VADERLANDSE GESCHIEDENIS.

Hoofdstuk 66.

Kerkvergadering (synode te Dordrecht 1618-1619).

Na langdurige tegenstand werd er dan eindelijk een algemene kerkvergadering gehouden binnen Hollands oudste stad Dordrecht, om de geschillen op te lossen.

Er bevonden zich 28 leraren uit vreemde landen en 58 Nederlanders; hoogleraren, predikanten en ouderUngen. Deze moesten vooraf een eed doen, dat zij naar hun geweten en volgens Gods Woord een billijke uitspraak zouden doen in deze allergewichtigste zaak.

De eerwaarde Lydius, predikant te Dordrecht, opende de vergadering met een ernstige aanspraak en vurig gebed.

Daarop ging men over tot het kiezen van een voorzitter, waartoe gekozen werd Johaimes Bogerman, predikant te Leeuwarden; terwijl de leraren Damman en Festus Hommius benoemd werden tot scriba.

Waren er ook remonstrantse leraren op die vergadering, vader?

Ja, maar zij stelden zich zo onbezonnen aan en braakten zoveel hoon en laster tegen de gereformeerden uit, dat zij met een scherpe bestraffing van de voorzitter uit de vergadering gezet werden.

Zij werden nu geoordeeld uit hun geschriften die eenparig als onschriftuurlijk verworpen werden. De verdrukte leraars en leden werden hersteld en ongeveer 200 remonstrantse predikanten werden afgezet.

Als deze zich stil en rustig wilden gedragen, dan zou er in hun onderhoud voorzien worden. De keus om in het land te blijven of in de vreemde te gaan werd helemaal aan hen overgelaten.

Vader, dat lijkt mij heel juist van de gereformeerde overheid. Nu behoefden die leraren toch geen gebrek te lijden. Het is maar te hopen, dat zij zich stil en rustig zullen houden.

Zeventig beloofden dit te doen; tachtig onwilhgen werden elk met ƒ 25, — over de grenzen gebracht, maar anderen keerden tot de gereformeerde leer terug en gedroegen zich, zoals het behoorde.

De buitenlandse godgeleerden ontvingen ter herinnering een gouden ketting met een gouden penning er aan. Op de ene kant stond: De godsdienst verzekerd, en op de andere kant zag men een hoge berg, met op de top een tempel, omstraald met hemels licht, waarheen enige reizigers klonmien, die van alle kanten bestreden werden, met de woorden erbij: Zij zullen zijn als de berg Sions 1619.

Kinderen, deze synode is door velen met smaad en hoon overladen. Dit heeft aanleiding gegeven, dat Jacobus Leydekker, in leven predikant te Middelburg, twee boekdelen heeft geschreven, getiteld: „Ére der Synode van Dordrecht" waarin hij de hoon en laster, door de vijanden op die vergadering geworpen, krachtig en bondig tegenspreekt.

Het is te hopen dat juUie dit nuttige werk nog eens in handen mogen krijgen om het dan ook aandachtig te onderzoeken.

De aloude leer, zo zeer verdrongen, Behnaagd, gelasterd en verwrongen, Heeft heilrijk weer gezegenpraald. Zij galmt rechtzinning als te voren, In hogeschool en tempelkoren, Hoe ongezindheid grimt of smaalt.

Hoofdstuk 67. De buitengewone rechtbank. De zaak van Van Odlenbameveld en zijn vrienden werd door een rechtbank behandeld, bestaande uit vier en tvmtig rechters: uit HoUand alleen twaalf en uit elk van de zes provincies twee.

Vader, wat oordeelde de rechtbank in deze zaak?

Kinderen, de oude Van Oldenbarneveld werd eenparig veroordeeld. Enige rechters zouden hem graag gered hebben, maar toen de beschuldigingen tegen hem zo vermeerderden, zeiden ook de hem gezinde rechters: De staat eist, dat er een voorbeeld wordt gesteld. Van Oldenbarneveld werd ter dood veroordeeld, omdat hij, onder andere de godsdienst in verwarring had gebracht en dat hij een verbond tussen acht grote steden ontworpen had ter beraming van middelen tot tegenstand.

Bovendien had hij getracht, het gewone krijgsvolk uit de gehoorzaamheid van de staten en de prins te trekken, de rechten van de rechtbanken ontkent, enz.

Uit vrees dat men Van Oldenbarneveld's dood op prins Maurits zou WTeken zou Graaf Willem Lodewijk evenwel een zachter oordeel hebben gewenst.

Vader, moest Van Oldenbarneveld op het schavot sterven? dan

Er schoot nog een middel over en dat was:

pardon of vergeving vragen. Maurits vroeg meermalen: Spreekt hij niet over pardon? Noch zijn vrouw, noch enige van zijn zoons, zwagers of andere vrienden hebben ooit óm pardon voor hem gevraagd en hij zelf bleef volhouden dat hij goed gedaan had.

De predikant Walaeus kwam bij de oude man. Hij verzocht die leraar de prins om vergeving te vragen, zo hij iets tegen hem misdaan mocht hebben en dat deze zijn kinderen gunstig gezind wilde zijn.

Vader, dus Van Oldenbameveld vroeg toch om vergiffenis?

Luister eens kinderen, de dominee die hem bezocht vroeg of Van Oldenbameveld door vergiffenis verstond bevrijding van het vonnis des doods, of met korte woord: Pardon. Daarop antwoordde hij, dat zijn verzoek om vergeving zich niet zo ver uitstrekte.

De prins zei met tranen in de ogen: „Het ongeluk van Van Oldenbameveld bedroeft mij; ik heb hem altijd lief gehad en dikwijls vermaand anders te doen". EindeUjk brak de dag aan van de voltrekking van het vonnis. (13 mei 1619). Op het schavot, in het Binnenhof te 's-Gravenhage gekomen, sloeg hij de ogen naar de hemel zeggende: „O God! wat komt er van de mens!" en tot het' volk sprak hij: „Mannen! gelooft niet, dat ik een landverrader ben: ik heb vroom en oprecht gehandeld, als een goed vaderlander en als zo een sterf ik". Maurits had aan de overste van zijn huis geboden zorg te dragen, dat alle vensters en luiken van zïjn paleis zouden gesloten zijn en niemand van zijn bedienden, noch hoge, noch lage zich gedurende die tijd buiten zou vertonen. De prins verliet zijn kamer niet voor etenstijd en vemam niets van de terechtstelhng, dan toen een kamerdienaar ze hem meedeelde. Zo stierf Van Oldenbameveld op 71 jarige leeftijd; een man, zo hoog begaafd, zo ruim voorzien van schone gaven. Jammer dat hij die niet beter aangelegd heeft tot welstand van kerk en staat!

De Groot en Hoogerbeets werden tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld.

De eerste is evenwel op 22 maart 1621 in een boekenkoffer door de hst van zijn vrouw, Maria van Reigersbergen, ontvlucht. Hij vestigde zich in Frankrijk, werd later afgezant van Christina, koningin van Zweden en stierf in 1645 te Rostok. Op zijn sterfbed zei hij: „Ik heb het leven verloren met werkzaam niets te doen.”

Hij betuigde zeer graag alle lof van geleerdheid te willen verwisselen met de vrome eenvoud van een arme landbouwer in zijn dienst Johannes Ubricus, die van de 24 uur 8 doorbracht in gebeden en stille eenzaamheid.

Ledenberg, secretaris van Utrecht heeft zich in de gevangenis van het leven beroofd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen