BUITENLANDS OVERZICHT

In de wereld van het Westen en Oosten draait de konferentiemachine op volle toeren. Een beknopte balans van deze indrukwekkende internationale konferentieaktiviteit is meer dan een droge opsomming, want zij geeft een beeld van politieke gisting en verwarring in onze wereld.

Een Amerikaans-Russische zgn. topkonferentie wordt in de nabije toekomst tot nu toe als waarschijnlijk aangenomen evenals een konferentie van de communistische partijen binnen en buiten het Oostblok. Een konferentie van de landen van het Warschau-pakt — de communistische tegenhanger van de Nato — heeft kort geleden (in Boedapest) plaats gevonden, en ook een konferentie tussen De Gaulle en Kiesinger. In Parijs sleept zich de vredeskonferentie over Vietnam moeizaam voort van de ene zitting naar de andere. Een viermogendhedenkonferentie tussen Amerika, Engeland, Frankrijk en Rusland over de regeling van de steeds weer opvlammende Arabisch-IsraeKsche strijd staat voor haar begin. In de konferentie van Geneve tasten Amerika en Rusland elkanders bereidwilligheid af inzake een mogelijke beperking van de atoom-bewapening.

Door alle schijnbare verwarring loopt echter als herkenbare draad de mogelijkheid van een Amerikaans-Russische toenadering. De politieke wertelijkheid van dit ogenblik is nu eenmaal deze, dat een toenadering tussen beide supermachten haar invloed zal hebben op de politieke toekomst en politieke mogelijkheden van vrijwel iedere mogendheid in Oost en West Vele, zo niet alle politiete aktiviteiten, die wij hierboven noemden, zijn daarom ten nauwste verbonden met de allesoverheersende vraag van de toekomstige verhouding tussen Amerika en Rusland. Een vraag, die nog moeilijker te beantwoorden is dan voorheen, sinds in het verre Siberië Rusland en China tot daden van geweld tegen elkaar zijn overgegaan. Een gebeuren, dat— zoals wij in het vorige overzicht schreven — zijn invloed zal hebben op de situatie binnen en buiten de grenzen van de communistische wereld.

De konferenüe van het Oostblok te Boedapest.

Voor het eerst sinds de Russische invasie in TsjechoslowaMje is Rusland er in geslaagd de landen vanhet Oostblok, met inbegrip van de rebellen Tsjechoslowakije en Roemenië, in Boedapest weer gezamenlijk als bondgenoten van het Pakt van Warschau aan de konferentietafel te brengen. Voor Rusland is een dergelijke bijeenkomst, waarin althans naar buiten de eenheid van het Oostblok weer schijnt hersteld, een prestigekwestie van grote betekenis. Het communisme kan juist door zijn uitgangspunt, dat het monopolie heeft van politieke waarheid en toekomst, totaal geen verwarring, laat staan tegenstellingen in eigen gelederen verdragen, zonder daardoor een groot prestigeverlies te moeten inkasseren.

De betekenis van deze konferentie voor Rusland.

Vanuit dit standpunt is deze , , hereniging" in Boedapest rondom de konferentietafel onder voorzitterschap bovendien van de Tsjech Dubcek, voor de Sovjet-Unie een gebeuren van politiek belang. De konferentie is na een opvallend korte duur van enkele uren afgesloten met een gezamenlijke verklaring der deelnemers, waarin de niet-communistische Westeuropese landen worden opgeroepen tot een konferentie. Doel van deze konferentie zou moeten zijn de veiligheid van Europa door ontbinding van de militaire blokken onder erkerming van de bestaande grenzen in ons werelddeel.

Deze oproep heeft op zichzelf geen grote indruk gemaakt in de Westelijke wereld. Zij blijkt immers big nadere lezing vrijwel gelijk aan een eendere verklaring van 1966, waarmede dezelfde leden van het Warschau-pakt toen hun konferentie in de Roemeense hoofdstad Boekarest besloten. In dat licht beschouwd zou dus de huidige verklaring niet meer behoeven te betekenen dan een demonstratie naar buiten van herstelde eenheid binnen het communistische blok.

Een inleiding tot eennieuwe Russische houding t.o.v. West-Europa?

Opvallend is echter dat in deze verklaring de gebruikelijke veroordeling van het „Amerikaanse imperialisme" ontbreekt. Zelfs wordt geen dreigende vinger opgeheven tegen het Westduitse gevaar, het Westduitse „revanchisme", zoals dit in de taal van de communistische wereld pleegt te worden genoemd, en wel op een moment, dat een Berlijnse krisis nog maar amper in de politieke ijskast ligt.

Betekent dit dat er — uiteraard op grond van politieke overwegingen — een nieuwe lijn ten opzichte van de Westelij te wereld en zelfs van West- Duitsland in Moskou in de maak is? De Westduitse minister van buitenlandse zaken, Willy Brandt, heeftzich in ieder geval positief uitgelaten over een dergelijke konferentie. Naar verluidt zou Bondskanselier Kiesinger zelfe een hereniging van de beide Duitslanden op grond van een koerswijziging in de toekomstige Russische politiek niet onmogelgk achten.

Overigens dient daarbij in aanmerking te worden genomen, dat voor deze beide politici de verkiezingen in West-Duitsland in het zicht komen, waarbij de vereniging der beide Duitslanden en dus de verhouding tot Rusland ook een artitel is voor de binnenlandse politieke markt.

De konferentie van Boedapest en het Russisch-Chinese konflikt.

Toch zijn er waarschijnlijk andere redenen, waarom deze verklaring meer betekenis zou kunnen hebben dan louter vlagvertoon voor de „herstelde" conmiunistische eenheid. Het is voor waarnemers opvallend geweest, dat de opening van deze konferentie plotseling enkele uren werd uitgesteld. Betekent dit, dat er moeilijkheden gerezen zijn tussen de deelnemende leden? Dan zou het ontbreken van iedere vermelding van het Chinees-Russische konflikt in deze verklaring gezocht kunnen worden in een verschil van mening tussen Rusland en één of meer lid-staten over de houding, die tegenover China zou moeten worden aangenomen.

Bovendien is er een dmdelijke tegenstelling gekonstateerd tussen de scherpe veroordeling van China in de Russische pers aan de vooravond van de konferentie van Boedapest, en het ontbreken van iedere stellingname van de deelnemers aan de konferentie van Boedapest ten aanzien van dit konflikt. Het Amerikaanse dagblad Herak Tribune vermeldt op dit punt bijzonder interessante details. Zij komen daarop neer, dat de leider van de Russische communistische partij, Breznjew, in een duidelijk merkbare opgewondenheid een ui eenzetting zou hebben gegeven van de Chinese bedreiging van de Russische grenzen in Siberië. De konklusie van zijn betoog zou daarop neergekomen zijn, dat de bondgenoten vanhet Warsdiau-pakt hun militaire inspanning moeten verhogen. Een verhoging, die het Rusland zou moeten mogelijk maken zijn honderdduizenden manschappen, die het in de landen van het Oostblok heeft gestationeerd, over te brengen naar de bedreigde gebieden in Siberië. Daarnaast zou Breznjew een veroordeling van China gevraagd hebben.

De tegenstand van Roemenië en de betekenis daarvan voor Europa.

Op dit punt zou hij gestoten zijn op direkte tegenstand van Roemenië en stilzwijgende reserve van de kant van Tsjechoslowakije en Hongarije. Dat is aannemelijk, want de satellietensituatie wordt steeds meer voelbaar voor deze landen als een stuk politiete, militaire en ekonomische onderhorigheid aan de Russische kolos. China is voor hen in stilte een belangrijke politieke kaart in het spel om grotere nationale zelfetandigheid. Indien deze inlichtingen juist zijn, betekent dit, dat Rusland zijn toekomstige verhouding met China zodanig ernstig inziet, dat het daardoor vrijheid in de rug wil winnen. Een dergelijlffi vrijheid berust echter op verschillende voorwaarden. De belangrijkste is een regeling met Amerika. Belar^rijk is evenzeer een goede verhouding met West-Europa, ook met het steeds belangrijker wordende West-Duitsland. Vandaar wellicht de positieve opvatting van minister Brandt over het voorstel van Boedapest en de nog optimistischer verwachting van kanselier Kiesinger over de mogelij te hereniging van de beide Duitslanden.

Anderzijds betekent dan de Roemeense weigering om China te veroordelen en de stilzwijgende tegenstand van Tsjechoslowakije en Hongarije hoezeer Rusland in belangrijke kwesties zijn greep op zijn satellieten gaat verliezen. Een stap verder doorgedacht houdt het gebeuren in Boedapest ook in, dat een wereldkonferentie van het communisme — de communistische partijen dus binnen enbuitenhet Oostblok — vrijwel geen kans heeft. Juist deze veroordeling van China door het wereldcommunisme is echter één van de hoof ddoeleinden van Rusland voor het houden vaneen dergelijke communistische wereldkonferentie.

De verdeeldheid binnen het Oostblok, waaraan de inval in Tsjechoslowakije weinig of niets heeft veranderd, heeft Rusland in grote moeilijkheden gebracht. Van de overwinningsroes ten tijde van Chroestsjew is weinig meer over. Rusland heeft meer moeite met zijn satellieten dan Amerika met zijn bondgenoten van de Nato, en minder mogelijkheden om deze geschillen op een normale wijze op te lossen, dan president Nixon.

China en Europa.

De Engelse journalist Crankshaw heeft in het begin van de 60er jaren een belangwekkende studie geschreven over de toen begonnen Russisch- Chinese tegenstelling. Eén van zijn konklusies hield in, dat Chroestsjew in de periode van de Hongaarse opstand door zijn aEmvaarding van de Chinese steun China blijvend een faktor had gemaakt in de Europese politiek. Destijds leek dit een onwaarschijnlijte konklusie. Nu schijnt zij bevestiging te vinden in de feiten. De toekomst houdt deze belangwekkende vraag in: in hoeverre zal een Chinees- Russische tegenstelling niet aUeen de verhoudingen in de wereld maar ook in Europa beïnvloeden? Eén ding schijnt wel duidelijk: de onderhande­ lingspositie van president Nixon tegenover Rusland is er sterker op geworden.

De Russisch-Chinese spanning en de vredeskonferentie over Vietnam.

Van buitenaf gezien schijnt de Parijse vredeskonferenüe over Vietnam volkomen vastgelopen. Wij hebben reeds eerder in deze kolommen geschreven, dat het standpunt van de onderhandelende partijen in feite een wertelijke vredeskonferentie onmogelqk maakte. De regering van Zuid-Vietnam en de Vletkong ontkenden eikaars bestaansrecht. Resultaat daarvan moest wel zijn, dat beiden hun recht op het slagveld trachtten te bewijzen. De Vietkong, gesteund door Noord-Vietnam, heeft in de afgelopen weken een verhevigd offensief tegen Zuid-Vietnam ingezet, met als resultaat dat president Nixon voor een ingrijpende beslissing werd gesteld. Moest hij het Vietkongoffensief beantwoorden met militaire tegenmaatregelen? Aan de horizon van deze tegenmaatregelen doemde de hervatting van de bombardementen op Noord-VietnEtm op. President Nixon heeft met grote voorzichtigheid gesproken over de grenzen van het Amerikaanse geduld, zonder daarbij in te gaan op het karakter van eventuele tegenmaatregelen. Een kritiek punt, beslissend over verheviging van de Amerikaanse militaire aktiviteiten, was daarmede echter weer aan de orde gekomen. Ook in deze moeizaam verlopende Parijse vredeskonferentie schijnt thans een kleine straal vredeslicht te dagen. Ondanks de gebruikelijke verwijten van partijen over en weer heeft de Amerikaanse onderhandelaar Cabot Lodge laten doorschemeren, dat partijen niet meer zover van elkaar stonden als de militaire akties deden vermoeden. Op de vraag of er vooruitgang is in deze vredeskonferentie, antwoordde Cabot Lodge, dat , , als men vooruitgang opvatte als een beter begrip tussen partijen van ieders situatie en van de feiten, er van een zekere vooruitgang sprake kon zijn". Een bedekte mededeling, derhalve, dat er vooruitgang mogelijk geworden is.

Van Amerikaanse zijde werd bovendien medegedeeld, dater geheime kontakten waren tussen partijen. De ontkenning van Noord-Vietnamese zijde van deze kontakten wekt geen verbazing. Dat behoort bij de staalharde communistische taktiek. De belangrijke vraag achter deze kontakten is deze: werpt ook hier de Russisch- Chinese spanning haar schaduw over deze Parijse vredeskonferentie? Rusland is de belangrijkste leverancier van de Noord-"Wetnamese legers. Wenst Rusland tegen de achtergrond van de Chinese dreiging beperking van zijn kolossale militaire inspanning aan het Europese, Chinese en Vietnamese front? Bevordert het daarom de vredesonderhsmdelingen in Parijs? Het lijkt waarschijnlijk. Maar anderzijds is het ook mogelijk, dat Noord-Vietnam door deze tegenstelling ook de mogelijkheid heeft om zich meer op China te oriënteren dan voorheen en de strijd voort te zetten. Ook hier zal de toekomst duidelijkheid moeten geven.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen