Wees niet bang, wel zorgvuldig

Privacy en angst
Het thema privacy is niet alleen in het nieuws vanwege de invoering van de wet AVG. Het komt ook geregeld ter sprake rond bijvoorbeeld Google en Facebook. Veel gebruikers van deze diensten zijn ooit onnadenkend begonnen met een eigen account, maar beseffen nu pas hoeveel privacy zij hebben opgegeven, nu in het nieuws komt wat Google en Facebook allemaal met hun gegevens kunnen doen. En dit raakt een gevoelige snaar in onze samenleving. We hebben de overtuiging dat we in onze tijd meer dan ooit zelf kunnen beslissen wie we willen zijn en wat we willen doen. We voelen ons vrijgevochten, zelfstandig. En juist nu we onze vrijheid vieren met een open internet dat de hele wereld binnen bereik heeft, blijken we helemaal niet vrij. We hadden te doen met die arme Chinese en Russische burgers van wie het internet gecensureerd wordt door de staat. Maar nu blijkt ook ons eigen internet gemanipuleerd te worden doordat Google en Facebook ons slechts dat laten zien wat zij denken dat wij willen zien! De publicist Bas Heijne zegt het als volgt: ‘Het humanisme en de Verlichting hebben ons het individu opgeleverd en wij kennen dit als autonoom. Het autonoom individu mag als subject zelf beslissen wat hij denkt en vindt’, maar, onder andere door de manier waarop Facebook met onze privacy omgaat: ‘De burger waande zich subject, maar ontdekt nu dat hij object is’ (Nederlands Dagblad, 6 april 2018, bijlage p. 8). We dachten vrij te zijn, maar het is een illusie. Met het thema privacy komt zo ook een stukje angst mee: ben ik eigenlijk wel vrij, en welke ongrijpbare commerciële mediamachten beheersen mij, vaak onbewust?

Privacy voor God
Als christen is het goed om hier iets tegenover te zetten. Want als gelovige weet je wat het is om op een heilzame manier je privacy geheel kwijt te raken. Namelijk: voor Gods aangezicht. Tot geloof komen betekent dat je heel je leven, tot in zijn diepste schuilhoeken, uitlevert aan Hem die ons door en door kent (Psalm 139). Met dat je die privacy uitlevert, wordt je eenzaamheid doorbroken en komt Christus met Zijn Heilige Geest in je wonen. En sindsdien ‘ben je niet meer van jezelf, maar eigendom van Jezus Christus’, aldus het bekende antwoord op de eerste vraag van de Heidelbergse Catechismus. Dat maakt je een stuk minder bang voor de mediamachten om je heen dan de ‘autonome individu’ die zonder God leeft. Want je geeft je leven nu bewust richting door Gods geboden, en laat het leiden door de Heilige Geest. Christus woont in je! (Efeze 3: 17: ‘Opdat Christus door het geloof in uw harten woont en u in de liefde geworteld en gefundeerd bent.’) Bij wie zo leeft, hebben de media met hun verborgen sturing en reclame minder vat, en zijn op deze manier minder bedreigende grootheden geworden. Je leven heeft al richting, en je bent al gevuld, en dan zal je minder snel in de val van vreemde machten lopen dan wanneer je ‘je huis leeg had staan’ (Mattheüs 12: 44).
Een tweede punt wat betreft de angst rond privacy: als christen heb je als het goed is niets te verbergen en leef je transparant. Pas wanneer je bijvoorbeeld op je computer zaken hebt staan die het daglicht niet kunnen verdragen, is je privacy (hier: je wachtwoord) opeens heilig voor je, veel meer dan wanneer je niets te verbergen zou hebben. Als het goed is ben je niet bang, wanneer plots een computerreparateur je computer mee naar zijn zaak moet nemen voor reparatie, of wanneer een vriend of echtgenoot plots op je smartphone meekijkt. Nu onze privacy zo onder vuur ligt, is dat aanleiding om jezelf af te vragen: Heb ik een vrij geweten, en heb ik niets te verbergen? Dan hoef ik op dat punt ook niet bang te zijn. Privacy is niet bedoeld om bepaalde zonden te kunnen afschermen. Nu je leven door de moderne techniek onverwachts openbaar kan komen, stimuleert dat juist een ‘onbesproken levenswandel’. Denk aan Paulus in zijn eigen tijd. Hij werkte hoofdzakelijk in grote, drukke steden zoals Efeze en Korinthe. Niet alleen het zendingswerk, maar ook zijn beroep als leerlooier oefende hij daar uit (Hand. 18:3). Vanuit buiten-Bijbelse bronnen weten we dat dergelijke steden een zeer geringe privacy kenden, onder andere door zeer krappe huisvesting en de kleine open werkplaatsen van onder andere de leerlooiers. Maar Paulus buitte dit privacygebrek juist uit door na zijn vertrek de stedelingen daar op te roepen: wordt mijn navolgers, volg mijn voorbeeld! (1 Korinthe 11: 1, Filippenzen 3: 17, 4: 9). Door weinig privacy komt authentiek, ‘voorbeeldig’ christendom des te duidelijker uit.
Een derde punt: wanneer je nu via internet of social media deelt dat je christen bent, zou dat later niet tegen je gebruikt kunnen worden? Misschien wel. Maar daarin is de Bijbel duidelijk: schaam je niet voor het Evangelie, zelfs als dat op termijn lijden met zich mee zou brengen. Want, zegt Jezus: ‘Ieder dan die Mij belijden zal voor de mensen, die zal Ik ook belijden voor Mijn Vader, Die in de hemelen is. Maar wie Mij verloochenen zal voor de mensen, die zal Ik ook verloochenen voor Mijn Vader, Die in de hemelen is’ (Math. 10: 32-33; zie ook 1 Petr. 3: 15 en Rom. 1: 16).

Zorgvuldigheid
Wanneer we eigendom van Christus zijn, ons leven ‘met Christus verborgen is in God’ (Kol. 3: 3), dan hoeven we wat betreft privacy dus nergens bang voor zijn. We zullen ook minder behoefte hebben aan bijvoorbeeld het ‘recht op vergetelheid’, waarvan binnen de AVG nu sprake is (artikel 17). Ik hoef mijn verleden niet uit te wissen. Wel bepaalt het ons bij onze verantwoordelijkheid: ga zorgvuldig met je persoonlijke gegevens om. Wees je bewust van de risico’s en gevaren. Er is veel duisternis in de wereld die probeert misbruik te maken van onze persoonlijke gegevens. Jezus is Overwinnaar, maar de duisternis is nog niet definitief verslagen. In die zin: wees oprecht zoals de duiven, maar ook: zo bedachtzaam als de slangen (Mattheüs 10: 16). Zoals de Engelse uitdrukking: ‘Trust in God, but lock your car’ (vertrouw op God, maar doe je auto op slot). Het leven met God ontslaat je nooit van je verantwoordelijkheid om zorgvuldig te handelen. Neem privacy daarom serieus, en bescherm je gegevens.

Een bange gemeente
Wat nu ten tweede de privacy en de kerkelijke gemeenschap betreft: net als in je persoonlijke leven kan ook hier de angst binnensluipen. Mede door de digitalisering is de wereld om ons heen zo groot en onoverzichtelijk geworden, en tegelijk zo dichtbij, dat het bedreigend overkomt. Zijn we als kerk nog wel vrij? Moeten we niet eerder een terugtrekkende beweging maken, in plaats van dat we onze kerkdiensten zomaar via de eigen website de wereld in sturen? Moeten we met de invoering van de AVG niet een stap terug doen, en bijvoorbeeld onze kerkdiensten niet meer openlijk via internet gaan aanbieden?

Dit doet denken aan de kerk na Goede Vrijdag. Nadat Jezus gestorven is, zijn de discipelen bij elkaar in een bovenzaal in Jeruzalem. Zij hebben net de wereld in het hart gekeken: ten diepste haat men God, en doodt men dus de Messias, Jezus Christus. Het is voor hen aanleiding om zich angstig terug te trekken en de deuren achter zich te sluiten: ‘Toen het nu avond was op die eerste dag van de week en de deuren van de plaats waar de discipelen bijeenwaren, uit vrees voor de Joden gesloten waren (…)’ (Joh. 20: 19a). Op Goede Vrijdag volgden echter Pasen, Hemelvaart en Pinksteren, en dat betekende: de kerk moet zich niet verbergen. Jezus breekt door gesloten deuren heen, en staat met Pasen plots in hun midden: ‘(…) kwam Jezus en Hij stond in hun midden en zei tegen hen: Vrede zij u!’ (vers 19b). In die zin hebben we ook als gemeente dus niets te verbergen. We moeten ons niet schamen voor het Evangelie van Christus, maar juist vrijmoedig zijn in het verkondigen van het evangelie, ook via Internet. Zoals ook Petrus en de andere apostelen na Pinksteren in vrijmoedigheid de boodschap van het Evangelie deelden, met alle risico’s van dien. Want: ‘Er is in de liefde geen vrees, maar de volmaakte liefde drijft de vrees uit’.

De aard van gemeente-zijn
Wel is er ook voor de gemeente de andere kant: naast vrijmoedigheid ook zorgvuldigheid als het om privacy gaat. Door bijvoorbeeld kerkdiensten via internet uit te zenden, kan de privacy van gemeenteleden in gevaar komen. Bijvoorbeeld door het delen van persoonlijke gegevens van een gemeentelid bij de voorbede. Wat krijgt dan voorrang? Het onderling gemeente-zijn of het verlangen om zo breed mogelijk door iedereen nageluisterd te kunnen worden?

Het eerste, het onderling gemeente-zijn, zou je de ingaande beweging van de kerk kunnen noemen, het tweede de uitgaande beweging. De gemeente kent eerst de ingaande beweging: door met elkaar samen te komen in de gemeente, met gebed, zang, prediking, delen in de sacramenten en diaconaat, ontstaat een gemeenschap van heiligen. Met deze ingaande beweging worden we door het Woord op Jezus Christus betrokken en krijgen we een nieuwe identiteit.
Pas vandaar uit is er de uitgaande beweging: wie de redding door Jezus hebben ontvangen, worden de wereld ingezonden om deze boodschap te delen en uit te leven. Als nu omwille van de uitgaande beweging (het missionaire aspect) de ingaande beweging bedreigd wordt (de privacy van de onderlinge gemeenschap), dan gaat er iets niet goed. Want de ingaande beweging, de gemeenschap der heiligen, hoort voorrang te krijgen. Want Paulus schrijft: ‘Laten wij dus, terwijl wij gelegenheid hebben, goeddoen aan allen, maar vooral aan de huis genoten van het geloof’ (Galaten 6: 10). De uitgaande beweging (via internet de kerkdienst ook voor niet-gemeenteleden), mag niet ten koste gaan van de ingaande beweging (de gemeenschap der heiligen in de eigen gemeente, zoals de voorbede). De ‘huisgenoten van het geloof’ hebben voorrang. Dit voorrang van de eigen geloofsgemeenschap komt ook mooi uit in de aansporing van Petrus in 2 Petrus 1: 5-7, waar aan het einde van een lange ketting eerst de broederliefde genoemd wordt (philadelfia), en dan pas de liefde voor iedereen (agapè): ‘En daarom moet u zich er met alle inzet op toeleggen om aan uw geloof deugd toe te voegen, aan de deugd kennis, aan de kennis zelfbeheersing, aan de zelfbeheersing volharding, aan de volharding godsvrucht, aan de godsvrucht broederliefde en aan de broederliefde liefde voor iedereen’ (HSV).
De wet AVG stuurt de gemeente zo de goede kant op: ga zorgvuldig met de privacy van je eigen gemeenteleden om. Pas als dat gewaarborgd is: kijk hoe je middelen als internet kan gebruiken voor de uitgaande beweging naar niet-gemeenteleden. Als er door internet druk komt te staan op de voorbede of andere vormen van de gemeenschap der heiligen, moet er voorrang gegeven worden aan het geestelijk welzijn van de eigen gemeenteleden.

Slot
Of het nu dus om mijn eigen privacy gaat of om die van de gemeente, de invoering van de wet AVG is een goede aanleiding tot bezinning. Voor jezelf persoonlijk en voor de plaatselijke kerk waar je lid van bent is het goed om te bedenken: is er ergens nog een spoor van angst dat mij de muren naar de ander hoog doet optrekken? Laten we die gebieden dan niet afschermen, maar openleggen voor God. Geloof drijft de angst uit. In die zin is angst een slechte raadgever, ook bij een kerkenraad die beleid maakt. Anderzijds is het terecht dat de AVG ons stimuleert om zorgvuldig om te gaan met privacygevoelige informatie. In een door de zonde aangetaste wereld is niet alleen angst maar ook naïviteit een slechte raadgever. Juist de kerk is de plaats die weet tot hoe diep de zonde de structuren van de gemeenschap kapot wil maken. Daarom: wees niet bang, maar wel zorgvuldig.

M. Bot
Ds. M. Bot is predikant van de Christelijke Gereformeerde Kerk te Maassluis

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen