Academische verloskunde

Een doorsnee verloskundige is Sjaak Toet niet. Hij behoort tot de mannelijke minderheid binnen de sector en opende de eerste verloskundige mannenpraktijk in Nederland, door een maatschap te vormen met zijn reformatorische collega Joost de Jong.
In het behoudende Sliedrecht werd het fenomeen laconiek geaccepteerd. „Dat heeft deels te maken met de voorgeschiedenis. Mijn voorgangster, met wie ik een poos plezierig heb samengewerkt, was een potige dame die hier jaren de scepter heeft gezwaaid. Een deel van Sliedrecht liep met haar weg, anderen konden maar moeizaam met haar door één deur, wat soms de nodige spanningen gaf. Dat is vervelend als je moet gaan bevallen. Voor die categorie was het een opluchting dat ik erbij kwam.
In 2001 is mevrouw Pitlo vanwege gezondheidsproblemen uit de maatschap gestapt, waarna ik een jaar alleen heb getobd, met uitzicht op de komst van Joost. Die had bij ons stage gelopen en het klikte meteen. Na afronding van zijn studie is hij in de maatschap gekomen.

Kwaliteitsverbetering
Op pakweg 2500 verloskundigen kent de sector amper vijftig mannen. Dat neemt niet weg dat de cultuur in de branche sterk is veranderd. „Vroeger was het een beroep voor stevige vrijgezelle dames, die dag en nacht op pad waren. Tegenwoordig is het een heel ander slag, door de inhoudelijke verandering van het vak. Het is veel medischer geworden, onder meer door de komst van de echo. Er wordt ook veel meer aandacht besteed aan preventie.
Sinds 2005 is Toet voorzitter van de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV), de beroepsvereniging van, voor en door verloskundigen die zich inzet voor kwaliteitsverbetering en voor belangenbehartiging van een groeiend aantal leden. In de achterliggende tien jaar kwamen er zon negenhonderd verloskundigen bij. Reden van de explosieve toename was de verruiming van de opleidingscapaciteit, na jaren waarin geïnteresseerden te spaarzamelijk waren toegelaten. „Verloskundigen konden soms zelfs niet op vakantie, omdat ze geen vervanging hadden. Inmiddels zijn er voldoende verloskundigen en is de opleidingscapaciteit weer wat teruggeschroefd.

Werkdruk
Een van de speerpunten van de KNOV is het verlagen van de werkdruk. „De vergoeding voor een verloskundige is nu gebaseerd op 120 volledige zorggevallen, waaronder de begeleiding vanaf het begin van de zwangerschap tot en met het kraambed wordt verstaan. Daarnaast heb je gedeeltelijke zorggevallen. Vrouwen verhuizen, anderen krijgen een miskraam of komen onder behandeling van een specialist. Wij hebben in deze praktijk jaarlijks ruim driehonderd zwangeren en doen zon tweehonderd bevallingen, deels thuis, deels in het ziekenhuis. Dat levert netto 240 volledige zorggevallen op.
Het onderzoekinstituut Nivel deed van 2001 tot 2005 uitgebreid onderzoek naar de inhoud van een moderne verloskundige praktijk. „Wat houdt het werk tegenwoordig in, wat komt er aan administratieve belasting bij, hoe veel tijd gaat heen aan voorlichting en andere taken die verloskundigen er van lieverlee bij zijn gaan doen? De conclusie van het Nivel was dat de verloskundigen veel te zwaar belast waren. Het aantal zorgeenheden is toen teruggebracht van 150 naar 120.
Inmiddels is het pakket van de verloskundige aangevuld met prenatale screening en pre-conceptioneel advies, ofwel voorlichting over de gewenste leefstijl in de periode voor de conceptie. „Een extern bureau heeft voor de KNOV opnieuw onderzoek verricht. In het rapport, dat net is uitgebracht, staat dat het aantal zorggevallen moet worden teruggebracht naar negentig, om alle extra taken op een goede manier erbij te kunnen doen.

Vertekend beeld
Waarschijnlijk zijn de verloskundigen de eerste medische beroepsgroep die, in 2009, te maken krijgt met vrije tarieven. „Dat betekent dat je met verzekeraars moet gaan onderhandelen over je prijs. Je moet kunnen onderbouwen waarom je dat tarief vraagt. Ook dat geeft weer een extra belasting, opnieuw gegenereerd door de overheid. Die roept voortdurend dat er marktwerking moet komen, maar wij zijn niet blij met dat verhaal.
Dat de prenatale screening bij de verloskundigen is ondergebracht, waardeert Toet positief. „Als je zwangerschap niet nog meer wilt medicaliseren, moet je de screening bij de verloskundige houden. Die heeft er een heel andere kijk op dan medisch specialisten.
De reformatorische verloskundige is niet met alle onderdelen van de prenatale screening gelukkig. „Aanleiding tot de introductie waren berichten over het relatief hoge sterftecijfer onder pasgeborenen in Nederland. Dat valt te verklaren uit het feit dat in omringende landen, waar ze al jaren prenatale screening kennen, kinderen die niet levensvatbaar waren of slechte vooruitzichten hadden op basis van de screening al geaborteerd waren. Dat geeft een vertekend beeld. Hier in Sliedrecht zitten we in de situatie dat bijna geen mens gebruik maakt van de mogelijkheid om de zogenaamde combinatietest op het syndroom van Down te doen, maar je bent wel verplicht ieder eerlijk te informeren.

Zorgen
Door alle publiciteit en voorlichting rond zwangerschap en bevalling zag Toet de zorgen van zwangere vrouwen toenemen. „Iets weten is niet altijd handig. Vrouwen zijn vandaag niet meer onbevangen zwanger. Als verloskundigen proberen we zo min mogelijk te medicaliseren, maar als je niet oppast ga je ongemerkt in de stroom mee. Bij een bevalling in een ziekenhuis is het heel verleidelijk om een aanvullend onderzoekje te doen. Waar dan zon half-half uitslag uit komt, waardoor iedereen in de stress raakt. Meestal nodeloos.
De medicalisering gaat samen met de gedachte dat alles planbaar is. Ook een zwangerschap. „Veel vrouwen willen eerst carrière maken, als ze 35 zijn moeten er snel kinderen komen. Vanzelfsprekend kinderen die niets mankeren. Ze beseffen niet dat je als mens het eerste niet in de hand hebt, het tweede nog minder. In het gesprek over prenatale screening merk je dat deze vrouwen zo met de zwangerschap bezig zijn, dat ze niet verder kijken dan de geboorte.
Levert de screening geen bijzonderheden op, dan is het: Hiep hoi, ik krijg een gezond kind. Wat die test helemaal niet garandeert, maar goed. Mijn reactie is dan: Straks doen we in de kraamtijd de hielprik, en blijkt dat het kind een ernstige stofwisselingsziekte heeft. Moet het dan alsnog weg? Dan zie je ze ineens denken: O ja, na de bevalling kan mn kind ook nog leukemie krijgen, in de vijver vallen en noem maar op. In de voorlichting wijs ik mensen erop dat we niet alles naar onze hand kunnen zetten.

Thuisbevalling
Ondanks de toenemende medicalisering rond zwangerschap en bevalling blijft het percentage vrouwen die thuis bevallen vrij stabiel. Daarmee heeft Nederland een unieke positie in de westerse wereld. Nog steeds krijgt zon dertig procent van de Nederlandse vrouwen thuis een kind. Het aantal dat de intentie heeft om thuis te bevallen, ligt nog veel hoger. Een deel belandt noodgedwongen in het ziekenhuis.
De voorzitter van de KNOV verwacht niet dat deze situatie op korte termijn zal veranderen. „Thuis bevallen is een deel van onze cultuur geworden. En het is niet minder veilig dan in een ziekenhuis. Toen bekend werd dat de sterfte van kinderen net voor of tijdens de geboorte in Nederland hoger ligt dan in de omringende landen, riep een aantal gynaecologen dat dat te wijten was aan de thuisbevalling. Enkele onderzoeken brachten aan het licht dat die relatie er absoluut niet is. In sommige opzichten is thuis bevallen zelfs veiliger. Daar heb je niet te maken met vervelende ziekenhuisbacteriën en onnodige medische ingrepen.

Academische opleiding
Aan de zorg voor de zwangere vrouw zal de komende jaren weinig meer worden toegevoegd. Wat wel gaat veranderen, is de opleiding van de verloskundigen. „Die is een aantal jaren geleden al uitgebreid, komend jaar wordt de opleiding overgeheveld van Volksgezondheid naar Onderwijs. Dat geeft momenteel de discussie wat het niveau moet worden: hbo of academisch. De huidige opleiding zit ertussenin. De beroepsgroep heeft gezegd dat het een academische opleiding moet worden, net als die voor een huisarts en tandarts. Mede omdat we meer wetenschappelijk onderzoek naar de normale, fysiologische bevalling willen. Dat kan niet in een ziekenhuis. Dergelijk onderzoek moet onder meer antwoord geven op de vraag in hoeverre je met de thuisbevalling problemen voorkomt. Er is behoefte aan verloskundigen die in de wetenschap gaan.
Nu is de verloskundige de enige medicus zonder academische opleiding. Dat heeft volgens Toet te maken met het imago van verloskundigen. „Er zijn nog steeds mensen die denken dat wij veredelde kraamverzorgsters zijn. Dat merk je heel goed bij vrouwen die voor het eerst op controle komen. Ze zij heel verbaasd als wij recepten uitschrijven, bloed prikken en eenvoudig laboratoriumonderzoek doen. Zo nodig brengen we ook een infuus in. Krijgt iemand thuis een ernstige bloeding en je moet op de ambulance wachten, dan is het handig als je die kunst beheerst. Binnenkort starten we een grote imagocampagne, om de maatschappij een wat realistischer beeld over het werk van de verloskundige te geven. Niet alleen met het oog op het publiek, maar ook voor beleidsmakers. Die hebben geen flauw benul van de inhoud van ons vak. Ons tarief is gebaseerd op de schaal van gewone verpleegkundigen. Dat is echt te gek voor woorden.

Een uniek systeem
De verloskunde in Nederland is nog altijd gebaseerd op de gedachte dat zwangerschap en geboorte natuurlijke gebeurtenissen zijn. Alleen bij (te verwachten) complicaties komt een specialist in beeld. In alle overige gevallen is de begeleiding in handen van een verloskundige, en vindt de bevalling thuis of poliklinisch plaats. Het is aan de vrouw om daarin een keus te maken.
Daarmee heeft Nederland een unieke positie in de westerse wereld. In de meeste geïndustrialiseerde landen worden zwangerschap en bevalling als een bedreiging voor moeder en kind gezien. Zwangere vrouwen worden er begeleid door gynaecologen en bevallen per definitie in het ziekenhuis.
Naast de zogenaamde eerstelijns verloskundigen kent Nederland sinds de jaren vijftig klinisch verloskundigen, uitsluitend werkzaam in een ziekenhuis. Tussen 2000 en 2006 verdubbelde deze groep in getal. In januari 2007 waren 501 verloskundigen actief in een ziekenhuis of een universitair medisch centrum.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen