Protestatie

Aan de Gemeente van Jezus Christus,

Indien ergens de beklemming van deze tijd tot uitdrukking komt, dan in het vraagstuk van de kernwapens. Toch zijn die kernwapens, noch de bewapeningswedloop, de eigenlijke nood, zomin als zij er de oplossing van kunnen zijn. Zij zijn er slechts een symptoom van. De eigenlijke nood ligt dieper. Daarom zullen wij ons moeten hoeden voor - symptoom-bestrijding. Dat zou een misleidende simplificatie zijn. Het is die misleidende simplificering, die wij aantreffen in de demagogische leuze van het IKV; De kernwapens de wereld uit, te beginnen in Nederland! Alsof iemand in staat zou zijn de kernwapens de wereld uit te helpen, nu eenmaal de uitvinding is gedaan en de kennis ervan aanwezig blijft. De geschiedenis is onomkeerbaar. Daarom betreuren wij het, dat de Generale Synode der Hervormde Kerk zich in haar Pastorale Brief over kernbewapening zo sterk door het IKV heeft laten beïnvloeden.

Men versta ons wel. Wij keuren het niet af als de Kerk haar stem laat horen en zich richt tot volk en Overheid met betrekking tot de grote vragen van het tijdsgebeuren en een appèl tot de consciëntie laat uitgaan. Integendeel! Maar wat wij wel van haar verwachten is, dat zij dan spreekt op een wijze die in overeenstemming is met haar hoge roeping en tevens met behoedzame inachtneming van de eigen verantwoordelijkheid en taak van de Overheid. En dat is nu wat wij (en zeer velen met ons!) zo pijnlijk gemist hebben in de Pastorale Brief van november 1980. De Synode sprak daarin niet op kerkelijke en geestelijke wijze door de eigenlijke nood van deze tijd vanuit de Bijbel bloot te leggen en daarover een woord van vermaan, troost en bemoediging te laten horen. Neen, zij heeft zich laten verleiden tot een partij-politiek standpunt en is daardoor nu zelf partij geworden. Haar stem klinkt niet met geestelijk gezag uit boven de emotionele en verhitte discussies in de politieke arena.

De eigenlijke nood, zoals die in het bange vraagstuk van de kernwapens tot uitdrukking komt, is gelegen in de huiveringwekkende materiële en geestelijke gevragen die nu eenmaal besloten liggen in de voortgang der geschiedenis.

De voortgang der geschiedenis gaat gepaard met de immense progressie van de techniek. Weliswaar mogen wij het als een zegen beschouwen, dat de ontwikkeling van de techniek ons de mogelijkheid geeft om uit Gods overvloedige schepping voortdurend rijkdommen te putten. Tegelijk echter ervaren wij daarbij, dat die zegen overschaduwd is door de vloek die ligt in het misbruik en wanbeheer door de mens van de schepping. Met name door de gigantische natuurwetenschappelijke, technische en industriële ontwikkelingen van de laatste eeuw gingen zegen én vloek als het ware hand in hand. Zo staan wij thans voor het beangstigende feit dat door de krachten die wij hebben opgeroepen, de schepping zelf met alle leven kan worden vernietigd. Dat geeft onze tijd een apokalyptisch karakter.

Een ander gevaar dat verbonden is met de voortgang der geschiedenis, is van geestelijke aard. Wij bedoelen de opkomst en wereldwijde verbreiding van totalitaire en agressieve ideologieën, zowel van linkse als rechtse signatuur als het fascisme, het communisme, het anarchisme. Met de mogelijkheden van de hedendaagse technologie voeren zij een stelselmatige strategie tegen de vrije, westerse democratieën en tegen het Christendom, zowel door indoctrinatie via de massa-media en infiltratie binnen de maatschappelijke organisaties, als door harde confrontatie met behulp van terroristische samenzweringen en van offensieve bewapening . Ook dat maakt onze tijd apokalyptisch.

Meermalen heeft de Kerk op haar weg door de geschiedenis situaties van groot gevaar gekend. En al is er de belofte dat de machten der hel haar niet zullen overweldigen (Mattheüs 16 : 18), toch zullen wij moeten beseffen dat desalniettemin plaatselijke en landelijke kerken kunnen bezwijken en tenonder gaan door anti-christelijke machten. Wat is er nog over van de eertijds zo bloeiende kerken van Noord-Afrika? Wat van de gemeenten in Klein-Azië? Zij zijn te gronde gegaan door Oosterse despotieën.

Onder dergelijke bedreigingen leven wij thans ook. Het vrije Westen is teruggedrongen tot een smalle kuststrook aan de Atlantische Oceaan met achter zich aan zijn grenzen de legers van het onafzienbare euro-aziatische continent met zijn agressieve, communistische ideologie en zijn technisch geperfectioneerde wapens. Is het verwonderlijk, dat een groot deel van ons volk hierdoor in paniek raakt en op emotionele wijze de Overheid opvordert tot onverantwoorde eenzijdige ontwapeningsstappen? Evenals in het jaar 1672 zijn velen radeloos, reddeloos, redeloos.

Welk een woord heeft nu de Kerk in zulk een hachelijke situatie waarin een profetisch en priesterlijk getuigenis meer dan ooit geboden is, te spreken?

Wat ligt méér voor de hand dan dat de Kerk zich daarbij leiden laat door de ervaringen uit het verleden, toen zij in soortgelijke benarde situaties verkeerde ! Waar lag toen het eigene van het kerkelijk belijden? Toch nimmer in een valse lijdelijkheid, in een laffe weerloosheid, in een bang zwichten voor de bedreigingen!

Zo heeft zij in de benauwenissen van de 16e eeuw, waarvan de Valeriusliederen zulk een aangrijpende vertolking zijn, zich met de krachtige en manmoedige woorden van artikel 36 van de Nederlandse Geloofsbelijdenis aldus laten horen: 'Wij geloven, dat onze goedertieren God, wegens de verdorvenheid van het menselijk geslacht, koningen, vorsten en overheden ingesteld heeft omdat Hij wil, dat de wereld geregeerd wordt door wetten en regels, opdat de ongebondenheid van de mensen bedwongen worde... Hiertoe heeft Hij de Overheid het zwaard in handen gegeven tot bestraffing van de bozen en bescherming van de goeden. En hun roeping is niet alleen acht te geven op de openbare orde en daarover te waken, maar ook... alle afgoderij en valse religie te weren en... het rijk van de antichrist te gronde te werpen...'.

Zó sprak zij toen tegenover het dreigende gevaar van het pauselijke, wereldse machtsstreven en van het radikale, anarchistische, oproerige doperdom van Thomas Müntzer en de zijnen.

Niet anders was het in de bange jaren van 1940-1945 tijdens de Duitse bezetting van ons land. Even moedig en onbeschroomd als in de 16e eeuw heeft zij toen het Germaanse fascisme met zijn anti-christelijke ideologie, zijn gruwelijke antisemitisme en zijn barbaarse mensverachting aan de kaak gesteld als herleefd heidendom. Heel het volk in al zijn lagen heeft zij toen opgeroepen tot geestelijke weerbaarheid en daadwerkelijk verzet.

Nog eens, wat zou méér voor de hand liggen dan dat de Kerk ook nu, in de huidige situatie, een profetisch en priesterlijk woord zou spreken, dat in de lijn zou liggen van haar belijden en getuigen in het verleden! Een woord dus, waarmee zij Overheid en volk zou oproepen om zich te weer te stellen tegen de ideologische gevaren die ons bedreigen, en om de uiterste waakzaamheid en inspanning te betrachten. Een woord ook, waarmee zij met name het volk zou oproepen om partijpolitiek en klassenstrijd te staken teneinde in hechte, onderlinge eensgezindheid zich achter de Overheid te scharen bij haar inspanning om onze democratische voorrechten te beveiligen en te verdedigen. Een woord tenslotte, dat het de ambtsdragers op het hart zou binden om het Evangelie klaar en vol naar voren te brengen zonder ideologische versnijding (Filippenzen 3 : 2).

Hoe teleurgesteld zijn wij echter (en zeer velen met ons!) in die verwachting! Inplaats van tot moedige weerbaarheid voert de Synodale Pastorale Brief zowel tot paniek-reacties als tot ideologische weerloosheid. Hij ondermijnt het verzet tegen de machten die ons bedreigen. Het is zelfs niet te veel gezegd als wij beweren, dat de Synode met haar streven het machtsevenwicht in Europa te verstoren, het voortbestaan van het vrije en christelijke Westen op het spel zet.

De bitterheid van die teleurstelling wordt mede veroorzaakt door het feit, dat reeds één en andermaal vanuit het grondvlak van de Kerk stemmen hebben geklonken, waarin zich het vurige verlangen uitsprak naar een profetisch woord van de Kerk in onze tijd die zo vol is van gevaren en zo zwanger van anti-christelijke ideologieën. Uiteraard denken wij dan aan de OPEN BRIEF van de 24 predikanten in 1967 en aan het GETUIGENIS in 1971. De brede weerklank die deze stemmen eertijds alom in den lande gevonden hebben, heeft duidelijk aan het licht gebracht hoe sterk toen reeds in de gemeenten het verlangen leefde naar een kerkelijk, profetisch woord. Hoeveel te meer dan nu!

Waar dat herhaald appèl vanuit het grondvlak van de Kerk bij de Synode als aan dovemans oren gesproken blijkt te zijn en na tien jaar ook bijna geheel verklonken is, daar menen wij (destijds beiden medeopstellers en - ondertekenaars ook van de OPEN BRIEF en het GETUIGENIS) dat het noodzakelijk is om ten derden male een hartekreet te doen uitgaan, waarin wij uitdrukking geven aan onze zorg en verontrusting over de koers die de Kerk vaart.

De ontwikkeling van de Kerk (en waarlijk niet alleen de Hervormde Kerk!) in de laatste decennia overziende, is nauwelijks een andere slotsom mogelijk dan dat zij zich méér heeft laten beïnvloeden door een linksgerichte bevrijdingstheologie die met een messiaanse interpretatie van het Evangelie, vanuit het exodusmotief, een radikaal politiek élan kweekt, dan dat zij zich overeenkomstig haar eigen kerkorde bewogen heeft op de weg van de belijdenis der vaderen. Hoe groot identiteitsverlies dit voor de Kerk heeft betekend, 'blijkt wel het duidelijkst uit de in 1967 verschenen Nota: Revolutie en Gerechtigheid en uit de onlangs verschenen Pastorale Brief over kernbewapening.

Wat ons daarbij de meeste zorg baart, is de ideologische naïeviteit; de aanmatiging om stellige uitspraken te doen, die emotionele reacties oproepen, maar gespeend zijn aan realiteitsbesef; en de doperse miskenning van de roeping en verantwoordelijkheid van de Overheid.

Tegenover dit heilloze identiteitsverlies van de Kerk stellen wij, dat het een oerreformatorische notie is, dat de Overheid n i e t is een verlengstuk van de Kerk; n i e t is de sterke arm van de Kerk; maar dat zij Gods dienaresse is, en mitsdien van eigen rechte. Het is haar goddelijke roeping om met de haar door God verleende zwaardmacht te regeren in dienst van God en ons ten goede (Romeinen 13 : 4). Zou zij de wereld met de Bergrede tegemoet willen treden, dan is daarvan het gevolg dat de schapen door de wolven verslonden worden. Daarom kan en mag de Overheid nimmer gehoor geven aan de dopers-gekleurde, evangelische eisen. Zij zou in haar goddelijke roeping schromelijk te kort schieten, als zij haar beleid en haar zwaardmacht liet verzwakken door zich op aandrang van naïeve, angstige christenenen te richten naar de Bergrede. Het is niet haar taak om een heilsstaat op aarde te vestigen, maar om de rechtsorde van de Staat te handhaven tegenover de despotic en anarchie, of die nu komt van buitenaf of binnenuit. En zij heeft dat te doen met behulp van de zwaardmacht van politie en leger, nationaal en in bondgenootschappelijk verband.

En wat de Kerk betreft, ook zij is van eigen rechte. Haar taak is het om te verkondigen, dat de boekrol van de geschiedenis in Gods hand ligt en dat Hij door Zijn machtswoord het Rijk der Gerechtigheid zal doen komen. Daarom heeft zij te blijven bij de ernst van de vraag of de Zoon des mensen, als Hij komt, nog geloof zal vinden op aarde. Zo heeft zij terwille van het Evangelie, in tijden van ideologische woelingen, de spits van haar prediken en getuigen te richten tegen utopische dweperijen en politiek radikalisme, opdat de gemeente in haar geloof nuchter, waakzaam en weerbaar zij. Tenslotte is het ook haar roeping om bij dreigende gevaren de Overheid te herinneren aan haar goddelijke opdracht, haar daarin te steunen en voorbede voor haar te doen.

Het is in de eerste en voornaamste plaats de Bijbel, maar ook de Confessie, die in tijden van nood en verwarring een overvloedige bron van wijsheid en kracht zijn voor Kerk en volk, voor Synode en Overheid. In menig opzicht kan ook de Historie dat wezen. Daarom laten wij deze Protestatie uitmonden in de woorden van ons onvolprezen volkslied:

Mijn schild ende betrouwen zijt Gij, o God, mijn Heer! Op U zo wil ik bouwen, verlaat mij nimmermeer!

Dat ik toch vroom mag blijven, Uw dienaar t' aller stond: de tyrannie verdrijven, die mij mijn hart doorwondt.

30 april 1981

W. AALDERS

D. VAN HEYST

De naam Protestatie eist een toelichting. Het woord gaat terug op de 'protestacion' van de reformatorisclie stenden op de tweede Rijksdag te Spiers in 1529 en op de beginwoorden van de Geneefse Geloofsbelijdenis in 1536: 'nous protestons que pour la reigle de nostre foy et religion nous voullons suyvre la seule Escripture... Wij verklaren, dat wij als regel van ons geloof en onze godsdienst alleen de Schrift willen volgen...'. Het is sindsdien gewoonte om de kerken der Reformatie de naam 'protestant' te geven. Het is duidelijk, dat in dit verband Protestatie betekent: openlijk en nadrukkelijk verklaren. In die zin is het woord ook al gebruikt in het GETUIGENIS van 1971: 'Dit Getuigenis bedoelt allereerst en vooral een positief woord te zijn, pró het geloof van de Kerk der eeuwen, al brengt dit vanzelf mee dat afgewezen wordt wat dit geloof ontkent of ondermijnt'.

(Uit het Kerkblaadje, van Kohlbrugge). orgaan van de vrienden

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen