Amerikaanse sporen in Zeeland

De historicus Krabbendam, verbonden aan het Roosevelt Study Center, verrichtte onderzoek naar zichtbare sporen in Vlissingen, Middelburg en Veere die herinneren aan de banden tussen Zeeland en Amerika. Die banden waren in meerdere opzichten bijzonder. „Buiten de grachtengordel trekken Friesland en Zeeland de aandacht. Zeeland onderscheidt zich echter door een continue relatie door de eeuwen heen. En de eerste Engelstalige predikant in New York was afkomstig van de Engelse gemeente van Vlissingen.
Het idee voor de routes ontstond tijdens het samenstellen van een boek waarin Krabbendam met medewerking van een groot aantal andere auteurs een overzicht geeft van de geschiedenis die de Amerikanen en de Nederlanders verbindt sinds de ontdekking van Hudson. „Daar zijn we drie jaar geleden mee begonnen, aldus Krabbendam. Het boek, dat in september verschijnt, trekt breed de aandacht. „Niet het minst omdat de verbintenissen met de Amerikanen door allerlei politieke verwikkelingen nog nooit zo intens zijn geweest als nu. Via de NAVO, de kwestie Afghanistan, noem maar op.

Predikanten en dichters
Omdat het Roosevelt Study Center zich ook op het publiek wil richten, pluisde hij in de databestanden van de verschillende archieven naar de bemoeienissen van de Zeeuwen met Amerika en andersom. Er zijn nog vele zaken terug te vinden: namen van huizen waar kooplieden woonden die Amerikaanse producten verhandelden, kerken die predikanten leverden aan de kolonie, geboorteplaatsen van dichters die in vervoering raakten over de nieuwe Wereld, emigranten die huis en haard verlieten voor een nieuw begin, nieuwe fabrieken van Amerikaanse afkomst, winkels, pakhuizen en monumenten.
Krabbendam identificeerde een zestigtal plaatsen. Daarvan zette hij er circa veertig uit in verschillende wandelroutes, zodat belangstellenden zelf aan de slag kunnen.
Ondanks zijn grote kennis van de historie verbaasde Krabbendam zich toch over enkele uitkomsten van zijn onderzoek. Vooral de positie van Veere was opvallend. „Daar begint het verhaal, al voor de reis van Hudson. Adolf van Bourgondië, een van de Heeren van Veere, kreeg omstreeks 1520 het eiland Cozumel voor de Mexicaanse kust bij Yucatan cadeau van keizer Karel V. Hij was de eerste Nederlander die land bezat op het Amerikaanse contingent. Het in 1477 in Veere gebouwde stadhuis is versierd met de heren en vrouwen van Veere. „De meest rechtse figuur is Adolf.

Tabakshandelaren
De Campveerse toren in Veere is verbonden met de Amerikaanse naam Campvere, een tabaksplantage in Zuid-Carolina. In die omgeving ligt ook de plantage Middelburg, gesticht door Benjamin Simons, die in de 17e eeuw in Middelburg woonde. Ook Schotse handelaren in Veere hadden tussen 1700 en 1750 belangen in Noord-Amerikaanse plantages.
In het oude stadhuis bevindt zich nog altijd een prachtige zilveren beker van keizer Maximiliaan van Bourgondië, uit 1551. In 1880, toen het door handel en scheepvaart zo machtige Veere in verval was geraakt, toonde de Amerikaanse bankier Rothschild belangstelling voor de beker. Het Veerse gemeentebestuur wilde de beker verkopen, maar het provinciebestuur stak er net op tijd een stokje voor.
Een andere bijzondere plek in het nu kleine en verstilde stadje is het woonhuis van de Nederlands-Amerikaanse schrijver/journalist Hendrik Willem van Loon. In de jaren twintig tot veertig van de vorige eeuw was hij de beroemdste Nederlander van Amerika. Hij mocht mensen als Thomas Einstein, Thomas Mann en president Franklin D. Roosevelt tot zijn vriendenkring rekenen.

Keesje de Duivel
Het Roosevelt Study Center, gevestigd in een deel van een eeuwenoude Abdij midden in Middelburg, is vernoemd naar het bekende geslacht waaruit de president voortkwam. De Roosevelts emigreerden in 1649 van het eiland Tholen naar Nieuw Amsterdam.
Vlak voor de Abdij, aan de zijde van de Balans, herinneren tal van plekken aan Amerika. In het midden, vlak voor de fontein, staat het slavernijmonument, dat in 2005 werd onthuld. Links daarvan stonden de pakhuizen van de Middelburgse Commercie Compagnie, die tussen 1723 en 1807 180.000 slaven uit West-Afrika naar Zuid- en Noord-Amerika vervoerde. Aan de rechterkant stond ooit een koffiehuis, waar in 1849 het echtpaar Huibertus en Ardina Frederiks woonde. Ze trokken naar Utica in New York. In totaal gingen tussen 1840 en 1920 32.000 Zeeuwen weg uit de provincie naar Amerika.
In het wandeldeel van de Abdijkerk bevindt zich het grafmonument van de zeeheldenfamilie Evertsen. De jongste, ook wel Keesje de Duivel genoemd, veroverde op 23 augustus 1673 New York op de Engelsen (die Nieuw Amsterdam in 1664 hadden ingenomen). Krabbendam: „Hij werd daarvoor door de Zeeuwse overheid op de vingers getikt. Hij had te veel het nationale belang gediend en had zijn missie richting Suriname voor moeten laten gaan. Het had een sleutelmoment in de geschiedenis kunnen zijn. Het geeft aan hoezeer de provinciale politiek in die tijd invloed had op de nationale betrekkingen.

Vertaling catechismus
Ook in Vlissingen, dat enorm veel te lijden had onder een zwaar bombardement in de Tweede Wereldoorlog, zijn nog Amerikaanse sporen zichtbaar. Een monument met een opmerkelijke geschiedenis is de Sint Jacobskerk, waar Archibald Laidlie van 1759 tot 1763 stond als Schotse predikant van de Engelstalige gemeente. In 1763 werd hij door de Reformed Protestant Dutch Church in New York beroepen als haar eerste Engelstalige predikant. Hij vertaalde de samenvatting van de calvinistische geloofsleer, de Heidelbergse Catechismus, voor de Amerikanen uit het Nederlands in het Engels. „In die zin is hij van blijvende betekenis. En: „De Amerikanen wisten de Zeeuwen toen al te vinden.

Reeks activiteiten
De veertig plekken die herinneren aan bemoeienis van Zeeland met Amerika zijn gebundeld in een boekje met drie stadswandelingen. Naast een Nederlandse is ook een Engelse versie gedrukt. De boekjes zijn voor 1 euro per stuk verkrijgbaar bij het Zeeuws maritiem MuZEEum en bij t Spui in Vlissingen, De Drvkkerij in Middelburg en verschillende archieven en culturele instellingen.
De stadswandelingen zijn slechts één van de activiteiten die een werkgroep, met daarin een groot aantal Zeeuwse instellingen, heeft voorbereid voor dit herdenkingsjaar. Er zijn daarnaast verschillende lezingen, exposities, tentoonstellingen en andere activiteiten.

www.zeelandherontdektamerika.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen