STADHOUDER WILLEM III -KONING VAN ENGELAND

In ons vorig artikel vermeldden wij, dat de gewapende interventie van Willem III in Engeland (oktober 1688), zonder bloedvergieten was verlopen. Overal werd de stadhouder met gejuich begroet, terwijl de soldaten van de Engelse koning Jacobus II zich aansloten bij het leger van de Oranjevorst. Koning Jacobus wist niets anders te doen dan naar Frankrijk te vluchten, waar hij niet enthousiast werd ontvangen door Lodewijk XIV. Jacobus kreeg als verblijf het kasteel van Saint-Germain-En-Laye, 29 km. ten N.W. van Parijs aan de Seine.

In de voorafgaande jaren was het de grote diplomaat Willem III gelukt om een coalitie tot stand te brengen tegen de machtspolitiek van Lodewijk XIV. Tot die coalitie, het z.g. verbond van Augsburg, behoorden de keizer (in Wenen), Zweden, Brandenburg, en tal van andere Duitse staten. Na de Roemrijke Omwenteling van 1688-'89, werd het verbond door de toetreding van Engeland en Nederland uitgebreid tot het Weense Verbond. (1690) In datzelfde jaar wist de stadhouderkoning, aan de rivier de Boyne in Ierland, zijn schoonvader Jacobus te verslaan, die een uiteraard mislukte poging had gedaan om weer op de Engelse troon te komen. In de Negenjarige Oorlog (1688-'97) behaalden de Fransen onder de bekwame veldmaarschalk Luxembourg overwinningen in de Zuidelijke Nederlanden. In 1692 werd de Franse vloot verpletterend verslagen bij La Hougue in het Kanaal, zodat er geen gevaar meer was voor een invasie van de Fransen in Engeland. In 1695 bevrijdde Willem III de vestingstad Namen.

Er kwam een eind aan het krijgsbedrijf door oorlogsmoeheid der belligerenten, en vooral omdat Lodewijk XIV vrede nodig had om een actieve rol te kunnen spelen bij de regeling van de opvolging van de bejaarde, kinderloze koning van Spanje, Karei II. Bij de vrede van Rijswijk (1697) moest Lodewijk XIV zijn grote tegenstander Willem III van Oranje erkennen als de wettige koning van Engeland. Bovendien kreeg deze zijn prinsdom Orange terug.

Het koningschap bracht Willem III geen persoonlijk geluk. De Engelsen wantrouwden 'Dutch William', terwijl in Nederland de grote invloed van Engeland werd gevreesd. Vaak dacht Willem met heimwee terug aan zijn jachtslot Het Loo. Zo verzuchtte hij eens, toen er juist kermis in Den Haag was: 'Kon ik maar overvliegen als een vogel naar Holland! Het zou mij wel 100.000, ja 200.000 gulden waard zijn'. Zijn dubbele politieke verantwoordelijkheid, en het herhaaldelijk in Engeland te moeten verblijven, vielen de ziekelijke vorst zwaar. Tot overmaat van ramp werd hij in 1694 weduwnaar.

De vrede van Rijswijk was maar een wapenstilstand geweest. Toen Karei II, de Spaanse vorst, in 1700 overleed, bleek uit diens testament dat hij de kleinzoon van Lodewijk XIV, Filips van Anjou, benoemd had tot zijn opvolger. Bovendien liet de Franse koning de eventuele aanspraken van Anjou op de troon van Frankrijk, door het parlement (hoog rechtscollege) van Parijs uitdrukkelijk waarborgen. Zo onstond de mogelijkheid dat Frankrijk en Spanje door dezelfde vorst werden geregeerd. Zoiets konden veel Europese vorsten en regeringen niet dulden., Het kostte de koning - stadhouder met zijn grote diplomatieke gaven dan ook niet veel moeite om in 1700 het Haags Verbond te doen sluiten. Aangesloten waren: Engeland, de Republiek (Nederland), de keizer in Wenen, Brandenburg en vele andere Duitse staten. Maar voordat de Spaanse Successie-oorlog (1702- 1713) uitbrak, stierf Willem III tengevolge van een gecompliceerde val van zijn rijpaard.

In de Zuidelijke Nederlanden behaalden de Engels- Nederlandse legers meer successen dan in de Negenjarige Oorlog. In Spanje verdreven de verbondenen Fihps van Anjou uit Madrid. Ook in Beieren en Italië leden de Fransen nederlagen. Enige malen moest Lodewijk XIV - eens de 'Zonnekoning' -, gezanten naar zijn vijanden sturen om over vrede te onderhandelen. Tenslotte werde de vrede met Engeland, de Republiek en andere staten in 1713 te Utrecht gesloten. De keizer en het Duitse Rijk sloten vrede in 1714. In 1715 kreeg onze Republiek het recht om 'als grensbeveiliging', garnizoenen te leggen, krachtens het z.g. Barrièretractaat, in enkele steden van de Zuidelijke Nederlanden.

Als wij het bovenstaande samenvatten, kunnen wij concluderen dat de politiek van de koning-stadhouder uiteindelijk gezegevierd had. Het eens zo machtige Frankrijk was niet vergroot, en, uitgeput door twintig jaren oorlog, voorlopig niet meer te vrezen. Wij hebben hiervan een sprekend bewijs uit een verklaring van Lodewijk XIV zelf, die op 1 september 1715 overleed.

Weinige dagen voor zijn dood liet de oude, zieke koning zijn troonopvolger en achterkleinzoon, de latere Lodewijk XV, aan zijn ziekbed komen (26 augustus 1715). In tegenwoordigheid van zijn morganatische echtgenote markiezin de Maintenon, zei de zieke vorst tot zijn vijfjarige achterkleinzoon deze woorden: 'Mijn kind, ge zult een groot koning worden. Volg mij niet na in de zin die ik heb gehad om veel te laten bouwen. Noch in de lust die ik heb gehad in het oorlogvoeren. Tracht daarentegen in vrede te leven met de buurvolken. Volg altijd goede raad, en tracht het bestaan van Uw onderdanen te verlichten, wat ik ongelukkigerwijs niet heb kunnen doen'. Wij vonden deze passage in deel I van 'Scènes et portraits' (blz. 423/'24) van hertog de Saint-Simon. Deze edelman heeft interessante Memoires nagelaten over het Franse hofleven in de jaren 1694-1723.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen