verborgen dingen' zijn voor de Heere, onze God, maar de geopenbaarde voor ons en voor onze kinderen".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen