Doe-het-zelfnatuurkunde op de Fenomena in Rotterdam

De mooiste bewegende dia die ik ooit gezien heb wordt vertoond in Rotterdam, als een van de vele fascinerende onderdelen van de Fenomena. Hoewel de constructie eromheen nogal ingewikkeld is, is de dia zelf niets meer dan een eenvoudige zeepbel, in draaiende beweging gebracht door een klein luchtstroompje. De projectie daarvan op een wit scherm is niettemin onwerkelijk mooi. Een veelvoud aan schitterende kleuren die voortdurend veranderen en in elkaar overlopen. Treffend voorbeeld van de manier waarop deze unieke expositie is opgezet. Het is niet zo dat alles vanzelf gebeurt en dat u alleen maar toe hoeft te kijken. Integendeel, u doopt zelf een ring in een bak met zeepsop en u zet zelf de luchtstroom in werking. Daardoor ontstaan steeds weer nieuwe vormen en kleuren. De hele tentoonstelling door moet u de handen uit de mouwen steken om kennis te kunnen maken met de verrassende aspecten die het aanschouwelijk onderwijs in de natuurkunde biedt. We maken met grote stappen een rondleiding door de Fenomena in de hoop dat de foto's verduidelijkend werken als de tekst te kort schiet en mogelijk met het effect dat u geen genoegen neemt met deze papieren informatie, maar spoorslags naar de Maasstad rijdt. We beginnen bij de stenen kogel, gewicht 1000 kilo. maar niettemin met een vinger te draaien. Het geheim zit hem in de waterfilm waar de ronde steen in ingebed is, ter dikte van slechts een tiende mm! De constante watertoevoer houdt de kogel net vrij van de ondergrond. Ondereen enorme overkapping is een aparte tentoonstelling over kristallen ingericht. Kleuren en vormen, eigenlijk te mooi om echt te zijn, maar toch heeft de natuur ze zo gevormd. Kunstmatig kristallen maken kan ook door bepaalde chemische stoffen met elkaar te vermengen en langzaam te laten verdampen. Ook dat proces wordt getoond en verklaard.

Oeverklavier
We moeten echter weer door want in de verte roepen de klagende tonen van het oeverklavier ons tot actie. Scharnierend opgehangen boomstammen kunnen op en neer bewogen worden, waardoor de uiteinden in en uit het water gaan. Aan die einden zit een soort houten koker met een kleine opening waardoor de lucht ontsnapt tijdens het tewaterlaten. Dit levert de vreemdste klanken op, afhankelijk van de snelheid waarmee dit gebeurt. Even in de rij staan voor de zwaartekracht lift, die ons binnen enkele seconden 18 meter omhoog brengt, twee en een half maal zo snel als een lift in een wolkenkrabber, die ook forse snelheden bereikt. Door de versnelling van 2,5 m/sec^ worden de passagiers tijdens het stijgen 25 procent zwaarder, terwijl ze bij het dalen weer 25 procent lichter worden. Wie het niet gelooft kan in de lift een halter optillen en dan ontdekken dat het gewicht wel degelijk toe- en afneemt. De volgende stop is het bamboekasteel, een indrukwekkend bouwsel van 24 m hoog met een spiegellabyrinth, een levensgrote gong en een superglijbaan. Dit Chinese produkt waarin 120.000 kilo bamboe verwerkt is, doet voornamelijk dienst als blikvanger.

Gezichtsbedrog
Wie z'n ogen wil laten bedriegen kan daarvoor volop terecht in het illusiecentrum. Het hangt en staat vol met allerlei optische bedriegerijen, zoals rechte lijnen die krom lijken, een lange gang die maar enkele meters blijkt te zijn, driedimensionale voorwerpen die plat blijken te zijn, enz. Helemaal echt is het fietsen op het slappe koord, enkele meters boven de grond. Iedereen kan dat, want een contragewicht onderaan houdt de (kale) velgen van de fiets zonder problemen op het touw. Wie zin heeft in een verfrissende douche kan even onder de waterkoepel doodopen om tot de ontdekking te komen dat het binnenin kurkdroog is.

Spiegelen
Het meest interessante deel van de Fenomena is geherbergd in een viertal enorme tenten en gewijd aan de thema's water, mechanica, lucht, klank, kleur, methematica, licht en optiek. De zeepsopdia waar dit verhaal mee begon kunt u daar aantreffen. Wie zichzelf graag ziet en/of hoort komt hier voldoende aan zijn trekken. Spiegels in alleriei maten en soorten tonen uw ware gedaante, soms zelfs letterlijk. Er is namelijk een spiegel die wel spiegelt maar niet in spiegelbeeld. U ziet dan dus uzelf zoals anderen u zien, met de scheiding aan de goede kant. De wanden van een min of meer balvormige ruimte zijn opgebouwd uit 192 spiegels die zo zijn opgesteld dat de ruimte overvol lijkt, al staan er slechts enkele mensen. Wie precies in het midden gaat staan en een geluid voortbrengt hoort dit als door een microfoon versterkt terugkomen door de perfecte akoestiek.

Blijvende schaduw
Op de Fenomena lijkt alles mogelijk. Hebt u wel eens uw eigen schaduwbeeld op de muur zien achterblijven als u zelf wegloopt?
Dit treffende staaltje, dat helaas niet te fotograferen valt, spreekt vooral kinderen zeer aan. In een donkere ruimte staat in het midden een lamp opgesteld die regelmatig een lichtflits produceert. Dit werpt vanzelfsprekend steeds schaduwen op de wand van ervoor staande personen. Deze wanden zijn behandeld met fluorescerend materiaal dat de eigenschap heeft het licht als het ware nog enige tijd vast te houden. Op de schaduwplaatsen blijft de wand gewoon donker maar verder geeft hij een lichte indruk gedurende enkele tientallen seconden. De schaduwbeelden staan dan ook scherp afgetekend en blijven dat ook nadat de veroorzaker ervan zijn plaats heeft verlaten. Kinderen nemen tijdens de flits alleriei rare houdingen aan of springen omhoog, waardoor de schaduwbeelden de grappigste vormen krijgen. Een magneet is ook heeriijk speelgoed, vooral als het zo' n sterk exemplaar is als hier. De potten met spijkers erbij nodigen uit tot het bouwen van de grilligste vormen, waarbij de spijkers bijna lijken te zweven terwijl ze steunen op de punt. Liefhebbers van natuurkunde zullen echter onmiddellijk in het spijkerpatroon de krachtlijnen van het magnetisch veld herkennen. Zo is het met veel dingen. Het is leuk om te doen, ook zonder je te verdiepen in de fysische wetmatigheden die het mogelijk maken. Wie zich er wel voor interesseert vindt voldoende informatie, desgewenst in vier talen.

Camera obscura
Het wordt tijd om de opsomming te stoppen. Wilt u zien hoe golven zich gedragen, hoe een ping-pongballetje door een draaiende beweging wordt tegengehouden om naar boven te schieten in een met water gevulde buis, hoe een levensgrote camera obscura niets vermoedende, langswandelende bezoekers op z'n kop op de muur projecteert, hoe een kaars op vele meters afstand uitgeblazen wordt door een forse dreun op een groot trommelvel, hoe stromend water zich gedraagt als er obstakels in gezet worden, hoe zwaar u op de maan zou wegen, hoe je meteen vioolstrijkstok zandpatronen kunt vormen, hoe een prisma het licht breekt, hoe een Egyptische waterklok werkt, hoe kortom eenvoudige natuurkundige verschijnselen wonderlijke effecten kunnen veroorzaken, dan zult u echt naar Rotterdam moeten.

Tuin en park
Bloemen en planten behoren bij de natuur, dus ook daaraan is op de Fenomena aandacht besteed. U vindt er een heemtuin en een kruidentuin waar alles wat groeit en bloeit zich niets aan lijkt te trekken van de grote hoeveelheden uitlaatgassen die op een flinke steenworp afstand uitgestoten worden door het verkeer dat de Maastunnel inen uitduikt. Het park, aan de voet van de Euromast, in een deel waarvan de expositie is gesitueerd, is ook zonder de Fenomena al een wandeling waard. De plaats van deze tijdelijke expositie is dan ook zeer goed gekozen. Het is bijna onvoorstelbaar dat straks alles echt weer afgebroken zal moeten worden. Wie het geheel nog eens van bovenaf wil zien doet er goed aan meteen bij de ingang een combinatiekaart te nemen, waarmee u voor slechts ƒ 2,50 de Euromast kunt bestijgen. Kinderen beneden de 14jaar betalen dan zelfs niets extra. Het verdient trouwens aanbeveling niet te jonge kinderen mee te nemen naar de Fenomena. De toegangsprijzen liegen er niet om en uw kroost onder de zeven jaar zal vrij snel uitgekeken zijn.

---
Informatie
De Fenomena is geopend tot 20 oktober, dagelijks van 10.00-21.00 uur. De toegangsprijzen zijn: Volwassenen ƒ 12,50,
Kinderen 4-12 jaar, 65-1- en CJP ƒ 7,50 Groepen vanaf 4 pers. ƒ 10,-resp.f 5,-p.p. Combinatiekaart Euromast resp. ƒ 15,- en ƒ 7,50 p.p.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen