De legalisering van het kerkelijk toerisme

Het is alweer jaren geleden dat ik als predikant van de gemeente Ridderkerk een telefoontje kreeg van iemand uit de regio met de vraag: , , Kunnen wij lid worden van de Singelkerk? " De man aan de andere kant van de lijn stapte iedere zondag twee keer in zijn auto, reed een aantal dorpen voorbij en leefde trouw mee met onze wijkgemeente, gewoon omdat de prediking hem aansprak en omdat hij zich bij ons uitstekend thuisvoelde. Na rijp beraad achtte hij de tijd gekomen voor een verzoek om nu ook maar volledig als lidmaat te worden ingeschreven, om ook formeel helemaal bij ons te horen. Ik herinner me nog dat hij er vrijwel geen begrip voor kon opbrengen dat aan dat - in zijn ogen billijke - verzoek niet kon worden voldaan.

Ik denk dat soortgelijke verzoeken ook collega's en kerkeraden zullen hebben bereikt, en in het algemeen staan de indieners van zo'n verzoek verbaasd, dat de kerkorde niet toestaat zo'n verzoek te honoreren. Waarom mag je niet gewoon kiezen waar je bij wil horen? En toch is het tot op de dag van vandaag zó, dat het lidmaatschap gebonden is aan geografische grenzen. De kerkdeuren staan voor iedereen open, niemand wordt ook maar een strobreed in de weg gelegd, al zou hij of zij het geestelijk voedsel honderd kilometer verderop willen zoeken, maar men kan nergens anders ingeschreven staan dan in de (wijk)gemeente waar men woont. Stel je voor - zo ongeveer moet ik toen geprobeerd hebben mijn gesprekspartner te overtuigen - dat iedereen binnen de Ne-

derlandse Hervormde Kerk zomaar zijn eigen kerkelijke „stekkie" zou kunnen kiezen! Dan zou binnen de kortst mogelijke tijd de kerkelijke puinhoop compleet zijn.

Motieven

Inmiddels zijn we een jaar of vijftien verder en het kerkelijk toerisme is in die tijd alleen maar toegenomen. Velen laten in de plaats van hun inwoning de kerkelijke gemeente voor wat zij is, en reizen één, twee of meer dorpen voorbij om in de gemeente van hun keuze de zondagse eredienst mee te maken. Soms hebben ze daar hun redenen voor. Het kan een „modaliteitskwestie" zijn: de plaatselijke gemeente is hun veel te „zwaar", öf „veel te licht". Ook op het persoonlijke vlak kan de oorzaak liggen: men heeft ooit iets gehad met de eigen predikant, of men kan één of meer kerkeraadsleden niet zien zitten... Soms is ook alleen de sfeer bepalend: in die andere gemeente is het veel knusser dan thuis, gaat het allemaal veel warmer toe, zijn de mensen vriendelijker. Noem maar öp! En aangezien tegenwoordig bijna iedereen mobiel is, is de gemeente van je keuze met weinig moeite te bereiken.

Problemen

Zolang het alleen de kerkgang betreft zijn er weinig problemen. Nu ja, in de gemeente waar je thuis hoort word je aanvankelijk gemist, maar op den duur went alles.... En in die andere gemeente ben je gast, maar daar ga je je hoe langer hoe meer thuisvoelen, en je gaat er ook helemaal bij hóren. *

Maar op een gegeven moment krijg je behoefte het Heilig Avondmaal mee te vieren. Dan kan nog, als de kerkeraad van de gemeente waar je te gast bent, z'n toestemming heeft gegeven. Wordt er een kind geboren dat gedoopt moet worden, dan wordt het moeilijker, want in zo'n gval heb je consent nodig van je eigen gemeente. Als het goed is zal de kerkeraad van die gemeente vragen waarom je elders kerkt en daar wilt dopen. (Trouwens, als je afwezigheid in eigen gemeente opgemerkt is zal al eerder gevraagd zijn naar de reden van die „uitstedigheid").

Maar we zijn er nog lang niet! Waar gaan de kinderen naar de catechisatie? Is de predikant van de eigen gemeente, die 's zondags niet deugt, goed genoeg om op maandag of dinsdag je kinderen te onderwijzen? Zo niet, moet je dan elke week je kinderen per auto naar dat andere dorp vervoeren, en wanneer de leeftijden wat uit elkaar liggen, ook nog op verschillende uren? En van welke pastor mag je de hulp inroepen in dagen van ziekte? En als er onverhoopt in het gezin een sterfgeval zou zijn, wie moet dan de begrafenis leiden? Al deze en dergelijke vragen kunnen grote spanningen oproepen, in de gezinnen maar niet minder tussen de predikanten.

Want wanneer de predikant van de „gast"-gemeente z'n grenzen kent, zal hij niet voetstoots ingaan op een verzoek om pastoraat aan gezinnen die onder de zorg van zijn (ring)collega vallen. Maar er zijn natuurlijk altijd en overal dienaren van het Woord die de stelregel van Wesley tot de hunne hebben gemaakt: „de hele wereld is mijn parochie", en dus gaan waar ze worden gevraagd. Hetgeen uiteraard de goede collegiale verhoudingen niet bevordert...

Voorstellen

Wanneer de voorstellen die thans op de synodetafel liggen, worden aanvaard, dan zijn straks vele van deze problemen opgelost. Ik bedoel de voorstellen tot „perforatie van de gemeentegrenzen". Ik zal niet in détails treden, maar het zal duidelijk zijn wat de strekking van deze voorstellen is. Op eigen verzoek kan men uitgeschreven worden uit de gemeente A, waar men thuis hoort, en ingeschreven worden als lidmaat in volle rechten in gemeente B, waar men gast is. Niet onbeperkt en willekeurig, maar om redenen die ter beoordeling staan van Classis en P.K.V. Wordt het verzoek ingewilligd, dan kan men zonder consent in de gastgemeente laten dopen, het Avondmaal meevieren, deelnemen aan verkiezingen voor de kerkeraad, en zelfs gekozen worden tot ouderling of diaken. Kortom, men hoort er dan ook formeel helemaal bij.

De Classicale Vergaderingen moeten de voorstellen nog considereren en dan zal de Generale Synode in november een eindbeslissing nemen. Misschien zal één en ander als gevolg van op-en aanmerkingen uit de Classes nog wat bijgeschaafd worden, maar we mogen wel verwachten dat de voorstellen in grote lijnen zullen worden aanvaard.

Herhaaldelijk heeft men ons verzekerd dat het kerkordelijk principe van de geografische gemeentegrenzen gehandhaafd blijft. Regel is dat men behoort bij de gemeente waar men woont; ergens anders ingeschreven staan is slechts bij uitzondering mogelijk. Maar de uitzonderingen worden wel gelegaliseerd en gereglementeerd. En daarmee is in feite toch het geografische principe losgelaten. Men kan, om welke reden dan ook, voorkeur uitspreken voor een andere gemeente dan die waarin men woont en thuis hoort. En daarmee komt toch de voorheen zo gesmade „hotelkerk" in zicht, waarin alle gasten hun eigen kamer hebben en waar ze elkaar hoogstens op de gang tegenkomen, zonder zelfs elkaar te hoeven groeten.

Richtingen

Ontegenzeggelijk bestaat deze situatie al in de praktijk. Al een paar eeuwen lang heerst in onze kerk in feite leervrijheid. Een leervrijheid die de Nederlandse Hervormde Kerk tot een richtingen-, wil men, modaliteitenkerk heeft gemaakt. Er mogen nu en dan, naar links of naar rechts, wat verschuivingen plaats hebben, maar binnen dezelfde regio kan de gemeente A vrijzinnig zijn, de gemeente B middenorthodox, terwijl de gemeente C tot de Gereformeerde Bond wordt gerekend.

Dat kan volksverhuizingen veroorzaken. Reeds in de vorige eeuw liepen scharen mensen soms uren om ergens anders „de waarheid" te horen. En naarmate ook de bevolking van het platteland steeds meer „gemengd" is geworden, is dat kerkelijk toerisme alleen rnaar toegenomen.

We kunnen daar best begrip voor opbrengen. Als je in je eigen gemeente systematisch stenen voor brood krijgt, dan ben je wel genoodzaakt je geestelijk voedsel ergens anders op te scharrelen... Dat is al sinds mensenheugenis - en langer! - gegeven met het Hervormd-zijn. Maar dat bracht ook altijd een zekere pijn met zich mee. Niet te kunnen „opgaan" in de gemeente waar men woonde. Door niet kerkelijk mee te leven een vreemdeling te zijn in het eigen dorp. Toestemming te moeten vragen om ergens anders je kind te laten dopen. Te moeten lijden onder het onbegrip van je dorpsgenoten. Enzovoorts... Dat was een nood die velen aan den lijve hebben gevoeld.

Van de nood een deugd

Maar nu wordt - als er in de Synode een meerderheid voor deze voorstellen wordt gevonden - van die nood een deugd gemaakt! De modaliteitenkwestie wordt op een goedkope manier opgelost. De profeten noemden dat: „de breuk op het lichtst genezen"! Bevalt het je niet in gemeente A, dan vraag je overschrijving aan naar gemeente B. En laat niemand de gedachte koesteren dat alleen in uitzonderingsgevallen die toestemming zal worden gegeven. Want de praktijk van het kerkelijk leven heeft ons wel geleerd dat de uitzondering heel gemakkelijk tot regel kan worden. En vandaag de dag is niet alleen de kerk te verdelen in een aantal blokken, maar ook binnen die blokken kunnen weer allerlei lijnen worden getrokken en allerlei etiketjes worden geplakt. Het komt voor dat mensen elders kerken en desgevraagd verklaren dat ze dat doen omdat de dienst in die andere gemeente tien minuten korter duurt dan thuis en omdat ze daar ietsje vlugger zingen (historisch!) Zullen dergelijke motieven straks ook worden geaccepteerd om overschrijving mogelijk te maken? Dan is het hek wel van de dam!

Geen oplossing

Men zal mij misschien tegenwerpen dat in de praktijk op vele plaatsen de gemeentegrenzen reeds poreus zijn. In de steden, en ook in middelgrote plaatsen, waar de verschillende modaliteiten ieder hun eigen predikanten hebben, worden de wijkgrenzen immers ook al doorbroken door mentale grenzen. Inderdaad kan men om praktische redenen dan pastoraat krijgen van een andere dominee dan de eigen

wijkpredikant. Men kan zelfs gekozen worden tot ambtsdrager, ook al woont men niet in de betreffende wijk. Maar dat is een noodoplossing. Men blijft toch ingeschreven staan in de wijk waartoe men geografisch behoort.

Het is principieel iets anders wanneer zo'n noodoplossing kerkordelijk wordt gesanctioneerd. Ooit was ik beroepen in een gemeente die in twee richtingsblokken was verdeeld. Tijdens het kennismakingsbezoek zei één van de collega's: , , We zijn hier zo ver, dat we de zonde hebben gelegaliseerd". Ik denk dat dat nü landelijk gaat gebeuren: de zonde van de verdeeldheid wordt gelegaliseerd.

Het zal duidelijk zijn dat ik niet enthousiast ben over de toekomstige perforatie van de gemeentegrenzen. De kerk zal terechtkomen in een Babylonische verwarring. Of ik dan een oplossing heb voor de problematiek? Nee, die heb ik niet. Maar soms is het beter een zaak onopgelost te laten dan een oplossing te bieden die de chaos alleen vergroot.

In de gemeente Corintne waren ook „modaliteiten". Paulus, Apollos en Céphas hadden alle drie hun eigen aanhang. Maar kunt u ergens vinden dat Paulus deze groepsvorming goedkeurt?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen