Motief en kader

Medisch-ethïsche overwegingen

door W.H. Velema, Apeldoorn

De redactie heeft mij gevraagd enkele artikelen over medische ethiek te schrijven; wellicht beter nog over beslissingen op medischethisch terrein.

Het is niet een vaste rubriek die hiermee geopend wordt. Wel zal ik op verzoek van de redactie meer dan één artikel schrijven. In zekere zin staan de artikelen op zichzelf. Niettemin is er - zoals te verwachten is - een innerlijke samenhang.

Omdat het over veelbesproken onderwerpen gaat en ik ook wel in andere periodieken schrijf, is een zekere overlapping niet te voorkomen. Niettemin is deze serie wel speciaal voor het 'Gereformeerd Weekblad' geschreven. De artikelen staan dus op zichzelf. Ze vertonen wel een innerlijke samenhang wat uitgangspunt en praktische doelstelling betreft.

Wat drijft ons?

In dit eerste artikel iets over motief en kader. Wat drijft ons als we bezig zijn met medischethische vragen? Kort en goed gezegd: eerbied voor God, de Schepper, en voor de mens als Zijn schepsel.

Dit houdt in dat we niet zelf over ons leven hebben te beslissen. We hebben het niet in eigen hand. We mogen het ook niet in eigen hand nemen. Ons leven is van God. Het is ons gegeven om met ons leven God te die­ nen, onze naaste lief te hebben en onze taak op aarde te vervullen. Daarnaast mogen we vreugde in het leven beleven, zonder dat het zoeken van die vreugde het hoogste doel wordt. Wie daar wel voor pleit, zoekt en bevordert een genotscultuur.

Neen, vreugde in het leven komt bij het genieten van het leven als geschenk van God. U kunt ook zeggen dat vreugde komt bij het gebruik van wat God ons in het leven schenkt.Vreugde ontspringt immers niet alleen aan het genot, maar ook aan het goede gebruik van wat God geeft; niet in de laatste plaats aan onze taakvervulling.

Vreugde en dankbaarheid

Zo zitten er aan het leven verschillende aspecten, die ons met vreugde en dankbaarheid vervullen. Het is goed op het verband van vreugde en dankbaarheid te letten. Dankbaarheid maakt een mens blij. Je kunt niet met een zuur gezicht dankbaar zijn. Wie zuur of zwart kijkt, is niet echt blij en evenmin dankbaar. Omgekeerd, waar blijdschap is zal ook de dankbaarheid opbloeien. Daar krijgje oog voor het geschenk dat blij maakt, terwijl die blijdschap je dankbaar maakt.

Samenvattend: ons leven is niet van onszelf We zijn er wel verantwoordelijk voor hoe wij leven en wat wij ervan maken.

Gods almacht en onze verantwoordelijkheid

Gods almacht schakelt onze verantwoordelijkheid niet uit, maar juist in. Het is - om zo te zeggen - de kunst van het christenleven om Gods almacht te belijden en te eerbiedigen en tegelijk eigen verantwoordelijkheid te beleven.

De kern van de term verantwoordelijkheid is antwoord. Met onze verantwoordelijkheid geven we antwoord op het leven als geschenk en als opdracht. Nimmer beperkt Gods almacht onze verantwoordelijkheid. Gods almacht doet aan onze verantwoordelijkheid niets af. Ook omgekeerd doen wij met onze verantwoordelijkheid niets af aan Gods almacht. Naar Gods genadig bestel zijn ze op elkaar betrokken.

David zegt in Psalm 31 : 16: "Mijn tijden zijn in Uw hand." Het heeft mij dikwijls getroffen dat we direct daarna lezen: "red mij van de hand van mijn vijanden en vervolgers." Hier zien we de hand van God en de handen van mensen vlak bij elkaar; ja zelfs tegen elkaar in gaan.

Dit is het meest brede kader van de medische ethiek: Het leven is door God geschapen en gegeven.Wij hebben het als geschenk van God te eerbiedigen en er zorg aan te besteden. Wij mogen het niet eigenmachtig beëindigen. God geeft het leven en God neemt het leven.

Jezus als Redder

Ik heb de Naam van de Heere Jezus nog niet genoemd. Hij neemt in de ethiek een bijzondere plaats in, vooral in de medische ethiek. Hij draagt immers de naam Redder, Zaligmaker, dat is Heelmaker, zoals Hij tijdens Zijn leven op aarde tal van zieken heeft genezen en zelfs doden heeft opgewekt.

Medische ethiek zal zich wat motief en intentie betreft op Hem richten. Ze zal in Zijn spoor willen gaan - het spoor van de navolging (Mattheüs 16 : 24). Ik ga hier nu niet dieper op in. Ik stel alleen dat christelijke medische ethiek niet zonder Jezus Christus als Leidsman en voorbeeld kan. Voor het voorbeeld zijn van Jezus verwijs ik naar Johannes 13 : 15 en naar 1 Petrus 2:21.

Wat het motief betreft betekent dit: vanuit de navolging van Jezus zal medische zorg aan de medemens vooral bestaan in weldoen aan zieken en zwakken. Dat wil zeggen: genezing bevorderen en lijden voorkomen en verlichten. Dit alles in een geest van barmhartigheid en zachtmoedigheid.

Dat vraagt van alle hulpverleners aan zieken zelfverloochening en dienstbaarheid; inzet van alle krachten, of deze hulpverleners nu familieleden, professionele verzorgers zijn, dan wel medici van welke professie of welk specialisme ook.

Niet wat wij willen of vinden van de patiënt is beslissend. Zijn welzijn, in de hand van God gelegen, vraagt van ons de volle inzet. Daarbij beseffen we dat we voor ons doen en laten verantwoordelijk zijn, allereerst jegens God, en vervolgens ook jegens de patiënt en de samenleving - om in die term de hele omgeving van de patiënt samen te vatten.

Ziekte: verstoring van de gezondheid

Ik moet een factor nog expliciet noemen. Deze factor is de vooronderstelling van de medische zorg en de medisch-ethische problematiek. Dat is de verstoring van de gezondheid door ziekte.

In het spoor van de ziekte treffen we de dood aan. Niet altijd als onmiddellijk gevolg; toch vaak wel als het einde ervan, hetzij op korte, hetzij op lange termijn.

Juist in dit verband komt onze verantwoordelijkheid onder druk te staan. Om het heel simpel en tegelijk diep ernstig te zeggen: Wij kunnen met onze medisch-ethische benadering niet alle ziekte uit de wereld helpen en niet elke zieke genezen.

Ziekte is ons soms te sterk. De macht van het verderf door ziekte is sterker dan ons vermogen om te helpen tot genezing. Om het wat heel gewoon te zeggen: Soms moeten medici capituleren aan een ziekbed. Zij kunnen niet verder helpen.

Met hun mogelijkheden en middelen zijn zij aan de grens van leven en dood gekomen. Dan zullen ze halt moeten houden. Niet met hun begeleiding. Hun taak wordt dan stervensbegeleiding. Zij mogen niet uit fanatisme doen alsof ze de dood kunnen weren. Daarmee zouden ze het stervensproces ten onrechte verlengen.

De lezer begrijpt dat we met deze laatste regels in een geweldig spanningsveld terecht zijn gekomen. Juist op dat terrein liggen heel wat medisch-ethische vragen en problemen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen