Verdraagzaamheid

Verdraagzaamheid was nooit Rome's grootste deugd! Uitgaande van het onjuiste standpunt dat veelvormigheid van religieuze opvattingen verkeerd, eenvormigheid per se goed is, zichzelf bovendien beschouwende als de enige behoedster van absolute morele en geestelijke waarheden, duldt de r.k. kerk geen afwijkende meningen. Waar zij kan, bestrijdt zij die 'dwalingen'. Toen de pauskerk nog almachtig was, riep zij voor de bestraffing van andersdenkenden de STAAT te hulp. Daar de kerk beweert geen bloed te willen vergieten, moesten de wereldlijke overheden destijds de 'ketters' doden. Rome's historische aansprakelijkheid voor het vergoten bloed valt niet te loochenen.

Pluriformiteit van religieuze opvattingen zou zonder meer kwaad zijn, eenvormigheid goed! Zo ingeworteld was dit wanbegrip dat, toen de Hervorming vaste voet begon te krijgen, velen van haar aanhangers op hun beurt vervolgers werden. Gelukkig mogen wij vaststellen dat het getal van hun slachtoffers maar een fractie is van het aantal van de r.k. tegenpartij. Een sprekend voorbeeld uit het beruchte jaar 1572: Op 9 juh van dat jaar werden, in strijd met het door Willem van Oranje uitgevaardigde verbod van geweldadigheden, buiten de stad Brielle, 19 priesters en monniken uit Gorcum opgehangen. De schuldigen aan deze uitbarsting van religieus fanatisme - welke wij natuurlijk onvoorwaardelijk afkeuren- waren Watergeuzen van Lumey. De historische eerlijkheid verplicht ons echter om erop te wijzen, dat relatief gezien de moord op de 19 'Martelaren van Gorcum' - i n 1867 gecanoniseerd- in het niet zinkt, vergeleken bij de Bartolomeusnacht van 24 augustus en volgende dagen. Toen werden in Frankrijk 30.000 hugenoten door roomse fanatici letterlijk afgeslacht. Een wandschildering van Vasari in een der zalen van het Vaticaan herinnert nog steeds aan de 'vermoording der hugenoten; ugonottorum strages'.

Als Nederlanders mogen wij er trots op zijn dat hier te lande betrekkelijk vroeg praktische verdraagzaamheid heerste. Laten wij er dadelijk bijvoegen dat er graden van tolerantie zijn geweest. De minimumgrens werd in 1579 bereikt toen, bij de Unie van Utrecht, werd bepaald dat er gewetensvrijheid zou zijn, en dat niemand om zijn godsdienst zou worden lastiggevallen. In de taal dier dagen heette het, dat 'een ieder particulier in zyn religie vrij zal mogen blijven ende dat men nyemant ter cause (zake) van de religie zal moegen achterhalen ende ondersoucken'. (Wigmans: Geschiedenis v. d. mensheid III). De maximumgrens van de (algehele) gewetensvrijheid werd in 1848 bereikt! Tussen minimum en maximum fluctueerde de praktische verdraagzaamheid. Hoewel er in ons land geen massale, bloedige vervolgingen van andersdenkenden voorkwamen, en Nederland destijds reeds een wijkplaats was voor allerlei dissidenten uit den vreemde, waren in de 16de en 17de eeuw, en zelfs in de 18de, de geesten van de overgrote meerderheid van de burgers nog niet rijp voor volledige consciëntievrijheid. Het politieke ideaal van prins Willem van Oranje! Wie de gesciiiedenis van de 'Zwijger' leest en herleest, wordt steeds weer aangenaam verrast door blijken van diens aangeboren zin voor verdraagzaamheid. Beroemd is de redevoering die de toen pas 30-jarige prins van Oranje, te Brussel in de Raad van State, hield op 31 december 1564, en waarmee hij in de openbaarheid trad: 'Ik ben (nog) katholiek, zegt hij, en ik wil van die godsdienst (nog) niet afwijken, maar toch kan ik de gewoonte van de koningen niet goedkeuren (!!), om geloof en godsdienst van de mensen naar hun wil binnen willekeurige grenzen te beperken'. (Naar Blok: Geschiedenis van het Ned. volk, II).

In 1567 breekt Willem van Oranje met Rome. Onder invloed van zijn moeder Juliana van Stolberg en zijn broer Lodewijk van Nassau, was hij de Bijbel gaan lezen, waardoor hij tot de overtuiging kwam dat de r.k. kerk afgeweken was van het ware Evangelie. In 1573 ging Willem officieel over tot het calvinisme door deel te nemen aan het H. Avondmaal, naar hervormd gebruik.

De prins van Oranje was in zijn tijd een moedige baanbreker door zijn ijveren voor een vredig naast elkaar leven van protestanten en roomsen. Helaas werd hij daarbij niet gevolgd door de overgrote meerderheid van zijn tijdgenoten. Wel werd hij de grondlegger van ons onafhankelijk volksbestaan, de VADER DES VADERLANDS. Op 10 juh 1984 zullen wij herdenken dat deze grote figuur, voor vier eeuwen, viel onder moordenaarshand, als een strijder tegen de tirannie van Fihps II.

Zijn Franse biograaf Y. Cazaux schreef in 1970: 'Nooit was Willem de Zwijger groter in zijn verzet tegen de koning van Spanje, origineler in zijn tijd, persoonlijker in zijn gedrag, dan als kampioen voor verdraagzaamheid'.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen