3. Grenzen tussen leven en dood

Vroeger was het tot stilstand komen van het hart een algemeen bruikbaar kriterium om de dood vast te stellen. Als het hart stilstaat sterven de lichaamscellen immers af omdat ze geen zuurstof meer ontvangen. Maar tegenwoordig is het kriterium van de stilstand van het hart niet meer in alle gevallen bruikbaar.

Iemand die een (kortdurende) hartstilstand heeft kan door reanimatietechnieken* herstellen omdat de bloedvoorziening en ademhaling weer op gang gebracht zijn. Vandaar dat aan een hart- en ademstilstand geen absolute betekenis mag worden toegekend.

Er zijn ook situaties waarbij er wel sprake is van leven, terwijl het hart enige tijd niet funktioneert. Zo wordt bij een hartoperatie de taak van het hart tijdelijk door een machine overgenomen. Bij een hartoperatie bij kleine kinderen kan de bloedsomloop zelfs enkele uren stilgezet worden door verlaging van de lichaamstemperatuur. Tegenwoordig wordt steeds vaker de afwezigheid van hersenaktiviteit als doodskriterium gebruikt. De dood wordt vastgesteld op grond van het feit dat er geen hersenaktiviteit meer is. Het al dan niet funktioneren van de hersenen kan bepaald worden door het maken van een EEG", dat de elektrische aktiviteit registreert. De hersenen worden als 'dood' beschouwd als het EEG vlak is, d.w.z. geen hersenaktiviteit registreert. Het hart kan nog funktioneren en de bloedsomloop kan intakt zijn. Deze situatie wordt aangeduid met 'hersendood'. In deze situatie worden organen voor transplantatie uitgenomen.

Ook bij een gewoon stervensproces is iemand in feite pas overleden als de hersendood is ingetreden, ongeveer 10 tot 30 minuten na de cir culatiestilstand. Hersendood kan het gevolg zijn van een ernstig hersenletsel (bijv. door een verkeersongeval) of van een ziekteproces in de hersenen, bijv. een hersentumor.

De Hoge Raad (het hoogste rechterlijke college in Nederland) heeft de uitspraak gedaan dat iemand overleden is als er geen hersenfunkties meer gemeten worden.

In Nederland is daarmee het doodskriterium 'hersendood' legaal geworden. Niet iedereen is het met deze definitie eens.

Hoe onfeilbaar is de registratie van het EEG? Hoe groot mag ons vertrouwen in de techniek zijn? Volgens sommigen is de dood pas ingetreden als de ademhaling en de bloedsomloop zijn gestopt, ook al is de hersendood al eerder ingetreden.

Men vindt het te eng geredeneerd dat in plaats van het hart het funktioneren van de hersenen bepaalt wanneer het leven ophoudt. "Daarmee verwaarloost men de diepste menselijke zielekrachten, die onbewust zijn geworden. Het is denkbaar dat iemand die klinisch dood verklaard wordt, in zijn ziel bezig is met de laatste beslissingen der eeuwigheid" (dr. F. de Graaff, in: Anno Domini 1000/2000). "Precies om die reden is de hersendood in principe niet het signaal om de stervende te ontdoen van organen die voor transplantatie in aanmerking komen." (J.A. Schulp, in:

Bijbel & Wetenschap, 1987)

Er is dus geen eenduidig antwoord op de vraag wanneer iemand overleden is. Terecht kan dit gegeven vragen oproepen. Hoe onfeilbaar en aanvechtbaar is de definitie 'hersendood' als kriterium voor de dood?

Er is ook verwarring: bedoelt men bijvoorbeeld met 'klinisch dood' hetzelfde als 'hersendood'? Een andere vraag is of men maandenlang een hersendode kunstmatig 'in leven' mag houden. Is dit een gevolg van menselijke verwaandheid om als God te willen zijn?

Wat is hersendood?

De uitgave van de werkgroep Donorwerving omschrijft het als volgt: Iemand is hersendood, wanneer er sprake is van een DEFINITIEVE en ONHER- STELBARE uitval van de hersenfunkties: er zijn geen tekenen meer van een spontane ademhaling en de patiënt is afhankelijk van een beademingsmachine die de ademhaling in stand moet houden; het lichaam is ook niet meer in staat zelfstandig de bloeddruk en de temperatuur op peil te houden; en er treden geen reakties meer op bij toegediende pijnprikkels.

De hersenen hebben veel funkties. Veel van deze funkties worden door onze wil uitgevoerd, zoals praten, lezen of schrijven. Er zijn ook funkties die niet onder invloed van onze wil staan, zoals de ademhaling die tijdens de slaap gewoon doorgaat, en de regeling van de bloeddruk en de temperatuur. Dit gaat buiten onze wil om. Hersenen hebben stromend, zuurstofrijk bloed nodig. Als het hart niet meer klopt, stopt de bloeddoorstroming in de hersenen. Als de hersenen langer dan een paar sekonden geen zuurstof krijgen, raakt men bewusteloos. Dit is nog te herstellen. Duurt dit langer dan enige minuten, dan is de beschadiging onherstelbaar. Bij heel jonge kinderen, bij patiënten met ernstige vergiftigingen en bij mensen met extreme onderkoeling (bijv. drenkelingen) kan het iets langer duren, voordat de hersenen onherstelbaar beschadigd zijn.

Als de hersenen niet kunnen worden voorzien van zuurstof, ondanks een kunstmatig op gang gehouden hartfunktie (d.m.v. beademingsmachine, medicijnen en infusen) is de patiënt hersendood. De ademhaling en bloeddrukregeling worden niet meer door de hersenen uitgevoerd. Dit laatste is een verschil met schijndood of coma: deze funkties zijn dan nog wel intakt. Een comapatiënt verkeert in een vegetatieve staat.

Bij een hersendode persoon stopt de ademhaling zodra de ademhalingsmachine wordt stopgezet; de bloeddruk daalt tenzij er speciale medicijnen worden toegediend; de temperatuur daalt. Deze veranderingen worden na enkele uren steeds extremer, zodat na enige tijd zelfs met een beademingsmachine en medicijnen de bloeddoorstroming van het lichaam niet meer op peil kan worden gehouden.

Hieruit blijkt dat hersendood niet los gezien kan worden van de dood van de rest van het lichaam. De hersendode ziet er uit als een ogenschijnlijk slapende patiënt met een ogenschijnlijke ademhaling. De hersendode heeft nog een kloppend hart, een normale gelaatskleur en voelt nog warm aan. Echter, de organen worden kunstmatig in goede konditie gehouden. De hersendood wordt vastgesteld door onafhankelijke, niet bij de transplantatie betrokken artsen. In Nederland gebruikt men hierbij de richtlijnen van de Gezondheidsraad. Deze klinische kriteria worden ondersteund door een EEG*, dat na 6 uur herhaald wordt. Er mag geen reaktie op deze hersenfilm waarneembaar zijn. Ook kan een onderzoek naar de hersenvaten gedaan worden, een zgn. angiogram. Hierin moet aangetoond worden dat er geen bloeddoorstroming meer is in de hersenen. Zodra hersendood geconstateerd wordt, is dat dan het tijdstip van overlijden

Uit een folder van de stichting seldonorwerving" 'Orgaan- en weef-

Het vervangen van zieke organen of verminkte ledematen door gezonde organen of weefsel afkomstig uan donors, heeft de mensheid altijd sterk beziggehouden. In de vroege oudheid hielden de Egyptenaren, Indiërs en Chinezen zich reeds met huidtransplantatie bezig.

Sedertdien hebben vele ontdekkingen en ontwikkelingen op allerlei gebieden van de geneeskunde ertoe bijgedragen dat orgaantransplantatie een realiteit is geworden en heden ten dage tot de normale behandelingsvorm behoort. male behandelingsvorm behoort.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen