Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

‘Kerkmuziek, meer dan emotie en beleving’

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

‘Kerkmuziek, meer dan emotie en beleving’

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Wat is muzikale kwaliteit, hoe bepaal je die en hoe maak je daarin keuzes als gemeente? Vragen die de revue passeren tijdens het gesprek met Geerten Jan van Dijk (30). 'Muziek is een essentieel onderdeel van de eredienst. Bijvoorbeeld in de vorm van een ootmoedige belijdenis of als uiting van lofprijzing.'

“Als het gaat over muzikale kwaliteit, is er een verschil tussen muziek in het algemeen en kerkmuziek,” meent Van Dijk. “Voor kerkmuziek gelden andere kwaliteitseisen. Belangrijk is natuurlijk dat de liederen zingbaar zijn voor heel de gemeente, ze moeten daarom niet te ingewikkeld zijn. Eenvoudig, maar niet platvloers. Tegelijkertijd moeten ze begrijpelijk zijn, ook muzikaal gezien. Ik denk overigens dat je wel een extra inspanning van gemeenteleden mag vragen. Gaat het zingen niet goed? Oefen met elkaar. Gaat de begeleiding niet goed? Stuur de organist op cursus. Ik zou daar zeker werk van maken. Zowel de Vereniging Organisten Gereformeerde Gemeenten (VOGG) als de Vereniging van Gereformeerde Kerkmusici (VGK) doen goed werk op het gebied van opleidingen en adviesverlening. Meerdere kerken uit ons kerkverband maken er gebruik van.”

Orgelcommissie
De gemeente waartoe Van Dijk behoort heeft sinds kort een orgelcommissie. “Het opzetten van een orgelcommissie kwam op verzoek van de organisten zelf. Zij gaven aan dat ze ieder wel hun taak vervulden, maar elkaar er nauwelijks over spraken. Er leefden vragen als: waarom doen we het zoals we het doen en kunnen we er niet voor zorgen dat we sommige aspecten van het orgelspelen gelijkschakelen? Bijvoorbeeld als het gaat om de inzet van de psalmregels of de manier van begeleiden. Ik kan me voorstellen dat je als commissie eens een beroepsorganist uitnodigt die daarin hulp biedt. Zo kun je de kwaliteit een boost geven. Daarnaast is het wijs om zaken rond het benoemen van organisten en de omgang met eventuele klachten vast te leggen. Ik zou kerkenraden zeker aanraden dit te faciliteren, ik denk ook dat de meeste kerken dat wel doen.”

Zijn er bepaalde muziekstijlen die je afkeurt of juist prefereert?
“Muziek is emotie, maar het moet niet gaan over ‘je ergens lekker bij voelen’. Bij kerkmuziek gaat het om de boodschap. Ik denk dan aan criteria als stijlvol, passend, begrijpelijk en uitvoerbaar. Binnen die kaders is ruimte voor meerdere stijlen. Bied een breed palet van muziekstijlen aan. In de gemeente zitten mensen die op allerlei verschillende manieren hun geloof beleven, dat moet je niet in een keurslijf duwen. Probeer aan te sluiten bij de gemeente, dat is iets anders dan aansluiten bij de tijdgeest. Het laatste moet je als kerk niet willen. Dat is niet vruchtbaar.”

Pastorale en liturgische functie
“Persoonlijk zou ik voor een meer klassieke stijl kiezen binnen de eredienst, omdat kerkmuziek ten dienste van het evangelie staat. Er moet meer in zitten dan emotie en beleving. Kerkmuziek heeft ook een pastorale en liturgische functie. Naar mijn mening heeft klassieke muziek deze reikwijdte meer in zich dan, bijvoorbeeld, op popmuziek geënte kerkmuziek. Klassieke muziek gaat vaak verder dan ‘liefde op het eerste gehoor’, omdat die goed in elkaar zit en langer mee gaat. Maar we moeten er niet van opkijken als kerken hierin verschillende wegen gaan. Binnen een ICF-gemeente heerst een andere muziekcultuur dan in een traditionele gemeente. Het kan, denk ik, alleen maar kwaad als je dat wilt gelijkschakelen.”

Is het een kracht van de kerk dat we nog steeds de psalmen zingen?
“We zingen met de kerk van alle tijden, dat is heel waardevol. Het zingen van de psalmen is een enorme kracht! Door de psalmen zingt de christelijke kerk mee met het oude volk van Israël. Je kunt kritiek hebben op een berijming, maar aan de andere kant moet je daar niet te snel iets van afdoen. Het is geen uitgemolken jargon, maar een taal waar je in kunt groeien, door de jaren heen. Er zijn trouwens mooie alternatieven, zoals de schriftberijmingen. Als je platte liedjes hebt, met kortzichtige gedachten, wat hebben die liederen dan nog meer voor waarde? Echte kwaliteitsliederen – goed gedicht en goed gecomponeerd – hebben levensduur. Ze kunnen, evenals de psalmen, wat voor mensen gaan betekenen en doen dat overigens al sinds mensenheugenis.”

Een nieuw lied
“Toch denk ik niet dat het Bijbels te onderbouwen is om alleen psalmen te zingen. Er moet ruimte zijn voor een nieuw lied: ‘zingt de Heere een nieuw lied’. Het is niet eenvoudig hierin een goede weg te vinden, want wildgroei is niet gewenst. Het kost tijd. De ‘Handreiking Zuiver Zingen’* kan een goede leidraad zijn. De inhoud ervan verraste mij. Het is gedegen opgezet, biedt een vrij ruim kader en zet heel mooi in op kwaliteit en inhoud.”

Waar voldoet een kwalitatief goed lied aan?
“De liederen moeten allereerst zingbaar zijn voor de hele gemeente en dat is meestal een grote groep. Denk bijvoorbeeld aan toonomvang (niet te hoog, niet te laag), geen grote en onlogische intervallen, geen onnodige maatwisselingen en geen lastige ritmes. Een dichter wil tot het hart spreken en het is belangrijk dat de muziek dat optimaal ondersteunt. Ook moet de muziek passen bij de inhoud van de tekst en het moment binnen de liturgie. Verder heeft elke stijl zo zijn eigen regels. Als daarmee gerommeld wordt, boet de muziek in aan zeggingskracht. Of alleen kenners dat horen? Dat is onzin. De hele gemeente kan het opmerken, maar men kan vaak niet zo goed benoemen wat er niet klopt.”

Religieuze behaaglijkheid
“Een gedachtewisseling over de kwaliteit van kerkmuziek en over liturgische vernieuwingen is in het algemeen lastig. Dat heeft te maken met wat we noemen: religieuze behaaglijkheid. Daarin gaat het om wat mensen fijn of mooi vinden aan de gebruikte rituelen, teksten en muziek, aan een vertrouwde liturgie en een omgeving met medekerkgangers bij wie men zich thuis voelt.
Een dergelijke geborgenheid staat in contrast met wat zich buiten de kerk afspeelt. We kunnen ons naar binnen keren, weg van de nood van de wereld. Religieuze behaaglijkheid voelt mooier dan ze is. Het vervuilt helaas tal van discussies. Over het wel of niet zingen van gezangen, rond vernieuwingen binnen de liturgie, maar ook bij de al dan niet terechte instandhouding van tradities.

Bij zulke gesprekken is het van belang om steeds terug te keren tot de kern, namelijk welke functie kerkmuziek heeft en op welke manier deze functie het beste gestalte kan krijgen.”

* De Handreiking Zuiver Zingen van deputaten eredienst is te downloaden op www.cgk.nl via: Ons kerkverband -> Generale synode -> Rapporten


Geerten Jan van Dijk studeerde muziekwetenschappen in Utrecht en is muziekdocent op het Van Lodenstein College, locatie Amersfoort. Daarnaast werkt hij bij Driestar Educatief aan een muziekmethode voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. Hij zit in de redactie van Kerk & Muziek, een tijdschrift voor kerkmusici. Als columnist van de muziekpagina van het Reformatorisch Dagblad schrijft hij eens per maand over muziek en aanverwante zaken. Geerten Jan is jeugdouderling in de Christelijke Gereformeerde Kerk van Bennekom en lid van de orgelcommissie in deze gemeente. Hij is getrouwd met Alinda. In november verwachten zij hun eerste kindje.

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 juni 2014

De Wekker | 24 Pagina's

‘Kerkmuziek, meer dan emotie en beleving’

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 20 juni 2014

De Wekker | 24 Pagina's