Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Orgaandonatie (1)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Orgaandonatie (1)

Achtergrond en nieuwe ontwikkelingen

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Orgaandonatie is al meer dan vijftig jaar onderwerp van gesprek. Aan dat gesprek is dit jaar een nieuw element toegevoegd. Per 1 juli is een nieuwe wet op orgaandonatie van kracht geworden. De overheid hoopt dat via deze wet meer organen beschikbaar komen voor transplantatie. Zij gaat daartoe alle burgers van achttien jaar en ouder benaderen die tot dusver nog geen keuze hebben gemaakt over het beschikbaar stellen van organen na hun dood. Naast deze donatie post mortem (na de dood) is er donatie tijdens het leven mogelijk. Eerst daarover een enkele opmerking. Wie een van zijn beide nieren afstaat aan een ziek familielid, toont een bijzondere liefde jegens zijn naaste. Deze liefde is vergelijkbaar met de liefde die iemand voor zichzelf heeft. Zou je jezelf niet een leven in een goede gezondheid gunnen? Dan gun je dat toch ook je naaste die op je weg komt, en ernstig ziek is? Hoewel dat misschien best moeilijk kan zijn, is dit onder meer wat de Bijbel bedoelt met het gebod je naaste lief te hebben als jezelf. Zo moeten ook christenen in Galatië hebben gedacht. Zij waren bereid hun ogen aan Paulus te geven (Gal. 4: 15). Een heel bijzonder ge schenk. Ogen zijn een heel kostbare zaak! Zeer waarschijnlijk zeiden de Galaten dat vanwege Paulus’ (oog)ziekte. Zo wilden zij hem helpen. Daarbij kan ook worden gedacht aan wat de Heiland deed. Hij was bereid zijn gehele lichaam te geven voor ons behoud. Niemand heeft grotere liefde dan dat hij zijn leven inzet voor zijn vrienden. Jezus gaf zijn leven voor zijn vijanden. Donatie tijdens het leven is gezien vanuit het Evangelie geen probleem.

Als donatie tijdens het leven een bijzondere daad van liefde kan zijn, kan dat ook na het sterven het geval zijn. Velen zijn bereid na hun sterven organen of weefsel af te staan tot het welzijn van diegenen die wachten op een orgaan dat mogelijk hun leven kan redden. Als een patiënt is overleden, het hart niet meer klopt, de bloedsomloop is gestopt en het lichaam al koud wordt, zouden de hoornvliezen nog kunnen worden uitgenomen voor transplantatie. Dat is ook geen probleem, als daarvoor toestemming is gegeven. We gaan ervan uit dat de donatie gebeurt zonder dwang en ook zonder dat organen worden gekocht en doorverkocht.

Actieve donorregistratie

De nieuwe wet die per 1 juli is ingegaan, heeft betrekking op donatie van organen of weefsel na het sterven. Iedereen die zijn keuze nog niet heeft laten registreren in het donorregister, zal per brief daarover worden benaderd. Wie na deze brief niet heeft gereageerd, ontvangt een herinneringsbrief. Wie na deze herinnerings brief nog niet heeft gereageerd, ontvangt dan nogmaals een herinnering. Als je dan nog niet reageert, gaat de overheid ervan uit dat je geen bezwaar hebt tegen donorzijn. De overheid hoopt niet alleen dat door deze wet meer donororganen beschikbaar komen, maar wil ook via deze registratie aan artsen meer duidelijkheid verschaffen. Zij weten in een kritieke situatie meteen wat de wens van de patiënt is. Ook is er voor de familie van een overledene die organen zou kunnen doneren, duidelijkheid over de wens van hun geliefde. Heeft iemand aangegeven geen donor te willen zijn, dan zal er geen transplantatie plaatsvinden.

Deze wet die de actieve donorregistratie (ADR) regelt, gaat overigens minder ver dan een geenbezwaarsysteem (GBS). Dat systeem is onder andere in België van kracht. Daar ben je vanaf je geboorte een potentiële donor, tenzij je uitdrukkelijk aangeeft dat je dat niet wenst. In Nederland wordt iedere burger voor een keuze gesteld. Er wordt niet van uitgegaan dat je donor bent. Daar wordt pas van uitgegaan als je niet reageert op de herhaaldelijke oproep om je keuze bekend te maken.

Procedure

Als artsen de dood hebben geconstateerd bij een patiënt die organen zou kunnen leveren, stellen zij de procedure van orgaan- of weefseltransplantatie in werking. De regel is dat de potentiële donor daadwerkelijk gestorven moet zijn als er vitale organen uit zijn lichaam worden genomen, de zogenaamde dead donor rule. Artsen stellen het moment van overlijden vast aan de hand van de richtlijnen die daarvoor zijn opgesteld. Overlijdt iemand door een ernstige beschadiging van de hersenen, dan moeten zij het hersendoodprotocol volgen. Bij een hartstilstand geldt het modelprotocol orgaan- en weefseldonatie.

Zodra de dood is vastgesteld bij een potentiële donor, vindt er een gesprek met de nabestaanden plaats. Artsen zullen geen transplantatie uitvoeren zonder hun toestemming. De nabestaanden krijgen in dat gesprek informatie over de transplantatieprocedure. Als hun geliefde heeft laten registreren dat hij donor wil zijn, zullen nabestaanden deze keuze doorgaans respecteren. Toch kunnen zij nog bezwaren inbrengen. Een speciaal daarvoor aangestelde functionaris zal dan proberen hun bezwaren weg te nemen of daaraan tegemoet te komen. Als hun bezwaren niet kunnen worden weg genomen en de procedure van transplantatie zou kunnen leiden tot emotionele of psychische schade bij een van de nabestaanden, kan de functionaris besluiten de donatie geen doorgang te laten vinden. Ook als het een jongere van onder de zestien jaar betreft, kunnen ouders bezwaar maken.

Er zijn twee situaties waarin donatie na het sterven mogelijk is. Deze situaties hebben betrekking op de wijze waarop de dood is vastgesteld. In het ene geval hebben de artsen geconstateerd dat de patiënt is overleden doordat het hart (en daarmee de bloedcirculatie) onomkeerbaar is gestopt. In het andere geval hebben de artsen vastgesteld dat de patiënt hersendood is. Als de dood is vastgesteld, kan het transplantatieteam beginnen met het uitnemen van organen.

In sommige landen komt orgaantransplantatie na het stoppen van de

bloedcirculatie maar weinig voor, in andere landen (zoals bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk en Australië) juist vaak, in vergelijking met een transplantatie na hersendood. Zo vindt ook in Nederland tegenwoordig vaker een uitname van organen plaats na het stoppen van de bloedcirculatie dan na de diagnose hersendood.

In het vervolg van deze artikelen wordt eerst aandacht gegeven aan orgaandonatie na het stoppen van de bloedcirculatie, en daarna aan orgaandonatie na hersendood.

Stoppen van bloedcirculatie

Orgaandonatie is volgens de Nederlandse regelgeving mogelijk als de bloedsomloop van de desbetreffende patiënt onomkeerbaar tot stilstand is gekomen. De gangbare term daarvoor is donation after circulatory death (afgekort: DCD). Eerder werd ook wel gesproken over donation after cardiac death, of non-heartbeating organ donation.

In de jaren vijftig van de vorige eeuw was deze donatie de enige beschik bare vorm van donatie na het sterven. Als het hart was gestopt met kloppen en de dood was vastgesteld, konden bijvoorbeeld de nieren worden uitgenomen. Het nadeel bij een dergelijke uitname was dat de organen niet meer vers waren. Deze vorm van transplantatie verdween uit het zicht na de jaren zestig van de vorige eeuw, toen een nieuwe manier werd geïntroduceerd om de dood vast te stellen. Afgesproken werd dat een pa tiënt ook dood kan worden verklaard als zijn hersenen geen activiteit meer vertonen: ook al gaat de bloedcirculatie door (doordat de patiënt aan de kunst matige beademing ligt), toch is hij dood. Het voordeel van deze nieuwe neurologische doodsdefinitie was dat artsen verse organen uit het lichaam konden nemen. Vanaf het mo ment dat steeds meer landen deze definitie aanvaardden, nam de orgaan transplantatie een geweldige vlucht. Over deze nieuwe definitie van dood zal in het vervolg meer worden gezegd. Hier is het voldoende op te merken dat orgaantransplantatie na het stoppen van de bloedcirculatie naar de achtergrond is geraakt door deze neurologische doodsdefinitie. Dat veranderde ongeveer dertig jaar geleden. Toen kwam de orgaantransplantatie na een onomkeerbare stilstand van de bloedcirculatie op nieuw in de belangstelling. De vraag naar orgaandonatie was enorm toe genomen vanwege het succes van donatie na hersendood. Tegelijkertijd over lijden steeds minder mensen na een diagnose hersendood. Er is een betere preventie van onder meer beroerte door behandeling van hoge bloed druk en vaatziekten, en ook door effec tievere behandeling van neuro logische aandoeningen. Daarom zochten medici naar een uitbreiding van de mogelijkheden voor postmortale orgaantransplantatie. Nieuwe technieken boden meer mogelijkheden om ook na een hartstilstand organen vers te houden voor transplantatie.

Bovendien zijn er situaties waarin een verdere medische behandeling van de patiënt zinloos is, er geen uit zicht is op verbetering, de artsen de diagnose hersendood niet kunnen vast stellen, en er de sterke wens is gebruik te maken van de organen van de desbetreffende patiënt. De roep vanuit de samenleving om organen is groot. Nieuwe technieken en inzichten ten aanzien van transplantatie na de stilstand van de bloedcirculatie gaf nieuwe mogelijkheden om aan die roep gehoor te geven.

Onlangs verscheen in het blad Radix. Tijdschrift over geloof, wetenschap en samenleving (jrg. 46, 2020, nr. 2) een artikel van de hand van dr. Steensma, getiteld ‘Hersendood en de Nederlandse wet op orgaandonatie’.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 september 2020

De Wekker | 24 Pagina's

Orgaandonatie (1)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 september 2020

De Wekker | 24 Pagina's