De zeggingskracht van prof. G. Wisse

Niémand bezit alle publicaties van professor Wisse, zegt ds. Van der Ham overtuigd. Hij niet, de familie Wisse niet, de bibliotheek van de Theologische Universiteit in Apeldoorn niet; niemand. „Wisse had zelf ook niet alles meer; dat vermeldde hij soms als hij het over een van de brochures of vlugschriften uit zijn jongere jaren had.” De lijst geschriften die ds. Van der Ham van de vroegere hoogleraar samenstelde, is dan ook „ast niet volledig”. Vandaar de titel: ‘Beknopte bibliografie’.
De ruim 13 pagina’s lange opsomming strekt zich uit van ‘Het Tolstoyïme en de leer van het niet-wederstaan’ (een 110 pagina’s tellend boek uit 1899) tot de Pastorale Brieven die Wisse tot zijn overlijden in november 1957 schreef. Ds. Van der Ham nam de bibliografie in 1993 op in zijn boek ‘Professor Wisse’: 55 pagina’s levensschets, 17 pagina’s met herinneringen van anderen aan Wisse en vervolgens meer dan 100 pagina’s van de hoogleraar zelf.

Jac. Overeem
Ds. Van der Ham raakte tijdens zijn studie voor predikant in Apeldoorn steeds meer in prof. Wisse geïnteresseerd. „In Meerkerk, waar ik opgroeide, wist de gemeente zich aangesproken door Wisses gedachtegoed. De oudere generatie bezat zijn geschriften. Vooral de bevindelijke lijnen in zijn prediking en pastorale boeken spreken me aan. Die belangstelling deelde ik met enkele medestudenten. Samen bestudeerden we Wisses publicaties.”
Nadat Van der Ham in 1981 was getrouwd, woonde hij anderhalf jaar in Barneveld. Daar kwam hij in contact met schrijver Jac. Overeem, die zijn boerderij had omgevormd tot boekenbunker. In alle hoeken en gaten van de voormalige stal bevonden zich planken en plankjes boordevol boeken.
„Overeem bezat zeldzame uitgaven van Wisse, en ook wat manuscripten, plakboeken en foto’s. Hij leende zijn spullen gul uit en deed er tegelijk een suggestie bij: „Hier moet je eens wat mee doen...” Zo heeft hij bij meerdere auteurs de stoot tot een uitgave gegeven. Ook anderen hielpen me aan geschriften, zoals ds. K. Groeneveld in Antwerpen, die heel veel van Wisse had verzameld.”
Ds. Van der Ham toont een schrijfschrift van de jonge Wisse. „Gekregen van zijn kleinzoon in België. Wisse had twee zoons, van wie er één als baby overleed. De andere, die een tijd longarts in Nederlands-Indië was, werd rooms. Een van diens zoons heeft me aan origineel materiaal geholpen.”

Invloed
De bundel over Wisse was het eerste boek van ds. Van der Ham over de historie van de rechterlank van de Christelijke Gereformeerde Kerken. Meerdere publicaties volgden; vaak een combinatie van wat biograische notities over voorgangers en aansprekende citaten uit hun geschriften.
„Ik heb prof. Wisse niet gekend – ik ben van 1955, hij overleed in 1957 – maar heb veel over hem gehoord. Hij was een dominante persoonlijkheid, die zelfbewustzijn uitstraalde.
Hij had oog voor zijn studenten en probeerde hun echt wat mee te geven. Feitelijk bleef hij docent, ook toen hij het hoogleraarschap opgaf omdat het hem te zwaar werd. In het rusthuis in Doorn, waar hij de laatste jaren woonde, gaf hij college aan jonge predikanten. Zijn leerlingen, uit diverse kerken, hielden dan een preekvoorstel en prof. Wisse gaf daar onderricht bij.”
Wisses invloed reikte ook na zijn hoogleraarschap tamelijk ver, zegt ds. Van der Ham. „Vanaf 1943 publiceerde hij vrijwel wekelijks een pastorale brief in De Wekker, mede voor de jongens die in Duitsland en later in Indië zaten. Die brieven vonden weerklank. Zeker in die tijd sprak de briefvorm mensen aan.”

Actueel
„Prof. Wisse wist geestelijke zaken helder te onderscheiden en heeft dat met zegen uitgedragen”, constateert ds. Van der Ham. „Zijn studenten hadden daar baat bij. Mannen als ds. W.F. Laman, ds. M. Baan en ds. C. Smits preekten in zijn lijn.
Van Wisses geschriften staan die over het geestelijk leven voor mij bovenaan: ‘De droefheid naar God’, ‘Mag ik ten Avondmaal gaan?’ en ‘De ambtelijke bediening van de Christus in de gelovigen’.

Het geschrift over het Heilig Avondmaal springt er toch wel het meest uit. Zo praktisch, zo onderwijzend, juist ook in onze tijd, waarin er in de avondmaalspraktijk zoveel verschuiving plaatsheeft. Wisse vertelt duidelijk voor wie het sacrament is en hoe je behoort aan te gaan. Hij trekt Bijbels-bevindelijke lijnen. Enerzijds separeert hij en waarschuwt hij voor schijngeloof, anderzijds bemoedigt hij de kleinste in de genade. Hij heeft de gevaren van het verbondsoptimisme heel duidelijk gezien. Dat scherpte zijn visie.”

Herdrukt
„Na zoveel decennia is er gelukkig nog steeds belangstelling voor deze geschriften”, constateert de Dordtse predikant. „Ze worden soms herdrukt en enkele ervan zijn ook in het Engels, Spaans en Portugees vertaald. Wisses geschriften worden ook buiten de Christelijke Gereformeerde Kerken gewaardeerd en geciteerd. In zijn eigen kerkverband is die waardering er helaas slechts bij een beperkt deel van de gemeenten.”

Anderhalf jaar geleden publiceerde ds. Van der Ham samen met ds. M. van der Sluys brieven van prof. Wisse over de heilsfeiten. Een serie van 38 pastorale brieven over geloofsvragen wordt momenteel persklaar gemaakt. „Ds. Van der Sluys typt ze over; ik corrigeer ze. Het verwondert me dat er nog altijd een markt voor is. Mensen komen dikke boeken niet meer door, stukjes van tweeënhalve pagina nog wel. En wat Wisse schreef, heeft nog steeds zeggingskracht en waarde.”

Volgende keer: ds. G.M. de Leeuw over de puriteinen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen