Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

Boekbesprekingen

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

Boekbesprekingen

6 minuten leestijd Arcering uitzetten

Cornelis van der Knijff, Between Providence and Choice Biography: An Account of Divine Guidance from a Reformed Perspective (Kampen: Summum, [2019]) 380 p., € 60,00 (ISBN 9789492701053) en Kees van der Knijff, De Heer is mijn Herder, maar hoe leidt Hij mij? Denken over Gods leiding in tijden van keuzestress [Artiosreeks] (Heerenveen: Groen, 2020) 155 p., € 13,95 (ISBN 9789088972539).

De populaire uitgave van het Engelstalige proefschrift van Kees van der Knijff bewijst dat wetenschappelijke theologie heel goed ten dienste kan staan van het geloofsleven. In die populaire uitgave laat de auteur zien hoe Gods leiding in het leven van een christen gestalte krijgt. De titel, die wel wat korter en fraaier gekund had, brengt dat goed tot uitdrukking. De inleiding en het eerste hoofdstuk schetsen de vraag naar Gods leiding vanuit het perspectief van de vaak jonge christen die keuzes moet maken. Het boek buigt de vraag hoe wij Gods plan in ons leven ontdekken om naar de vraag hoe God ons leven leidt. Vanuit de bestaande populaire literatuur schetst Van der Knijff drie opvattingen: leiding door informatie, door intimiteit en door transformatie. In het eerste model maakt God zijn wil bekend door vingerwijzingen te geven vanuit de Bijbel of vanuit bijzondere gebeurtenissen. In het tweede model ontwikkelen christenen een soort zintuig voor de ‘stille zachte stem’ waarmee God spreekt in het hart. In het derde geval leidt God de gelovigen door hen te transformeren zodat zij in staat zijn om zelf de juiste keuzes te maken.

In de volgende hoofdstukken werkt de auteur die derde visie uit in lijn met de inhoud van zijn proefschrift. In de hoofdstukken over de voorzienigheid, de leiding door de Geest en de roeping is Van der Knijff vooral in gesprek met Maarten Luther, Johannes Calvijn en Jonathan Edwards, maar in de volgende hoofdstukken zijn er ook andere gesprekspartners; in ‘Leiding en heiliging’ James K.A. Smith, in ‘Wijsheid en onderscheidingsvermogen’ Dietrich Bonhoef fer, in ‘De Bijbel en Gods leiding’ Samuel Wells en Kevin Vanhoozer. In het negende hoofdstuk ‘Leiding en gemeenschap’ keert hij weer terug naar Calvijn en Edwards en vooral naar de leiding die zij in hun eigen leven ervoeren. Edwards vroeg bij belangrijke keuzes met betrekking tot zijn ambtelijk werk advies aan een raad van predikanten. Van der Knijff maakt de toepassing dat predikanten bij het beroepingswerk aan anderen zouden kunnen vragen om mee te denken en te worstelen om zo ook iets van de mysterieuze sfeer rondom het beroepingswerk weg te nemen. Het boek eindigt met een beknopte samenvatting en lessen voor de praktijk onder de titel ‘Leren leven in de Geest’.

Zoals gebruikelijk in de Artios-reeks, eindigt elk hoofdstuk met gespreksvragen, zoals ‘Heb je mensen met wie je je diepste vragen en zorgen durft te delen?’ Die vraag staat aan het slot van het hoofdstuk ‘Leiding en gemeenschap’. Een van de speerpunten in de conclusies van het proefschrift is namelijk dat de vorming van het christelijke karakter primair plaatsvindt in de gemeenschap der heiligen, waarbij er een speciale rol weggelegd is voor intimi.

Deze korte en zeer bruikbare handleiding voor de praktijk van het christenleven is gebaseerd op Van der Knijffs proefschrift waarin hij 39 publicaties over dit thema kort analyseert, om vervolgens in twee hoofdstukken uitvoerig in gesprek te gaan met de visie van Calvijn en Edwards op Gods voorzienigheid, de roeping en het werk van de Heilige Geest. Deze keuze is begrijpelijk, maar verhult wellicht een historische lijn van de middeleeuwse mystiek via het protestantse piëtisme naar het moderne methodisme. De auteur erkent dat het de moeite waard zou kunnen zijn om te kijken naar behandelingen van Gods leiding in het puritanisme, het Duitse piëtisme en de Nadere Reformatie.

