Digibron cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van Digibron te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van Digibron.

Bekijk het origineel

GESCHILDERD ETEN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

GESCHILDERD ETEN

3 minuten leestijd Arcering uitzetten

Frans Kellendonk, GESCHILDERD ETEN 83 p., ƒ22, 50, Uitg. Nijhoff/Meulenhoff, Leiden-Amsterdam 1988.

Dit is een curieus boek: Kellendonk, een vooraanstaand hedendaags romancier en essayist, schrijft hier over het leerstuk der transsubstantiatie n.a.v. een leerdicht van Vondel - Altaergeheimenissen - dat eigenlijk niemand meer leest. Vondel schreef het na zijn overgang tot de R.-K. kerk ter verdediging van het genoemde leerstuk. Kellendonks boek is een bundeling van drie openbare colleges in nov. 1987 aan de Leidse universiteit, voorzien van een Voorwoord en een uitgebreid principieel Naschrift.

De leer van de kerk was voor Vondel een ladder die hoger reikt dan de rede. Kellendonk geeft een verrassende kijk op Vondels gedicht. Hij gaat niet filologisch of literair-historisch te werk, maar probeert een antwoord te geven op de vraag wat Vondel een hedendaagse lezer te zeggen heeft. Kellendonk toont zich hier een erudiet lezer, knap analyserend soms, met flitsende detailopmerkingen, dit alles verwoord in beeldende en trefzekere taal. Kellendonk toont zich in deze lezingen een scheppend kunstenaar.

Op diverse plaatsen doet hij uitspraken die een belijdend christen moeilijk kan overnemen of die op zijn minst zeer gewaagd zijn. Zo noemt hij bijv. op p. 71 Je-

zus 'even schuldig' als zijn vervolgers omdat Hij willens en wetens zijn ondergang zocht.

Kellendonk slaagt erin - met name op p. 39-44 - een beknopt maar helder overzicht te geven van de standpunten van Calvijn, Luther, Zwingli en Trente. Hoewel zelf van r.-k. afkomst, acht hij de Lutherse visie op het H. Avondmaal de meest juiste. Typisch Kellendonk is dat hij de Heilige Mis ziet - en verdedigt! - als 'theater': de priester verricht een handeling waarbij hij de 'rol' van Christus op zich neemt, 'een theatrale handeling die tegenwoordig maakt'. In feite is er dus sprake van een esthetische waardering: de transsubstantiatie is 'kunst'. Daarom luidt de titel: 'Geschilderd eten'.

We vinden bij Kellendonk een merkwaardige verstrengeling van kunst en religie. Elke religie, ook die van de R.-K. kerk, acht hij gevaarlijk zodra deze zekerheden biedt; religie heeft echter voor hem waarde als uiting van een verlangen dat vorm krijgt en een gemeenschap sticht. In feite een antropologische benadering dus. Een kenmerkend citaat op p. 76: 'Ja, ik geloof wel in God, Hemel, Heilig, wanneer geloven wordt opgevat als een werkzaamheid van de scheppende verbeelding'. Religie is in zijn visie 'heilzaam' als 'verzinsel'.

Het moge duidelijk zijn: niet alleen bepaalde uitspraken maar ook de uitgangspunten roepen tegenspraak op. Ook Vondel zelf zou ze niet accepteren. Een boek dat niettemin, mede door de zeggingskracht, vele verrassingen biedt, enerzijds Vondel en anderzijds Kellendonk zelf betreffende.

J.d.G.

Dit artikel werd u aangeboden door: Theologia Reformata

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 september 1988

Theologia Reformata | 76 Pagina's

GESCHILDERD ETEN

Bekijk de hele uitgave van donderdag 1 september 1988

Theologia Reformata | 76 Pagina's