Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Bijbel, spel en sport (1)

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Bijbel, spel en sport (1)

7 minuten leestijd Arcering uitzetten

Het kan niemand (zijn) ontgaan. Deze zomer beleven we een echte sportzomer: naast de Europese kampioenschappen voetbal, het jaarlijks terugkerende Wimbledon (tennis). In de ronde van de Frankrijk worden weer de nodige kilometers gefietst tot de finish in Parijs bereikt is. En dan natuurlijk maken de Olympische zomerspelen in Peking hun opwachting. Beelden van al die sportieve prestaties rollen via de televisie onze huiskamers binnen. Kranten berichten er uitvoerig over. In twee artikelen wil ik ingaan op het verschijnsel sport en spel. In het eerste artikel wil ik het een en ander vertellen over sport en religie in het algemeen. In een volgend artikel tracht ik vanuit de Bijbel enige lijnen te trekken.

Sport en religie. De link tussen die twee komt niet uit de lucht vallen. Die heeft al oude papieren. De Olympische Spelen waren in de oudheid een nationaal evenement, waarin sport en religie nauw met elkaar verbonden waren. De originele Spelen werden gehouden in de oude Griekse stad Olympia, vanaf de tiende eeuw voor Christus een religieuze en politieke ontmoetingsplaats. De stad werd gewijd aan de oppergod Zeus en al snel werden de Spelen ter ere van deze god gehouden. Atletiek was als sport nauw verbonden aan de Spelen. Sinds 776 v. Chr. werden de namen van de overwinnaars opgetekend; dit jaartal gold als het begin van de Olympiaden en was ook de basis van de Griekse tijdrekening.
Hoewel de Spelen oorspronkelijk gehouden werden op de velden voor de tempel, werd er met de groei van de Spelen steeds meer gebouwd ten behoeve van de Spelen. Uiteindelijk bevond zich in Olympia een stadion dat plaats bood aan 40.000 toeschouwers. Doel van die Olympische Spelen was om jonge mannen hun fysieke kwaliteiten te laten tonen en om de relatie tussen de verschillende Griekse steden te bevorderen. Alleen Griekse mannen mochten meedoen aan de Spelen, geen vrouwen.
Langzaamaan kregen de Romeinen het voor het zeggen in Griekenland en werden de Spelen minder belangrijk gevonden. Toen het christendom de officiële religie werd van de Romeinen werden de Spelen gezien als een heidens feest. De Romeinse keizer Theodosius verbood de Spelen uiteindelijk in 393.

Prachtig
Laat ik vooraf deze opmerking maken: sport is prachtig. Of: kan dat zijn! U doet mij geen verdriet als ik van u naar een mooie voetbal- of tenniswedstrijd mag kijken. Ik kan genieten van de mogelijkheden van het menselijk lichaam bij het zien van een slow motion. Van de vreugde die sporters uiten bij het behalen van een goed resultaat. Van de sportiviteit van een winnaar – of van een verliezer. Maar ook voor sport lijkt de bekende dichtregel van Lucebert op te gaan: alles van waarde is weerloos. Mijn uitgangspunt is dat sport een zinnige bezigheid is waarvan het doel óók is: de eer van God. Dat bij die zinnige bezigheid tegelijk ook kritische opmerkingen zijn te plaatsen mag blijken uit het onderstaande.

Ritueel
Sport en religie lijken in bepaalde opzichten wel wat op elkaar. Ze hebben beide een hoog ritueel karakter. Kijken we naar de Olympische Spelen dan nemen we vanaf 1913 een vlag waar met vijf in elkaar gevlochten gekleurde ringen waarbij elke ring een werelddeel vertegenwoordigt. De vlag staat voor verbondenheid tussen alle landen. In de openingsceremonie wordt door een sporter en een jurylid een eed afgelegd. De vlag wordt met de linkerhand vastgehouden en de Olympische eed wordt uitgesproken terwijl de rechterhand wordt opgestoken.
Daarnaast is er natuurlijk het Olympisch vuur. Dat vuur symboliseert de eeuwige strijd van de mens om tot eenheid en verbondenheid te komen. Het vuur wordt vanaf 1928 (Amsterdam) op elke Olympische Spelen ontstoken.
Volg de handelingen bij het voetbalspel. Ook daar volop rituelen. De binnenkomst van de ploegen, het liefst gekleed in de nationale kleuren. Uitwisselen van de wimpels. Het spelen en zingen van de volksliederen. En niet te vergeten het uitbundig eren van de overwinnaars. Het aanraken van de kampioensbeker. Het onder luid gejuich opheffen van de cup. Maar het feit dat er sprake is van rituelen wil nog niet zeggen dat we sport en religie op één lijn kunnen plaatsen. Ook het bedrijfsleven kent rituelen (kleding, wijze van onderhandelen, etc.). En wat te denken van een promotie aan een universiteit en hoeveel rituelen kent Prinsjesdag niet? Rituelen maken nog geen religie. Rituelen kunnen wèl een religieuze lading krijgen. En binnen de sport is die lading ook wel aanwijsbaar.

Heilige grond
Was het destijds Olympia waar de goden vereerd werden. Vandaag kennen we ook “heilige grond”. Aanduiding voor menige grasmat in een voetbalstadion. Diepe eerbied voor de elftallen die daar ooit op hun opwachting maakten en voor de historische wedstrijden die daar werden gespeeld. “Godenzonen” die daar hun voetbalkunsten vertoonden en – als een belofte – zullen vertonen. Bewegingen van sporters die omschreven worden als afkomstig te zijn “uit een andere wereld”. Nadat voetbalclub Ajax in de Arena een nieuw onderkomen had gevonden werd een gedeelte van de grasmat van “De Meer” (het vorige stadion) overgebracht naar een begraafplaats. Supporters die zoveel affiniteit met hun club hebben kunnen, na hun overlijden en crematie, de as uitgestrooid krijgen op deze “heilige grond”. Er zijn mensen die opstaan en naar bed gaan met hun club, met hun sport. Ja, dan kan wel gesproken worden van religie: waar de zin van het leven met het rollen van de bal wordt bepaald. Rolt de bal (of welk sportattribuut ook) de goede kant op dan ben ik gelukkig. Rolt die de verkeerde kant op dan ben ik ongelukkig. Soms kan de woede over een verkeerde uitslag zo groot zijn dat een kleinere of grotere rel als compensatie moet dienen. De ene keer gericht tegen de winnaar of het winnende team dan weer tegen de politie of supporters van de tegenpartij. De moord op de Colombiaanse profvoetballer Andrés Escobar laat zien hoe onvoorstelbaar ver dat gaan. In 1994 maakte deze speler tijdens het wereldkampioenschap een eigen doelpunt waardoor zijn team in de eerste ronde werd uitgeschakeld. Drie dagen na thuiskomst werd hij vermoord. Een doelpunt dat gemaakt wordt met de hand en vervolgens door de maker ervan (Maradonna) wordt aangeduid als “de hand van God”. Hier zijn we wel heel ver verwijderd van de woorden van Pierre de Coubertin (oprichter van de moderne Olympische Spelen): “Meedoen is belangrijker dan winnen.” Gelukkig geldt niet voor iedere aanhanger of sporter dat de “heiligheid” van zijn of haar sport zo groot is dat het zicht op “zo gij wilt dat de mensen u doen, doe gij hun evenzo” volledig of voor een groot deel uit het oog verloren wordt.

Ideologie
Sport die getrokken wordt in de politieke sfeer dat verschijnsel kennen we ook. Dan is het niet de sport die religieus is maar dan maken politieke machten dankbaar gebruik van het belang dat de sport in de samenleving heeft gekregen. Bekend zijn de Olympische Zomerspelen van 1936, gehouden in Berlijn. Het politieke getouwtrek begon meteen in 1933 toen Adolf Hitler aan de macht kwam: verplaatsing (naar de Verenigde Staten) of boycotten? Hitler hield geen toespraak tijdens de Spelen maar ze werden wel als een uitgelezen mogelijkheid gezien om de fascistische ideologie uit te dragen. En daarbij namen de Duitsers een voorbeeld aan de manier waarop de Italianen het wereldkampioenschap voetbal twee jaar eerder hadden gebruikt als propaganda voor hun systeem. In 1980 werd het Moskou als Olympische hoofdstad moeilijk gemaakt. Door een door de Verenigde Staten geleidde boycot deden slechts 80 landen mee. Communisme en kapitalisme als leidende ideologieën. In 1984 slaat Moskou terug door de Spelen in Los Angeles te boycotten. Sport in dienst van ideologie of van politiek gedachtegoed. Wat te denken van de openlijke oproep aan Khalid Boulahrouz (verdediger in het Nederlands elftal) om met zijn Marokkaanse achtergrond het Wilhelmus mee te zingen? “Een louterende zindering zal door gans de natie gaan. Een dergelijke geste zal meer betekenen dan duizenden rapporten, werkgroepen en buurtvader. (…) Je zou het aanzien van de Marokkaanse gemeenschap een boost geven en tegelijkertijd Wilders wind uit de zeilen nemen.” En zo maken we deze dagen mee dat politici van links en rechts inspelen op China waar deze zomer de Spelen worden gehouden. Sport is allang geen spelletje meer.

Geld
Commercie in de sport. Dat moet ook genoemd worden. De macht van het geld in de wereld van de professionele sport is zeer groot geworden. Niet alleen zien we dat bij de transfers van spelers maar ook in de bedragen aan reclamegeld die in de sport omgaan. Investeringsmaatschappijen zijn tegenwoordig betrokken bij een aantal transfers. Zoveel geld gaat er in om. Momenten waarop het beste gesport kan worden, worden ondergeschikt gemaakt aan de momenten waarop het meest effectief reclame gemaakt kan worden. Wat hier ook genoemd moet worden: de groeiende invloed van de gokwereld. Scheidsrechters en spelers die onder druk worden gezet of worden betaald om er voor te zorgen dat het “gewenste” resultaat bereikt wordt.

Zo kan iets wat op zich prachtig is in de greep komen van valse religieuze gevoelens, ideologie en geld.

N. Vennik
(Drs. N. Vennik is predikant te Groningen.)

Dit artikel werd u aangeboden door: De Wekker

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 augustus 2008

De Wekker | 16 Pagina's

Bijbel, spel en sport (1)

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 1 augustus 2008

De Wekker | 16 Pagina's