Na een kort tussenhoofdstuk met valkuilen en dertien stellingen voor een gereformeerde visie op Gods leiding, biedt het slothoofdstuk een uitwerking van enkele van deze stellingen waarin hij zijn visie op leiding als transformatie uitwerkt door onder andere te betogen dat het niet onproblematische concept ‘roeping’ toch van waarde is, mits het niet beperkt blijft tot ons werk als ‘goddelijk beroep’ maar verstaan wordt als een ensemble van alle relaties en functies waarin we God kunnen dienen (Oliver O’Donovan). Bij de praktische wijsheid of het onderscheidingsvermogen dat nodig is bij het maken van keuzes is het vooral van belang om het eigen levensverhaal te verstaan in het licht van het grotere narratief van de heilsgeschiedenis.

Daarna volgt nog een meer constructief deel van de dissertatie waarin Van der Knijff vanuit Romeinen 12:1-2 uitlegt dat hij met transformatie een volledige overgave aan God en een afgestemd zijn op zijn wil bedoelt, de nadruk legt op het belang van de christelijke gemeente en van christelijke vrienden en de kritiek dat het transformatiemodel een vorm van praktisch deïsme is, weerlegt. De manier waarop hij in dit slothoofdstuk met de geschriften van andere theologen omgaat, verschilt van zijn grondige analyse van Calvijn en Edwards. Dit resulteert in een soms wat vluchtige interactie. In de populaire versie blijken de opvattingen van Bonhoeffer, Smith, Wells, Vanhoozer en O’Donovan echter minstens zo belangrijk te zijn voor de visie van de auteur als die van Calvijn en Edwards. Je zou dan ook iets meer reflectie verwachten op de vraag hoe die invloeden zich verhouden tot de gereformeerde theologie.

Na het lezen van het uitstekende proefschrift blijven twee vragen hangen. Van der Knijff is terecht huiverig voor allerlei vormen van onmiddellijkheid en voor een eenzijdige nadruk op het bijzondere werk van de Geest. Het verwijt van deïsme is inderdaad onterecht, maar zijn sterke nadruk op wijsheid en onderscheidingsvermogen roepen wel de vraag op of veel ongelovigen niet op vergelijkbare wijze tot goede keuzes kunnen komen. Noem dat algemene genade of de algemene werking van de Geest, maar wat is dan nog het specifieke belang van de transformatie? Van der Knijff laat wel mooi zien dat leven vanuit christelijke wijsheid kan leiden tot keuzes die voor anderen dwaasheid zijn.

Daarnaast rijst de vraag hoe het ideaal van Van der Knijff zich verhoudt tot de biografieën van veel zendelingen, die geïnspireerd door een stellig geloof in Gods plan voor hun leven grote offers hebben gebracht. Zouden zij evenveel moed en doorzettingsvermogen gehad hebben als zij dit proefschrift gelezen zouden hebben en hun keuzes op deze wijze gemaakt zouden hebben? Anderzijds kunnen zulke inspirerende biografieën ook wel drempelverhogend werken voor jongeren die verlangen om voor Gods koninkrijk te leven. Het is vooral een vraag aan de gereformeerde theologie of de nadruk op de geopenbaarde wil van God in de Schrift de leiding van de Geest kanaliseert of onderdrukt.

Dit proefschrift is een voorbeeld van een uitstekende bijdrage aan de systematische theologie, omdat het een open discussie aan-gaat met de christelijke traditie, sensitief is voor vragen in de huidige context en een zorgvuldige weg wijst om te leven uit het geloof in Gods leiding. Het is systematische theologie die ten dienste staat van de christelijke spiritualiteit.

Dit artikel werd u aangeboden door: Theologia Reformata

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 december 2020

Theologia Reformata | 139 Pagina's

Boekbesprekingen

Bekijk de hele uitgave van dinsdag 1 december 2020

Theologia Reformata | 139 Pagina's