Publikatie boek over historie Zuidveen

Het was de nieuwsgierigheid naar deze gebeurtenissen en veranderingen van zijn geboortedorp die de amateur-historicus Dick Weijdema deed besluiten zich te gaan bezighouden met het onderzoek naar de geschiedenis van dit dorp en z'n omgeving. De belangstelling ontwaakte tijdens zijn vele zwerftochten in de voormalige veenderijen; eens de plaats waar de zuidvenigers hun ruggen kromden.
De ontstaansgeschiedenis van de onder de rook van Steenwijk gelegen buurtschap Zuidveen is nauw verbonden met de ontginning van de velden in Noordwest-Overijssel. Vandaar ook de titel van Weijdema's publikatie: „Uit de geschiedenis van een turfgraversdorp". Zuidveen is in oorsprong een geografische aanduiding, namelijk het veen ten zuiden van Steenwijk gelegen. Hieraan heeft de buurtschap haar naam ontleend. Vermoedelijk dateert de eerste bewoning uit het eind van de dertiende eeuw. De naam zuidveen komt — voorzover Weijde kon nagaan — voor het eerst voor in de oorkonde van 1386. Op 16 oktober van dat jaar schonk Johannes Altboem aan het altaar van de heilige maagd Maria van de Sint Clemenskerk te Steenwijk twee roeden land „in Zuytvene".

Aanvankelijk lag Zuidveen midden in het veen. Later werd het dorp in noordelijke richting verplaatst naar de omgeving van De Lange Sloot. Was in de middeleeuwen de vervening slechts van plaatselijk belang, aan het eind van de zestiende eeuw veranderde dit, toen Friezen en Hollanders de veengebieden grootschalig gingen exploiteren. Omdat er onder de Friese turigravers veel doopsgezinden werden aangetroffen, en dat uiteraard ook gevolgen had voor het kerkelijke leven in de kop van Overijssel, schenkt Weijdema uitgebreide aandacht aan de doopsgezinde gemeente die in 1630 een kerk stichtte aan De Langesloot.

Bevolking

Omstreeks 1850 begon de vervening in Zuidveen sterk terug te lopen, met het gevolg dat de bevolking afnam. Daarvoor waren er overigens al Zuidvenigers vertrokken naar de Friese veenderijen, waar een betere toekomst lokte. Toch was het veen in de kop van Overijssel nog lang niet uitgeput, zodat de nog overgebleven Zuidvenigers volop aan de slag konden blijven. Na de afneming van de turfgraverij werd de nederzetting meer agrarisch van karakter en kreeg het esdorpachtige kenmerken.

Voerde men in de veenderijen aanvankelijk het overtollige water af door de talloze wijken en sloten; vanaf het midden van de negentiende eeuw maakte men tevens op grote schaal gebruik van windmolens. Volgens Weijdema moeten er achter Zuidveen en Onna zo'n vijftien tot twintig windmolens — van drie verschillende typen — in werking geweest zijn. De meest bekende molen was die van Trien'n Peters. Het was een achtkante grondzeiler, gebouwd op een stenen voet. De molen werd in 1870 gebouwd. In 1955 verkochten de toenmalige eigenaars deze watermolen aan ir. Baggerman, een verwoed molenliefhebber, die de molen liet afbreken om hem weer te laten opbouwen in Wapenveld (De Wielewaal).

Het graven van turf in de lage gebieden van Noordwest-Overijssel was ook van invloed op de waterstaat. En om die waterstaat te kunnen beheersen had het waterschap geld nodig. Anderhalve cent per vierkante meter over het Tand uitgespreide bagger was de vervener aan het waterschap schuldig. Meine Veen was de man die er met de meetlat op uittrok om het aantal vierkante meters vast te stellen.
Tot 1955 ging Meine door met het turfmeten. Toen was de rol van de turf uitgespeeld in de kop van Overijssel. Het is dus vooral de turfgraverij geweest die een grote invloed heeft uitgeoefend op de ontwikkeling van het dorp Zuidveen. Maar er bleek zoveel meer te vertellen.

Fragmenten
„Uit de geschiedenis van een turfgraversdorp" geeft geen chronologisch overzicht van de historie van Zuidveen en de Zuidvenigers; het zijn fragmenten uit de grote hoop feiten en gebeurtenissen waaruit geschiedenis bestaat. Andere onderwerpen die worden behandeld zijn onder andere de grote brand van 1797; de watersnoodramp van 1825; de school en de inmiddels al lang verdwenen zuivelfabriek De Eensgezindheid. Eveneens wordt aandacht geschonken aan de plaatselijke onmibus-ondernemer Jan Zijlstra, die in het begin van deze eeuw aanleiding gaf tot het steeds weer gezongen versje „Komt jongens van de baan, daar komt Jan Zijlstra aan. Men ziet geen vuur, noch rook, is dat geen wonderbaarlijk spook?"

Weijdema's uitgangspunt bij het schrijven van z'n boek is geweest belangstelling wekken voor de lokale geschiedenis. En ongetwijfeld heeft de auteur de Zuidvenigers een geweldige dienst bewezen, want „Uit de geschiedenis van een turfgraversdorp" is een boeiend lees- en kijkboek geworden.
N.a.v. Dick Weijdema:
„Uit de geschiedenis van een turfgraversdorp",
167 pagina's; uitgave: IJsselakademie.
Kampen. Prijs: 27 gulden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen