,,Foute" uitdrukkingen

De laatste tijd hoor je nogal eens zeggen dat iets „de mist in" gaat. Men denkt dan aan een dikke mist, die hetzicht beneemt, waardoor iets mislukt of een ontijdig einde vindt. Toch, hoe schijnbaar juist, ligt de oorsprong van deze uitdrukking elders. H. Beem verklaart dat in zijn boekje,. Uit Mokum en de Mediene", Joodse woorden in Nederlandse omgeving. In die kringen was een zegswijze populair,, de mischt ingaan". Dit ,,mischt" is niet onze mist, maar de mest. Dus als iets de mischt in ging werd het op de mesthoop of vuilnishoop als waardeloos weggeworpen.

Bodem
Een ander misverstand kwam ik onlangs tegen in een artikel over de Hongaarse opstand van 1956. De schrijver zegt daar: ,,Er gloorde hoop op meer vrijheid en zelfstandigheid. Een hoop die wel heel diep de bodem in werd geslagen". Hij dacht daarbij blijkbaar aan iets dat (diep) in de grond gestampt werd. De beeldspraak is echter aan iets anders ontleend, namelijk aan een vat, waarvan men de bodem inslaat, dus stukslaat, zodat de inhoud (in dit geval de hoop) eruitloopt. De hoop is dus meewerkend voorwerp en geen lijdend voorwerp, om het taalkundig tezeggen.

Zijn of haar kant?
misschien ook vindt, ,,dat laat ik niet overz'n kant gaan''. Het gaat dus niet  over de zijde of kant van de spreker, maar over de kant vandezaak, wat datdan ook was. Als de spreker een vrouw is, een spreekster, moet ze dus ook over,,zijn kant" spreken. We zeggen daarom: ze liet dat niet over zijn kant gaan. En niet,, haar kont". Taalkundig: het bezittelijk voornaamwoord hoort niet bij hem of haar, maar bij het of dat. Deze uitdrukkingen worden zo vaak verkeerd gebezigd, datje al haast niet meer van fouten kunt spreken. Ook dat is een aspect van de levende taal.

Versleverancier. . .
Een artikel, tijdschrift of boek wordt verluchtigd met illustraties. Weerzo iets: het moetzijn,, verlucht" en dat is eigenlijk ook al dubbel op, want illuster betekent doorluchtig. Men denkt echter aan luchtiger maken en schrijft dan -je leest het vaak - verluchtigd. VanDale geeft die betekenis nog niet, maar zet wel bij verluchtigen: vrolijk maken, opvrolijken. En dat is hettoch eigenlijk.

Hebt u al eens een auto gezien met als opschrift: VERSLEVERANCIER? U dacht toen toch niet aan een dichter met een zo groot oeuvre, dat hij zijn gedichten per vrachtwagen moest vervoeren? Is het na enig nadenken nog wel duidelijk wat deze wagen zo ongeveer vervoert, wat denkt u ais u op een vrachtwagen AFVOERSPECIALISTziet staan? Ik vermoed dat ik het weet en dan is het een eufemisme.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen