Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Elke dienst is een themadienst

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Elke dienst is een themadienst

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Van tijd tot tijd worden er in veel gemeenten themadiensten gehouden. Diensten dus waarin een bepaald thema centraal staat. Het kunnen jeugddiensten zijn, diensten waarvan het thema inspeelt op bepaalde actuele gebeurtenissen in stad of dorp of land. Het kunnen diensten zijn in samenwerking met bepaalde scholen. En diensten met een laagdrempelig karakter. Het zijn diensten die over het algemeen een ander karakter en zeker een andere vormgeving hebben dan de "reguliere" kerkdiensten. Voorzichtig stel ik de vraag naar het nut en de winst van al deze themadiensten.

Verschijnsel
Het verschijnsel themadiensten is voorzover ik het overzie een verschijnsel dat vanaf de jaren zestig - en in onze kerken nog wel wat later - sterk is opgekomen. Vermoedelijk zullen de oudere predikanten zich niet zo veel bijzondere themadiensten uit de beginperiode van hun bediening herinneren. Dat geldt dus ook van de oudere gemeenteleden. In de ene gemeente worden ze veel vaker gehouden dan in een andere. In dit opzicht is er een groot verschil ontstaan in de kerken.
Er zijn gemeenten waar men minimaal een keer per maand zo'n themadienst houdt. Br zijn ook gemeente waarin men het beperkt tot de jeugdzondag en sporadisch nog eens een dienst houdt in verband met bepaalde zaken die te maken hebben met het geheel van de kerken of ontwikkelingen in de wereld. Maar dan hebben die diensten nauwelijks een andere invulling dan de "gewone" diensten.

Goede woorden
Ik sta enigszins ambivalent tegenover al die themadiensten. Er zijn goede woorden van te zeggen. Als men als gemeente of als vertegenwoordigers van de gemeente met de predikant - binnen de ruimte die door de kerkenraad is gegeven - een bepaald thema goed voorbereidt, kan het de betrokkenheid van de gemeente ten goede komen. Er kan aandacht gevraagd worden voor vragen en onderwerpen die mogelijk in de doorgaande prediking wat onderbelicht blijven. Dat men van tijd tot tijd de jeugd extra aandacht geeft in de dienst is een goede zaak. Want het is onmogelijk om in elke dienst zo te preken dat ook de kleine kinderen het allemaal kunnen volgen. Ik zeg: dat is onmogelijk. Veel predikanten kennen de spanning en een zeker onbehagen dat ze niet gedurende de hele dienst de kinderen kunnen boeien. De ene prediker is er bedrevener in dan de andere. Maar ook de pogingen zijn te waarderen. Maar als men het Woord van God volledig recht wil doen, ook naar de diepere en moeilijker kanten, dan komt er een moment waarop de kinderen moeten afhaken, eenvoudig omdat de stof voor hen nog te zwaar is. Zij hebben nog niet die kennis waardoor ze het min of meer volwassen geworden geloofsleven kunnen volgen. Wie van predikanten vergt, dat ze in elke dienst ook de kinderen helemaal moeten boeien, overvraagt. Het zou de vragers zelf ook niet gelukken zelfs niet als ze daarvoor een opleiding hebben gevolgd. Als zelfs voor volwassenen in de Bijbel moeilijk te volgen zaken staan, is het duidelijk dat de kinderen die zeker niet kunnen volgen. Hoewel: Je staat soms verbaasd wat kinderen van wat "zwaardere" preken kunnen meenemen. Laten we ook weer niet klein denken van wat de Heilige Geest in het hart van kinderen kan doen.

Als het mogelijk is dat er af en toe een dienst gehouden wordt in samenwerking met bepaalde scholen is daarvoor ook veel te zeggen. Mits het Woord van God er recht bediend kan worden. Ik heb schooldiensten meegemaakt waarvan ik dacht en zei: Als het zo mager moet, dan doe ik niet meer mee.

Thema-tekst
Vervolgens: Wat voor thema kies je? Hier ligt een merkwaardig spanningsveld. Predikanten herkennen het ge voel dat hun een thema wordt voorgelegd waarvan ze aanvankelijk denken: Moet dat nu? Er is de spanning van een omkering van de orde. Komt men vanuit een tekst uit de Bijbel of een gedeelte uit het Woord van God tot een thema of formuleert men eerst een thema en gaat dan ijverig op zoek naar Schriftgedeelten die naar het thema worden toegelezen? Ik ben nu zo ver dat ik bij themadiensten zeg: Geef mij een tekst of een bijbelgedeelte waarover ik moet preken. Want dat het in elke themadienst die we als kerkdienst houden moet gaan om verkondiging van het Woord moet vast staan. Dat het op een wat andere manier gebeurt dan in andere diensten daar kan de moeite niet liggen. Er bestaan meerdere manieren om op een goede wijze het Woord door te geven en recht te doen.

Beperkt aantal
We moeten mijns inziens - en u mag het uiteraard daarmee oneens zijn - niet te veel van die bijzondere themadiensten hebben. Hoe vreemd het ook klinken mag: Ze kunnen ook gaan vervelen. Ik gebruik bewust dit woord. Ze kunnen ook gaan vervelen en het is te begrijpen dat gerijpte kerkgangers er vraagtekens bij gaan zetten of zelfs dat ze die themadiensten gaan mijden. Ik las recent een uitspraak van ir. J. van der Graaf - een rechtzinnig man met een brede blik - dat hij in korte tijd zo'n vijf themadiensten had meegemaakt en dat hij er bepaald niet gelukkig mee was. Hij zei het nog sterker. Wat mij ook diverse malen is opgevallen als je de te zingen liederen ziet op de liturgieën is dat de Psalmen het veld hebben geruimd. Daarvoor in de plaats komen dan ook nog niet eens een aantal stevige gezangen uit de schat van de kerk der eeuwen maar vooral meer modern klinkende liederen waarin het ik- en het wij-gevoel dominant aanwezig is tot op het irriterende toe. Beseft men wel dat men op deze wijze een spiritualiteit aankweekt die in spanning staat tot wat aan geestelijk leven in de Psalmen en de betere gezangen wordt verwoord? Schop ik te hard als ik ook de opmerking waag dat op deze wijze een besef van gearriveerdheid wordt aangeleerd? Het geestelijke leven dal op een zo rijke wijze in de Psalmen klinkt, is in ieder geval een leven dat door God is geautoriseerd! In de beste opwekkingsliederen klinkt daar wel iets van door maar om het welwillend te zeggen de tonen van de dankbaarheid zijn overheersend. Er zit in diverse opwekkingsliederen een ongezond stuk activisme dat oppervlakkigheid bevordert en dat zelfs remmend kan werken tot een verstaan en beleven wat ons aan bevinding van het geloof in de Psalmen en andere bijbelgedeelten is gegeven. Dat de doorleefde kennis van ons zondaar zijn en van onze ellende wezenlijk is voor het ware geloof blijft onderbelicht in veel opwekkingsliederen. Ik heb wel eens gedacht: In de meeste opwekkingsliederen is de zaak van de toe-eigening van het heil een gepasseerd station. Maar of ik dit zo in De Wekker mag schrijven?

Mond van God
Dus niet te veel van die bijzondere themadiensten. Want, en nu wordt het wat principiëler, elke kerkdienst is een themadienst. Het scherpt het (doorgaande) denken om deze open deur nog eens een duwtje te geven. Waarvoor staat de predikant op de kansel?
Om voor te gaan in de dienst, zeker Maar bovenal om daar het Woord van God te verkondigen. De hele liturgie is opgebouwd rondom en vanuit de prediking van het Woord van God. God komt Zelf aan het Woord. Het is een zo hoge en grote opgave voor de dienaren om God door hun mond aan het woord te laten komen en dat op een volstrekt betrouwbare wijze dat men de vrees van zelfs de grote reformatoren kan begrijpen om te gaan preken.
Stel dat ik als dominee dingen sta te beweren waarvan God zegt: Dat heb Ik nooit gezegd en zo zou Ik het ook nooit zeggen. Ja nog erger, dat God zou moeten zeggen: In Mijn Woord heb Ik het anders gezegd. Kunnen wij toch ook niet te gemakkelijk, te vlak omgaan met het Woord van God en met God Zelf? En dat in de kerkdiensten? De gemeente mag toch wel het besef houden dat God de gans Andere is, de Heilige in ons midden.
De beste en meest actuele preken komen voort uit een grondige bestudering van de tekst en het tekstgedeelte en dat tegen het klankbord van het gehele Schrift. De te verkondigen boodschap kan thematisch worden samengevat. En de thema's die uit de tekst naar voren komen, hebben altijd actualiteit. En bij een gevarieerde tekstkeuze komt heel het leven wel aan bod. Het leven in zijn diepten en hoogten wat de omgang met de levende God betreft, de vragen en rijkdommen rond het gebedsleven, en de vragen die te maken hebben met de moderne tijd en allerlei actuele ontwikkelingen. En zelfs de vragen van de jeugd komen aan de orde.

Er moet een zeker evenwicht zijn in de diensten tussen de actie van God naar ons, zondaren, toe en de reactie van ons mensen. Er is een tendens te bespeuren waarin de reactie van ons een te grote nadruk krijgt ten koste van de actie van God naar ons. Ons antwoord op het Woord van God is van belang.
Maar de volgorde blijft: Woord-antwoord. En deze volgorde is van betekenis voor elke kerkdienst zelfs voor bijzondere themadiensten. Wij hebben ook de kritiek van het Woord nodig. Laten we zeer op onze hoede zijn voor de houding van het er reeds zijn. Het uitgangspunt van de prediking kan niet zijn dat iedereen in de gemeente al een gelovige is. En de gelovigen zelf willen horen wie de Heere is, wie hun Zaligmaker en Koning is, wat de Heilige Geest doet en wat dat voor hen betekent met het oog op hun dagelijkse leven en werken. Laat ik deze "overdenkingen" eens afsluiten met een "one-liner": Als wij het met de gezonde prediking van ellende, verlossing en dankbaarheid niet meer redden, redden we het nergens meer mee. Laten we daar niet te laat achter komen.

J. Jonkman

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 15 november 2002

De Wekker | 16 Pagina's

Elke dienst is een themadienst

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 15 november 2002

De Wekker | 16 Pagina's