Geen verborgen plan zoeken

Vertaald luidt de titel van zijn Engelstalige dissertatie Tussen voorzienigheid en keuzebiografie. Een gereformeerd perspectief op goddelijke leiding. Talloze evangelicale (zelfhulp)boeken hebben als

Talloze evangelicale (zelfhulp)boeken hebben als thema: ‘Hoe ontdekken we het plan van God voor ons leven?’ Van der Knijff bespreekt 39 van deze boeken uit de laatste decennia. De onderzoeksvraag is of deze nadruk op de leiding van God verdisconteerd kan worden in een gereformeerde visie, gebaseerd op het denken van Calvijn en Jonathan Edwards.

Drie vormen van leiding

Van der Knijff ontwikkelt een eigen typologie om greep te krijgen op de diverse manieren waarop over Gods leiding wordt gesproken. Het eerste type is ‘leiding door informatie’. God heeft een plan voor ieder mens en wil dat openbaren. Hij doet dat door tekenen, door Zijn spreken (‘krijgen van teksten’) en bezegelt het door de vrede die wordt ervaren bij een beslissing.

Een tweede type is dat leiding plaatsvindt door een leven in de nabijheid van God. Hoe sterker het leven met God, hoe meer we de innerlijke leiding ervaren. We horen als het ware Zijn stem.

Ten slotte is er een model van transformatie. Het gaat daarbij minder om het verstaan van Gods wil, het ontdekken van Gods plan. Het draait om wijsheid en het nemen van verantwoordelijkheid bij het maken van keuzes.

Gereformeerde visie

Luisterend naar de reformator Calvijn en de achttiende-eeuwse opwekkingsprediker Edwards kiest Van der Knijff voor transformatie als het model dat het meest past bij de gereformeerde traditie. Hij formuleert in dertien theses een daarop gebaseerde visie (p.253v).

Startpunt is het geloof in de voorzienigheid: God leidt alle dingen, maar Zijn bijzondere zorg gaat uit naar de gelovigen. De verborgen dingen blijven echter verborgen, we moeten leven naar Gods geopenbaarde wil en zo onze roeping in dit leven vervullen. We zijn verantwoordelijk voor de keuzes die we maken. De leiding van God vindt plaats in een verantwoord keuzeproces.

Deze kerngedachten werkt de onderzoeker uit in een brede reformatorische visie (pag.257vv). Van der Knijff pleit voor het handhaven van het begrip roeping. De plek die je inneemt, de rol die je vervult, heb je van God ontvangen en daarin leef je naar Gods geopenbaarde wil. Dit kan gaan om een rol in de gemeente, de samenleving en het gezin.

Natuurlijk is de wereld meer dynamisch dan vroeger en zijn rollen minder vast, maar toch geeft dit houvast. We hoeven onszelf niet voortdurend af te vragen wat Gods wil is, die is immers in veel gevallen glashelder.

Leiding is vooral praktische levenswijsheid en wordt gekenmerkt door improvisatie (Samuel Wells). Dat vraagt om een goed inzicht in de tijd waarin we leven en kan daarom niet zonder geestelijk onderscheidingsvermogen (Bonhoeffer). Al tastend je weg zoeken in een complexe wereld kan alleen als ons denken en verlangen gevormd worden naar het beeld van Christus (Rom.12:1). In deze vorming speelt de geloofsgemeenschap een belangrijke rol. De Geest werkt middellijk.

De traditie

De keuze voor het transformatiemodel is ingegeven door de keuze voor Calvijn en Edwards. Dat legt de basis voor een eigen visie op het ontvangen van leiding. Deze keuze is wel bepalend voor de uitkomst van het onderzoek. Een vraag kan zijn of deze keuze wel recht doet aan de breedte van de gereformeerde traditie.

Verder laat de bespreking zien dat de doordenking van Gods leiding en de wijze waarop Calvijn en Edwards dit zelf hebben ervaren, niet helemaal samenvallen. Daaruit vloeit de vraag voort of de keuze voor een van de modellen noodzakelijk is. Doet dit ook recht aan de bijbelse gegevens? Een bredere doordenking van de bijbels-theologische lijnen valt helaas buiten de kaders van dit onderzoek.

Antwoorden voor nu?

Het denken vanuit roeping en verantwoordelijkheid spreekt aan. Het niet voortdurend moeten zoeken naar een verborgen plan, geeft rust. Van der Knijff maakt duidelijk dat we geen zekerheid over de verborgen toekomst hóéven te hebben, maar dat we in vertrouwen onze weg mogen gaan. Dat is bevrijdend. Ik realiseer me intussen maar al te goed dat de wereld vaak als oneindig complex wordt ervaren en de vraag blijft hoe we met deze complexiteit moeten omgaan. Suggereert de nadruk op praktische levenswijsheid en ons onderscheidingsvermogen toch niet te veel dat we de dingen kunnen doorzien en daarom verantwoordelijkheid kunnen nemen?

Veel mensen worstelen met vragen over Gods leiding. Van der Knijff is zich ervan bewust dat dit te maken heeft met de tijd waarin we leven (p.10). Hij beperkt zich echter tot de theologische vragen en laat de psychologische aspecten van het nemen van beslissingen en het ervaren van leiding liggen. Dat is begrijpelijk, maar de vraag blijft spannend hoe we mensen kunnen helpen die worstelen met gevoelens van angst en onmacht, of die bang zijn zich ernstig te vergissen en zo Gods goedkeuring kwijt te raken?

Persoonlijke zoektocht

Ook in de zending wordt veel gesproken over de leiding van God. In de persoonlijke zoektocht van mensen komen bijzondere tekenen, bij herhaling terugkerende teksten, geopende en gesloten deuren steeds terug. De persoonlijke overtuiging dat God het wil, lijkt soms onaantastbaar. Het is belangrijk om daar kritisch én pastoraal mee om te gaan. Hoe we dat moeten doen, is ingewikkeld en vraagt ook geestelijk onderscheidingsvermogen.

Ik wil Van der Knijff, die op 24 juni 2019 bij prof. dr. G. van den Brink promoveerde op deze studie, van harte gelukwensen met het behaalde resultaat. Over een paar maanden verschijnt er een Nederlandse versie van deze studie in de Artiosreeks. Het is goed om die te voorzien van studievragen voor (lees) kringen.

Deze dissertatie geeft veel belangrijke inzichten. Het geeft gelukkig geen stappenplan, maar stelt wel vragen die verder helpen. Het zijn vragen die mij de afgelopen tijd erg hebben beziggehouden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen