Willem de Mérode en zijn wereld

Hoe tragisch was het leven van één der grootste protestants-christelijke dichters van onze eeuw, Willem de Mérode? Wie op de gebeurtenis let waardoor een grote breuk in zijn leven ontstond, zou wellicht denken aan één grote tragiek. De jonge Gereformeerde onderwijzer Willem Eduard Keuning werd gearresteerd en gevangen gezet wegens een ongeoorloofde relatie met één van zijn leerlingen. Na zijn vrijlating vestigde Keuning/De Mérode zich als ambteloos burger in Eerbeek.

De kerk had hem laten vallen; zijn „knapenliefde" ervoer hij als een hem door God opgelegd juk. Hij zou er nimmer meer aan toegeven, maar aan de Ringlaan in Eerbeek in boerderij Bergzicht bij juffrouw Doom streed hij zijn eenzame strijd. Ter kerke kon en wilde hij nauwelijks, maar hij had veel contact met de plaatselijke Hervormde predikant ds. H. C. Touw. En ook met de in het nabije Beekbergen wonende schrijfster Wilma (Vermaat), die hem zo goed kon begrijpen.

Als één der eerste protestantse auteurs had zij het gewaagd in een roman begrip op te brengen en te vragen voor de homofiele naaste. Toch was De Mérode eenzaam, ondanks het bezoek van vrienden. Maar was hij tragisch?

Kruis
De biograaf van De Mérode, Hans Werkman uit Amersfoort, meent van niet. Er waren schokkende zaken in zijn leven (geweest), maar hij besefte dat God hem dit kruis te dragen gaf. Dat betekent niet dat De Mérode bereid zou zijn om tegenover „het gapende gemeen" (zo Geerten Gossaert) zijn schulden te belijden. Dat deed hij - volgens Werkman - alleen tegenover God. Ik denk dat hij zijn belijdenis heel goed samenvatte in dat sobere kwatrijn:
„Die nooit verdwaasd Uw wetten heeft geschonden,
Die niet verloren ging in schaamte en zonden
Wat weet hij van Uw goddelijk geduld?
Uw diepste liefde heeft hij nooit gevonden."

Willems wereld
Over dit leven en werk van De Mérode verscheen kort geleden een geheel vernieuwd boek van Werkman. In 1971 publiceerde hij „Het leven van Willem de Mérode". Dat werd herschreven, omgewerkt en met tal van nieuwe gegevens aangevuld tot „De wereld van Willem de Mérode" en nu uitgegeven in de reeks Open Domein van - nota bene! - De Arbeiderspers te Amsterdam (280 blz., tal van foto's, ingenaaid, ƒ 49,50).

Het is een goed en helder boek geworden, minder fragmentarisch dan het vorige. Ik ben om tal van redenen blij met deze uitgave. Ten eerste is De Mérode een groot dichter geweest (die in dit jaar 45 jaar geleden overleed). Ten tweede is het van groot belang dat deze auteur doordringt tot een groter en ander publiek dan dat wat hem voorheen las. Het initiatief van uitgever Martin Ros om Werkmans boek te plaatsen in de rij biografieën van o.m. A. Kuyper, W. Bilderdijk, maar ook M. Nijhoff en P. C. Boutens is terecht een erkenning, ook al komt die erg laat.

Naïef en lastig
Natuurlijk waren er anderen die De Mérode hadden ontdekt, ook buiten christelijke kring. Dat was bijv. Boudewijn Büch die de karikatuur van de dichter blijft tekenen. De Mérode zou een ordinaire jongensminnaar geweest zijn en Werkman zou, aldus Büch, dit beeld van de dichter verdonkeremaand hebben omdat het niet paste in zijn figuurtekening.

Wel, ik kies onvoorwaardelijk voor Werkmans benadering en juich het toe dat hij ook al de zwakheden en het feilen van De Mérode niet verhult; diens naïeve bewondering voor Mussolini, zijn lastig gedrag, zijn kritiekloos uitgeven van onrijp werk ook. Trouwens, hoe zou een boek dat in zijn notenapparaat zelfs een RD-artikel van schrijver dezes als secundaire literatuur over De Mérode opvoert niét goed zijn?. . .

Maar afgezien daarvan: de Nederiandse literatuurgeschiedenis kan met dit boek weer vooruit, ook al wacht Werkman zelf nog op iemand die op de gedichten van De Mérode (waaronder honderden nog ongepubliceerde) wil promoveren. Zelf zal hij tegen 1987 het verzameld werk van de dichter laten verschijnen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen