Brood voor een hongerig hart

Voor de gelegenheid heeft hij de eerste exemplaren er nog eens bij gepakt. Preken van oudvaders die zijn hart raakten. Door ze te hertalen, bracht Klaas Jelle Kaptein ze onder de aandacht van een breder publiek. Zijn vriend en plaatsgenoot Jan Kramer, ook een liefhebber van de oude schrijvers, zorgde voor de vormgeving en vermenigvuldiging van de geselecteerde preken.
Kaptein, inmiddels zelf predikant van de hersteld hervormde gemeente te Lunteren, leerde de oudvaders kennen door de zondagse erediensten. „Ik ben opgegroeid in de Oud gereformeerde gemeente van Urk. Daar werden soms heel aansprekende preken gelezen. Van Erskine, Boston, McCheyne... Het hart van de jonge Urker sprong op als hun woorden, zo lang na hun dood, vanaf de kansel klonken. „Het was bediening der verzoening, terwijl veel hedendaagse prediking helaas blijft bij een beschouwing over geestelijke zaken. Deze mensen hadden een persoonlijke boodschap van zonde en genade, gericht aan jou. Heel ernstig brachten ze de dag van het oordeel dichtbij. Wie gaan uiteindelijk verloren? Zij die geen boodschap hebben aan het Evangelie, en zich verharden onder de nodiging. Voor mij hebben deze preken veel betekend. Ze losten mijn vragen op. Dan wil je ook anderen er deelgenoot van maken.
Voor zijn missionaire arbeid in eigen kring kon hij terugvallen op de boekenschat van plaatsgenoot Wouter de Vries. „Die heeft een enorme bibliotheek met oude schrijvers. Daar heb ik wat in zitten snuffelen. Ik mocht de perkamenten meenemen, en zat midden in de nacht preken te vertalen.

Misvormingen
De kracht van de puriteinen ligt voor de Lunterense predikant in hun heldere zicht op de betekenis van het geloof. „Benader je alles vanuit de eeuwigheid, dan kom je bij een rechtvaardiging van mensen die ten diepste al rechtvaardig zijn. De puriteinen en de Marrow-men, onder wie Thomas Boston, hebben daarmee geworsteld. Hoewel ze van harte de verkiezing beleden, benadrukten ze in hun prediking de rechtvaardiging door het geloof alleen. Ze volgden daarin Calvijn, die zegt: Het eerste druppeltje geloof rechtvaardigt de zondaar.
Als we dat uit het oog verliezen, staan we open voor allerlei theologische misvattingen, die me destijds sterk hebben verward. Velen die beweren achter de oudvaders te staan, leren in werkelijkheid iets anders. Vaak heb ik gedacht: Zeg nou gewoon eens eerlijk dat je hun opvattingen op een aantal punten niet deelt.
De toenemende aandacht voor hun uitgaven was voor de twee Urkers reden het werk in 1998 onder te brengen in een stichting. Die kreeg de naam De Tabernakel,
Jan Kramer werd voorzitter. Kaptein, die net aan de studie theologie was begonnen, trok zich vanwege tijdgebrek terug.

Radicaal
Drie jaar geleden nam Cees van Breugel, lid van de Gereformeerde gemeente te Houten en abonnee vanaf het eerste uur, de voorzittershamer over. Als tiener worstelde hij met de onmogelijkheid van zalig worden. „In mijn beleving was dat iets wat per jaar aan hooguit vijf mensen in Nederland was voorbehouden. Ik kon me nauwelijks voorstellen dat ik een van die vijf zou zijn, maar het liet me toch niet los.
In de kast bij ons thuis stonden boeken van oude schrijvers. Daar keek ik met ontzag naar, met de gedachte dat de inhoud voor mij te moeilijk was. Eén boek bleef me echter intrigeren, door de titel: Betrouwbare gids naar de hemel, van Joseph Alleine. Op een dag heb ik het gepakt en in één adem uitgelezen. Die avond is mijn liefde voor de Engelse oudvaders ontstaan. Aan de ene kant snijden ze alles weg wat van de mens is, tegelijk plaatsen ze Christus en de mogelijkheid van zalig worden zo in het voetlicht, dat je er niet omheen kunt.
Als u deze aanwijzingen opvolgt, en u krijgt de zaligheid niet, dan ben ik bereid de mijne ervoor prijs te geven, schrijft Alleine. Gray zei tegen zijn hoorders: Ik beveel u Christus aan te nemen voor u dit kerkgebouw verlaat. Dat was taal die ik nog nooit had gehoord. Ik heb ook met veel zegen Smijtegelt, Van der Groe en Immens gelezen. Toch trekken de Engelstalige oudvaders me meer, door hun radicaliteit in wet en Evangelie.

Geen uitstel
Een zwak punt van de meeste puriteinen en hun nazaten is voor ds. Kaptein hun relatief geringe aandacht voor het verbond. „Ik ben nog nooit een dooppreek van een Engelse of Schotse oudvader tegengekomen. Ik hoor ze ook nooit over de doop. Boston schrijft wel, als het om zijn kinderen gaat: Ik heb jullie op de Heere geworpen, Hij is jullie Koning, maar de prediking van deze mensen werd toch vooral beheerst door het schema van wet en Evangelie. Daarom is het baptisme, denk ik, zo sterk geworden in Engeland.
In Nederland is altijd meer oog geweest voor de lijn van het schatboek van Ursinus: de drieslag ellende, verlossing en dankbaarheid, ingekaderd in het verbond. Dat waardeer ik zeer positief, al is er wel een schaduwkant. Eenzijdige nadruk op het verbond, naar welke kant ook, leidt tot een verschraling van de verkondiging. De bijbelse klem in de prediking verdwijnt.
De Engelse oudvaders laten je niet met rust. Altijd weer sporen ze je aan de toevlucht tot Christus te nemen. Toen mij destijds werd gevraagd leiding te gaan geven aan de zondagsschool, kreeg ik van iemand in de gemeente De gelijkenissen van de Heiland van Spurgeon. Daarin staat een heel aangrijpende preek over de kloof tussen de rijke man en de arme Lazarus. Die heb ik meteen gekopieerd voor mijn collegas op de werf waar ik werkte. Het vluchten tot Christus kan geen uitstel lijden.

Komma-preek
Belangrijkste taak van de voorzitter van De Tabernakel is het selecteren van preken. Voor Van Breugel is dat geen zware belasting. „Al jaren lees ik bijna elke dag wat uit de puriteinse hoek. De preken die ik heb geselecteerd, stuur ik naar de overige bestuursleden. Als die akkoord zijn, gaan ze het circuit van vertalen, corrigeren en eindredactie in.
Aanbod is er voldoende. De inwoner van Houten bezit zelf tal van puriteinse werken, de Tabernakel heeft een eigen bibliotheek, daarnaast is er de schier onuitputtelijke bron via internet. „Tik bij google puritan sermons in, en je krijgt duizenden preken van puriteinen. Vooral in Amerika is er heel veel belangstelling voor.
Aanvankelijk klonk wel eens de kritiek dat De Tabernakel eenzijdig was in de preekkeuze. Niet geheel onterecht, vindt Van Breugel. „In het begin ging bijna elke preek over een belofte. Prachtige preken, maar naast de belofte is er de oordeelsaankondiging van God over hen die het Evangelie ongehoorzaam blijven. De puriteinen schuwden niet om ook daarover te spreken. We plannen nu minstens een jaar vooruit en letten erop dat er evenwicht is tussen preken over beloften en over oordeelsteksten, preken over de rechtvaardiging en over de heiliging. Vorige maand hebben we de bekende komma-preek van Kohlbrugge uitgebracht.

Great Awakening
Een artikel in het Reformatorisch Dagblad bracht Van Breugel op het spoor van De Witt Talmage, de Spurgeon van Amerika. „In maart 2008 hebben we een preek over Ruth van zijn hand uitgegeven. Regelmatig brengen we ook preken uit de tijd van The Great Awakening in Amerika. Daarvoor kan ik onder meer putten uit het boek Salvation in Full Color, met preken van twintig predikanten die bij deze opwekking betrokken waren. Ze behandelen daarin de hele weg van de bekering, waarbij ze beginnen met het karakter van God en eindigen met de laatste waarschuwing. Er staan zeer diepgaande preken in van mensen die mij voorheen totaal onbekend waren.
Op de achterzijde van de uitgaven van De Tabernakel staat een korte biografische schets over de man achter de preek. Daarvoor kan de stichting zo nodig terugvallen op de kennis van Leen van Valen, auteur van tal van boeken over de puriteinen en hun geestelijke nazaten.
Ook voor de concrete levenspraktijk heeft het overjarig koren van deze predikers veel te bieden, ontdekte de voorzitter van De Tabernakel. „Op internet staan bijvoorbeeld tientallen preken van Whitefield over onderwerpen als de opvoeding van de kinderen, de invulling van de stille tijd en de omgang met mede-christenen. Als ik op kraambezoek ga, geef ik altijd Whitefields preek over Ons en onze kinderen. Heeft iemand het moeilijk, dan neem ik Vaderlijke kastijding van Bonar mee. Zo zijn er tal van preken die je bij bepaalde gelegenheden kunt geven. De Kerstpreek brengen we bewust in de vorm van een Kerstkaart. Daar worden er honderden van bijbesteld.

Breed vertrouwen
Een groep van een kleine vijftien vrijwilligers, onder wie docenten Engels en theologiestudenten, draagt zorg voor de vertaling van de geselecteerde preken en de correctie van de vertalingen. „Bij het vertalen hechten wij veel waarde aan toegankelijkheid. De preken moeten ook voor jongeren goed te lezen zijn. Daarom schromen we niet een lange zin desnoods in drieën te knippen, zolang de boodschap maar hetzelfde blijft. Dat heeft wel eens wat commentaar opgeleverd, sindsdien zetten we het origineel op de website.
Niet alleen in de vertaalploeg, ook onder de abonnees van De Tabernakel zijn opvallend veel jongeren. Typerend is voor Van Breugel de ervaring die hij in eigen gemeente opdeed. „Ik heb daar een lezing over de puriteinen gehouden en na afloop ons cadeau-abonnement onder de aandacht gebracht. Het waren vooral jongeren en jong-volwassenen die zon abonnement namen.
De samenstelling van het comité van aanbeveling geeft voor ds. Kaptein aan dat De Tabernakel inmiddels breed vertrouwen geniet. „Ik hoop dat het aantal abonnees nog zal toenemen. Deze preken kunnen ons bewaren voor eenzijdigheid, niet alleen in de richting van lijdelijkheid maar ook in de richting van activisme. Ik maak me zorgen over geluiden in onze achterban die de indruk wekken dat een christen de zonde te boven kan komen, en dat de boodschap van de Reformatie op het punt van de heiliging tekortschiet. Dan kan het lezen van bijvoorbeeld de komma-preek van Kohlbrugge heel heilzaam zijn. Ik weet dat het werk van God veelkleurig is. De Heere heeft niet alleen de preken van de calvinistische Whitefield, maar ook die van de arminiaanse Wesley willen gebruiken. Dat moeten we altijd goed voor ogen houden. Tegelijk moeten we ervoor oppassen dat we onze gereformeerde traditie niet overboord zetten. Er ligt heel veel goud in opgeslagen.

www.tabernakel.nl // tel. 030-6364370

Tien jaar Tabernakel
Stichting De Tabernakel heeft als doelstelling jongeren en ouderen bekend te maken met geschriften van predikanten uit met name de puriteinse traditie. De preken worden na zorgvuldige selectie en vertaling in gedrukte vorm uitgegeven. Het aantal abonnees ligt rond de 1100. Bestuur en vertalers verrichten hun arbeid pro deo. Dat maakt het mogelijk om de abonnees tien preken per jaar te bieden voor slechts € 17,50, inclusief portokosten.
Zaterdag vierde De Tabernakel het tienjarig bestaan met een congres over het thema Hel en hemel bij de puriteinen. Ook werd een jubileumboekje uitgegeven: Avondmaal vieren met de puriteinen, bedoeld voor de week van voorbereiding en de dagen van nabetrachting.
In het jubileumjaar wil de stichting het aantal abonnees beduidend vergroten. Bestaande abonnees ontvingen in september een extra setje, met het verzoek dat door te geven aan een potentiële lezer. Dankzij een sponsor kunnen geïnteresseerden zich nu abonneren voor 10 euro. De aanbieding geldt voor het eerste jaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen