‘Mediaopvoeding bestaat niet’

In het onderzoek naar identiteitsontwikkeling en media staan twee vragen centraal: hoe ontwikkelt identiteit zich en welke invloed hebben media daarop? Van Nieuwkoop: ‘De zorg van ouders is dat die twee elkaar negatief kunnen beïnvloeden.’ Hij legt uit dat het verdwijnen van het vroegere cultuurchristendom daar een belangrijke rol in speelt. ‘Vroeger werd je grootgebracht in een christelijk gezin en was ook de omgeving christelijk. Tegenwoordig is er sprake van een omgeving waarin niet iedereen het christendom meer begrijpt. De media hebben zo hun eigen agenda en daarin gaat het vooral over wie jij zelf bent, wie je wilt worden en wat je van het leven wilt maken. Daar ben je zelf verantwoordelijk voor. Dat gaat in tegen het dienen van God en wat er thuis en in de kerk centraal staat. Ook de tijdgeest heeft invloed op het mediagebruik van jongeren: ze slikken niet alles meer voor zoete koek.’

Bombardement aan informatie

Maken ouders zich volgens Van Nieuwkoop terecht zorgen over de invloed van media op de identiteitsontwikkeling van hun kinderen? ‘Ja en nee. In de Bijbel lees je dat het volk Israël leefde in een samenleving die niet gericht was op het dienen van God. Daarin maakt het volk ook verkeerde keuzes. De invloed van cultuur op de mens is dus niet nieuw. Wat wel nieuw is, is dat jongeren tegenwoordig nauwelijks meer afhankelijk zijn van anderen om toegang tot informatie te krijgen. Vroeger moest je naar dingen op zoek, zeker als het dingen waren die niet goed gevonden werden. Tegenwoordig komen ze ongevraagd naar je toe. Daarom is de invloed van de omgeving via media wel sterker en meeromvattend geworden: het dringt ook in je privéleven door.’

Tegenwicht

Een verrassend resultaat uit het onderzoek is volgens Van Nieuwkoop dat ouders wel degelijk invloed hebben op het mediagebruik van hun kinderen, maar daar zijn wel voorwaarden aan verbonden. ‘Alleen een ouder die zijn eigen opvoedingsidealen zelf in de praktijk brengt, is geloofwaardig. Als je van je kind vraagt matig te zijn in mediagebruik en vervolgens als het kind op bed ligt zelf ook volop entertainment via media gebruikt, ben je niet geloofwaardig. Maar met voorleven alleen ben je er nog niet. Ouders moeten daarnaast ook transparant zijn in hun motivatie. Het geeft niet als je als ouders niet met de bewoordingen van de dominee kunt motiveren. Je kunt beter houterig communiceren en oprecht zijn, dan heel gelikt alles formuleren maar hypocriet zijn.’ Van Nieuwkoop legt uit dat ouders van hun kind ‘engagement’, betrokkenheid in hun keuze, nodig hebben. ‘Dat is iets wat een kind niet alleen een-op-een overgedragen kan krijgen van zijn ouders. Er is sprake van een persoon-lijke keuze van het kind. Het spannende is dan ook welke keuzes een kind maakt en waarom. Bij mediagebruik is het geen zaak waarbij je als ouder kunt zeggen: ‘Als ik nu maar genoeg voorleef en zorg dat mijn invloed op mijn kind groot is, dan heeft dat als resultaat dat mijn kind dezelfde keuze maakt als ik.’ Opvoeding is niet maakbaar. Je ziet dat ook in de opvoeding die God geeft aan zijn volk Israël in de woestijn. Het volk Israël luistert niet en daarover klaagt de Heere God dat Hij het goede wil, maar Zijn volk niet.’

Moreel kompas

Uit het onderzoek blijkt dat kinderen op de hoogte zijn van de visie van hun ouders op mediagebruik. Maar is dat alleen voldoende? ‘De kinderen die ik sprak waren vaak goed in staat het gedachtegoed van hun ouders te verwoorden, soms zelfs in letterlijke bewoordingen. Maar als ik doorvroeg konden ze de motivatie achter de visie van hun ouders niet uitleggen. Degenen die dat wel konden en dus in eigen bewoordingen aangaven wat hun visie is op de omgang met media, waren degenen die geexploreerd hadden. Ze waren zelf gaan nadenken wat ze met media wilden doen. Het opvallende daarbij was dat ze dat niet waardenvrij deden. Ze gingen niet vrijuit experimenteren. Ze verlegden hun grenzen, gingen soms over de schreef, maar wisten wat ze wel en niet deden. Ze hadden een moreel kompas; het kompas dat ze van hun ouders hadden meegekregen. Vanuit die waarden evalueerden ze wat tot hen kwam.’ Van Nieuwkoop geeft daarvan een voorbeeld: ‘Een meisje vertelde mij: “Op Facebook zie ik dat sommige meisjes niet zichzelf zijn. Dat vind ik slap.’ Daarin zie je dus dat het morele kompas werkt.”

Persoonlijke keuze

Van Nieuwkoop geeft een voorbeeld waaruit blijkt dat de moeilijkheden die er met de moderne media tegenwoordig zijn, niet nieuw zijn. ‘In de Bijbel lezen we ook voorbeelden van het leven in een tijd waarin de verleidingen groot zijn. Tegenwoordig zijn we bang voor gewelddadige films, maar in de vroege Romeinse cultuur kon men naar het Colosseum. In de brieven van Paulus lees je hoe christenen leefden in een buitengewoon gewelddadige samenleving. Ook tegenwoordig staan we voor de uitdaging om als christen te leven in een samenleving die veraf staat van de Bijbelse normen en waarden. Met moderne media is het echter wel makkelijker om een dubbel leven te leiden en hypocriet te zijn. Dat is een groot gevaar. Aan de buitenkant ziet het er netjes uit, maar wat je op moderne media doet, is niet zichtbaar.’ Volgens Van Nieuwkoop is het daarom zo belangrijk dat een kind een persoonlijke keuze maakt. ‘Dan maak je geen keuze voor de buitenwereld, maar vanuit een persoonlijke overtuiging.’

Risicogroep

Waar de ene ouder veel weet op het gebied van media, zijn er ook ouders die zelf nog nauwelijks ervaring hebben met het gebruik van moderne media. Vindt Van Nieuwkoop dat deze laatste categorie ouders een risicogroep vormt? ‘Ouders die oprecht en betrokken zijn, kunnen toch respect afdwingen bij hun kind. Ook als ze nauwelijks iets van media afweten. Mediaopvoeding bestaat niet, het gaat om opvoeding. Het gaat erom dat je je kind laat nadenken en tot fundamentele keuzes brengt. Laat het een keuze van het hart zijn.’

‘Ook de tijdgeest heeft invloed op het mediagebruik van jongeren: ze slikken niet alles meer voor zoete koek’

Peter van Nieuwkoop

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen