Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Johannes Hus(s) II

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Johannes Hus(s) II

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

'Zoek de waarheid, hoor de waarheid, leer de waarheid, heb de waarheid lief, spreek de waarheid, neem de waarheid in acht tot aan de dood'. (Hus) 'Het Evangelie dat wij hebben, werd voor ons met hun bloed gekocht door Hus en Hieronymus' (Luther)

De oud-condottiere Johannes XXIII werd door troepen van de koning van Napels uit Rome verdreven. Profiterend van de hachelijke positie van de kerkvorst, verkreeg keizer Sigusmund - broer van koning Wenceslas van Bohemen - de toezegging dat er een algemeen concilie bijeengeroepen zou worden. In 1414 begon de langverwachte kerkvergadering te Konstanz aan het Bodenmeer. Er zou een eind gemaakt worden aan Schisma en kerkelijk verval. Ruim 19000 deelnemers van elke stand of rang waren uiteindelijk aanwezig: de keizer, 28 vorsten, 754 graven en andere edelen; één paus (J.XXIII), 3 patriarchen, 33 kardinalen, 192 bisschoppen, 750 theologische adviseurs en zo'n 18000 lagere geestelijken. Verder 50000 functionarissen van allerlei aard, dienaren, handwerkers, kooplieden en soldaten. De kronieken vermelden ook de komst van 700 publieke vrouwen die trouw, in gele gewaden, de mis bijwoonden

'Een waar Babel', volgens magister Hus, die naar Konstanz ontboden was om rekenschap af te leggen van zijn prediking. In gezelschap van drie bevriende Tsjechische edelen, arriveerde hij op 3 november 1414. Onderweg was hij overal geestdriftig ontvangen. In verschillende steden had hij, na voorafgaande aankondiging op de kerkdeuren, gepreekt en gediscussieerd met vakgenoten. Hus had zich grondig voorbereid op wat hij in Konstanz zou moeten zeggen. Ook had hij drie redevoeringen opgesteld over het gerechtvaardigde streven van de Boheemse hervormingsbeweging. Religieus idealist als hij was, meende hij vrijelijk de hoge kerkvergadering te mogen toespreken. Zijn vrienden hadden hem dringend ontraden om Bohemen, waar hij zo gewaardeerd werd, te verlaten en zich temidden van vijanden te begeven. Na enige aarzeling was de moedige magister, vertrouwend op een keizerlijk vrijgeleide voor heenen terugreis, vertrokken om in den vreemde getuigenis te gaan afleggen van de WAARHEID.

Al spoedig zal blijken dat het keizerlijke vrijgeleide waardeloos is! Na een eerste verhoor op 28 november laten de kardinalen, die de hoogste macht in de kerk hebben nu er drie pausen zijn, magister Hus opsluiten in een donkere kerker. Na eindeloze verhoren in de eerste tijd, waarbij de gevangene zich niet mag verdedigen tegen allerlei valse aantijgingen, laat men hem verkwijnen in een donker kerkerhol. Zijn detentie zal 7 maanden duren. De laatste 72 dagen zit de magister in volkomen afzondering, met geketende handen en voeten. Hij moet murw gemaakt worden, om hem zijn 'dwalingen' te doen herroepen

Op 5 juni 1415 vond de eerste openlijke zitting in het proces tegen Hus plaats. De voorlezing van de aanklacht wordt door zijn vijanden met kreten van spot en hoon onderbroken. Als de gevangene eindelijk het woord poogt te nemen, breekt er zo'n tumult los dat de zitting verdaagd moet worden. De geestelijke rechtbank komt op 7 en 8 juni weer bijeen in aanwezigheid van keizer Sigismund. Het wordt een schijnproces, want door geschreeuw en bedreigingen komt de beklaagde niet aan het woord. Dan wordt hij teruggevoerd naar zijn kerker. Door pressie zal men proberen hem zover te krijgen, dat hij zijn vermeende dwalingen berouwvol afzweert. Dat blijkt onmogelijk! Met bewonderenswaardige standvastigheid weigert de magister keer op keer wat dan ook te herroepen, tenzij men hem uit de Bijbel - met Wycliff beschouwt hij deze als 'Gods wet' - kan aantonen dat hij heeft gedwaald.

Op 6 juli 1415 kwam het concilie in voltallige zitting bijeen, in de Munsterbasiliek, om vonnis te wijzen. Ook de keizer was aanwezig. Nadat er een mis is opgedragen waarin de woorden uit Mattheüs 7:15 worden aangehaald - 'Wacht U voor valse profeten' - voeren gewapende krijgsknechten de geboeide gevangene voor zijn rechters. Een bisschop bestijgt de kansel en preekt over een woord uit de Vulgaat (Rom. 6:6): 'Het zondige lichaam moet vernietigd worden'. Vervolgens las een pauselijke jurist de uitvoerige aanklacht voor. Toen de magister 'voor de laatste maal probeerde de stem der waarheid te doen horen' (Riemeck), werd hem dit met geweld door de soldaten belet. Tenslotte luidde het vonnis dat men Hus, als hardnekkig ketter, zijn priesterlijke waardigheid zou ontnemen, hem uit de kerk stoten en overleveren aan de wereldlijke arm, d.w.z. aan keizer Sigismund. Dat betekende de doodstraf.

Daar 'de kerk geen bloed vergiet' - letterlijk er niet naar dorst: 'Ecclesia non sitit sanguinem' - moest de staat optreden als beulsknecht bij de executie van ketters. Op 6 juh 1415 (dezelfde dag dus dat het vonnis geveld werd, tevens zijn verjaardag!) onderging Hus, die men een papieren muts had opgezet met duivelsfiguren en het woord AARTSKETTER, vroom en moedig de vuurdood. Zijn vriend Hieronymus, die naar Konstanz was gereisd om Hus bij te staan, werd na een lange en harde gevangenschap op 26 mei 1416 eveneens verbrand. Groot was de verontwaardiging van het Tsjechische volk over de dubbele gerechtelijke moord en de woordbreuk van keizer Sigismund. Toen deze dan ook in 1419, na de dood van zijn broer Wenceslas, koning van Bohemen werd, kwam het volk in opstand en begonnen de Hussietenoorlogen, die tot 1436 zouden duren

Van de tijdgenoot Mladenovic hebben wij een relaas van Hus' proces. Volgens deze ooggetuige zou Sigismund gebloosd hebben, toen Hus hem tijdens de laatste rechtszitting herinnerde aan het geschonden vrijgeleide. Dit voorval heeft een eeuw later Luther het leven gered. Toen er tijdens de Rijksdag van Worms, in 1521, pressie op Karei V werd uitgeoefend om de met keizerlijk vrijgeleide verschenen hervormer te laten arresteren, weigerde de goed-roomse vorst dit zeer beslist. Hij verklaarde 'niet van schaamte te willen blozen, zoals eens Sigismund'. Het concilie van Konstanz was in hoofdzaak bijeengeroepen, om een eind te maken aan het Schisma en om de verworden kerk te hervormen in hoofd en leden. Alleen het eerste doel werd bereikt. Nadat het algemeen concilie in 1414 verklaard had boven de paus te staan werden Johannes XXIII en Benedictus XIII afgezet. Gregorius XII trok zich vrijwillig terug. Na de verkiezing van Martinus V in 1417 kwam de kerk weer onder éénhoofdige leiding

In 1956 draaide er ook in ons land een prachtige Tjechische kleurenfilm, die op treffende wijze de diep-religieuze strijd uitbeeldde van magister Johannes Hus. Zonder Tsjechisch te verstaan, werd de toeschouwer ontroerd door de bijna levensechte overtuiging waarmee de vertolker van de rol van Hus, steeds weer, het woord pravda (waarheid) herhaalde. Uiteraard was dit een andere waarheid, dan die welke het Moskouse partijblad PRAVDA aan zijn lezers pleegt te brengen. (In haar boek pubhceert Renate Riemeck de drie redevoeringen, die Hus in Konstanz niet heeft kunnen uitspreken.)

Dit artikel werd u aangeboden door: Protestants Nederland

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 mei 1980

Protestants Nederland | 8 Pagina's

Johannes Hus(s) II

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 mei 1980

Protestants Nederland | 8 Pagina's