Wat is overspannenheid?

Onze moderne welvaartsmaatschappij heeft op allerlei gebied voor ons allemaal ingrijpende gevolgen, niet het minst op het terrein van gezondheid en ziekte. Enerzijds zijn er veel ziekten die dank zij de moderne inzichten voorkomen en bestreden kunnen worden, anderzijds zijn er aandoeningen die voor een belangrijk deel het produkt zijn van een verkeerde leefwijze. Bekende voorbeelden zijn het hartinfarct en de maagzweer, die veelal ontstaan onder invloed van ,, stress". Iedereen weet tegenwoordig wel wat stress is; het lijkt bij onze samenleving te horen, er wordt veel over geschreven en het wordt je soms haast aangepraat. Maar wie van ons heeft niet 'ns te maken met moeilijke en spanningsvolle levensof gezinsomstandigheden? Het soms lange tijd moeten leven onder een bepaalde psychische druk vergt veel van het aanpassingsvermogen van een mens. En dan kan er weleens een toestand optreden, die wij ,,overspanning" of ,,overwerktheid" noemen: we zijn dan niet meer opgewassen tegen de problemen, we raken soms letterlijk ons evenwicht kwijt en er dreigt in het ergste geval een geestelijke ineenstorting of, populair gezegd, een,,afknapping". We kunnen ook zeggen: bij overspannenheid is er sprake van een wanverhouding tussen draagkracht en draaglast.

Klachten
In de spreekkamer van de huisarts valt vaak het woord ,,overspannenheid". Het lijkt bijna wel een modediagnose. Opvallend is, dat men zich er ook niet voor geneert overspannen te zijn, in tegenstelling tot vele andere psychische aandoeningen. Overspannenheid hoort nu eenmaal thuis in onze samenleving, vindt men. Wat zijn eigenlijk de klachten van iemand die overspannen is? De meest karakteristieke symptomen zijn: verhoogde prikkelbaarheid en gevoeligheid voor harde geluiden, duizeligheid, hoofdpijn, huilbuien, slaapstoornissen, verminderde eetlust en snelle vermoeidheid. Deze verschijnselen kunnen we ook waarnemen bij mensen in de herstelfase van een ziekte of bij vrouwen vlak na een bevalling. Er is dan sprake van een verminderde psychische spankracht en daardoor een emotionele labiliteit. We noemen dit dan geen overspannenheid, maar met een duur woord: het hyper-esthetisch-emotioneel syndroom.

Werksituatie
Wanneer de geestelijke belasting te groot wordt, heeft dat ook gevolgen voor de werksituatie: we kunnen ons moeilijker concentreren, de prestaties worden minder, we krijgen conflicten met collega's, het werktempo neemt af en moeilijke zaken willen we liever uitstellen. U herkent ongetwijfeld veel van deze verschijnselen. In uw omgeving (of misschien wel bij uzelf) kunt u ze regelmatig waarnemen. Overspannen mensen kunnen overigens ook minder duidelijke klachten hebben, zoals rugpijn en buikklachten, zonder dat bij het lichamelijk onderzoek afwijkingen naar voren komen. Ook angsten kunnen op de voorgrond staan, zoals het niet meer op straat durven komen (straatfobie). Het hangt in grote mate van iemands karakter af, welke symptomen optreden bij overspannenheid. Bij zeer langdurige overspannenheid kan men uiteindelijk volkomen in de war raken, men is zichzelf niet meer, er treden paniektoestanden op. Opname in een psychiatrisch ziekenhuis is dan noodzakelijk. Gelukkig doen zulke situaties zich slechts zeer zelden voor. Wie worden er eigenlijk overspannen? Niet iedereen raakt bij psychische druk uit zijn evenwicht: de een kan nu eenmaal meer hebben dan de ander. Het zijn vooral die mensen, die meer willen dan ze kunnen: de dwangmatige, perfectionistische personen, die alles langzaam, maar met grote nauwkeurigheid doen en het werk mee naar huis nemen, omdat ze er overdag niet mee klaar kunnen komen. Ook hypergevoelige naturen, die snel gekwetst zijn en zich onvoldoende uiten, vormen een groep die snel overspannen is. Dit geldt ook voor mensen met een geldingsdrang, die altijd maar hoger en meer willen, die geen nee kunnen (of willen?) zeggen op uitnodigingen een bepaalde taak op zich te nemen. Ze bezwijken op den duur onder de voor hen te zware last. Een kwetsbare groep vormen ook de minder begaafde mensen, die temidden van „alleskunnende" collega's niet zo goed opgewassen zijn tegen het appèl, dat op hen gedaan wordt in het werk. Of moeders die een voor hen soms te groot gezin niet aankunnen. Ten slotte zijn er mensen met een slecht gereguleerd gevoelsleven, die emotioneel labiel zijn en de vele informatie, die hen bereikt via de media, niet kunnen verwerken (verhalen over ziekten, hongersnoden, oorlogen etc).

Oplossing
Overspannen mensen vormen een belangrijke categorie op het spreekuur van de huisarts. Toegenomen stressfactoren zoals dreigend ontslag, werkloosheid, financiële problemen, huwelijks- en gezinsproblemen eisen vele slachtoffers. Vaak worden deze maatschappelijke problemen dan aan de huisarts gepresenteerd in een medische verpakking, zoals hoofdpijn, rugpijn, etc. De oplossing van de problematiek is vaak allerminst gemakkelijk. Meestal wordt er te snel naar kalmerende middelen gegrepen (ook door de arts). Tijdelijk in de ziektewet kan enige verlichting geven bij problemen in de arbeidssituatie. De overspannen huisvrouw kan ontlast worden door een tijdelijke gezinshulp, waarbij dan zeker ook aandacht gegeven moet worden aan een goede indeling van de werkzaamheden in het gezin. In het algemeen zal de hulpverlening gericht moeten zijn op het herstel van het evenwicht tussen draagkracht en draaglast. Soms zal ook hulp nodig zijn van een maatschappelijk werker, wijkverpleegkundige of bedrijfsarts.

Egoïsme
We moeten ons overigens goed realiseren, dat een niet onbelangrijk gedeelte van de hedendaagse psychische en sociale problematiek het gevolg is van de secularisatie. We leven in een postchristelijk tijdperk, waarin ik-gerichtheid, egoïsme en materialisme hoogtij vieren. Ook de huisarts heeft met de gevolgen hiervan bijna dagelijks te maken. Allerlei vormen van hulpverlening blijven ook dan natuurlijk nuttig en noodzakelijk, maar in de grond van de zaak is het alleen symptoombestrijding. Helaas zijn zowel hulpverieners als patiënten zich dat in veel gevallen te weinig bewust.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen