Urk herdenkt 100 jaar scheepvaartverbinding

URK — De 100-jarige bootverbinding tussen Enkhuizen en Urk is deze maand met de uitgifte van een boekje herdacht. Bij de aanbieding van het boekje noemde burgemeester S. Veninga de bootdienst een onmisbare schakel in de transportverbinding tussen Urk en Enkhuizen. „Ook voor de toerist is de bootdienst een attractie. Verwacht mag worden dat de stroom toeristen die van de boot gebruik maken, zal toenemen. Hieruit vloeien zeker positieve elementen voor de werkgelegenheid en de economie op Urk voort", aldus burgemeester Veninga.

„De boot wijst ons op de toekomst en herinnert ons aan het verleden", zei Veninga. Lange tijd was de boot de enige verbindingsschakel tussen Urk en het vaste land. Wie in vroeger jaren van Urk naar de overkant wilde richting van de Eerste Urker Stoomboot Maatschappij (EUSM) plaats. Directeur werd de Urker zakenman G. Snoek. Utk tegen Kampen of naar Enkhuizen of Amreizen sterdam- moest gebruik maken van een vissersscheepje dat toevallig die kant uit voer. In 1890 kwam daarin verandering. Voortaan konden de bewoners van het eiland Urk gebruik maken van het schroefstoomschip "Minister Havelaar" (genoemd naar de toenmalige minister van waterstaat, handel en nijverheid). Door de komst van deze kleine, eenvoudige boot, met gedeeltelijk een open stuurhut, werd het bestaande isolement van het oude visserseiland gedeeltelijk opgeheven.

Op Urk was men ingenomen met, zo niet opgetogen over de nieuwe verbinding. Niet afhankelijk te zijn van weer en wind, dat was iets bijzonders voor de Urkers. En welke mogelijkheden lagen er niet in het verlengde van het traject. Amsterdam en Zwolle konden nu bereikt worden. Toch kleefde er wel een bezwaar aan de boot. De passagiers konden niet in een dag heen en terug. Daai- moest wat aan gedaan worden. Zodoende kwam er concurrentie. De gebroeders De Groot uit Kampen brachten in 1899 een concurrerend stoomschip in de vaart. De boot stak echter te diep en kon daardoor de ondiepe Urker haven niet bereiken.

Drie jaar later probeerden de gebroeders De Groot het opnieuw.'Het stoomschip "Baron Rengers" werd in gebruik genomen. De naam van deze boot verwees naar de financier van het schip: mr. W. J. van Weideren Baron Rengers, toentertijd lid van de Eerste Kamer der Staten-Generaal.

Zijn schip, een tweedehandsstoomboot, kreeg de toepasselijke naam Eiland Urk. Op 15 mei 1915 werd de eerste dienst gevaren onder leiding van de Urker kapitein J. Brands. Een felle, zes jaar durende concurrentiestrijd ontbrandde. Op 2 augustus 1915 bracht de Kamper Stoomvaart Maatschappij een fraai, sterk schip, voorzien van een deksalon, in de vaart: "Directeur-Generaal Jonkheer von Geusau". De luxe en het comfort van dit schip moesten het opnemen tegen de ondubbelzinnige sympathie van de Urker bevolking voor de eigen maatschappij. Een onbegonnen werk, zo bleek later.

De Kamper Stoomvaart Maatschappij verloor de strijd. Op 1 januari 1921 werden zowel de "Geusau" als het kantoor van de KSM overgenomen door de Eerste Urker Stoomboot Maatschappij. Daarmee was de bootdienst —de verbinding met het vaste land— een pure Urker aangelegenheid geworden. IjddtSte OjVOUrt

Na de Eerste Wereldoorlog breidde de vloot van de EUSM zich sterk uit. In 1924 werd het stoomschip "Insula" aangekocht en in gebruik gesteld. In 1926 kwam de "Indonea" naar Urk, gevolgd door de "Sirena" in 1934. Toename van de Urker bevolking en de vele activiteiten als gevolg van de Zuiderzeewerken waren de oorzaak van de verdere uitbreiding van de vloot. In 1938 werd het stoomschip "Toerist" —waren de vele toeristen die de Zuiderzeewerken ,i (fok de2i% boot Heek iniet aan de vers kwanjën ifeachtigende'laanfeiding tot I Afechtingeit^efVblabidfi en werd reeds iirl^O? verhuurd voor de veerdienst naar Texel. Inmiddels hadden de gebroeders De Groot de bootdienst overgedaan aan de Kamper Stoomvaart Maatschappij. Toen echter modernisering van de vloot en uitbreiding van de dienstverlening niet mogelijk bleek, besloten enige notabelen op Urk een eigen bootdienst in het leven te roepen. In 1915 vond de opdéze' naagf?!- jirtvgeöffifl^ genomen en een jaar later de "Ostera". Met de ingebruikstelling van deze boot kwam een einde aan de groei van de EUSM. Door de dichting van het dijkvak Lemmer-Urk op 3 oktober 1939 kreeg Urk de eerste vaste verbinding over land met "de wal". Het zou echter nog geruime tijd duren aleer er een goede wegverbinding aanwezig was. Met de komst van deze verbinding in 1948 werd Urks isolement voorgoed opgeheven. Op 26 mei 1948 werd dan ook de laatste afvaart naar Kampen gemaakt.

De Autobusondememing Salland verzorgde voortaan de (bus)dienst tussen Kampen en Urk en de EUSM moest tot afslanking van de vloot overgaan. In 1949 werd de "Geusau" aan België verkocht. In dat zelfde jaar ging de "Sirena" naar Zaandam. De "Indonea" vertrok in 1950 naar Alkmaar en de "Ostera" in 1951 voor de sloop naar België. De eens zo trotse vloot van de EUSM was gereduceerd tot één schip, de "Insula". In 1953 werd deze boot tot motorschip omgebouwd en kwam als "Burgemeester Keyzer" weer in de vaart. In 1958 kreeg het schip zijn eigen naam terug en voer nog één jaar in dienst van de EUSM.

Liquidatie

Door liquidatie kwam dat jaar een einde aan de EUSM. Drie Urkers, H. Bakker, P. Hakvoort en A. Snoek, namen de "Insula" over en lieten dit schip voortaan tussen Urk en Enkhuizen varen. De daartoe in het leven geroepen Eerste Urker Passagiers- en Vrachtdienst (EUPV) wisselde in 1962 van eigenaar. L. Kam-, per, de nieuwe eigenaar, verkocht de "Insula" en kocht de motorboot "Frisia X". In 1968 kwam deze "Frisia X" naar Urk en kreeg de naam "Bonne". Een jaar later vond opnieuw een naamsverandering plaats. In dat jaar nam de firma J. van den Berg en Zn. de EUPV over en gaf het passagiersschip de naam "Prins Claus". Zo heet het schip nog steeds. Sinds 1980 is de Friese Recreatie Onderneming eigenaar. De FRO heeft dit jaar de "Prins Claus" ingrijpend verbouwd. De salons zijn uitgebreid en het promenadedek overdekt.

Leesplezier

Het is het voorlopige einde van de honderdjarige geschiedenis van de Urker scheepvaartverbindingen. Twee Urkers, W. Baarsen en A. van Urk, die een herdenkingsboekje uitgaven, gaven dit jubileum een extra dimensie. Hun 50 bladzijden tellende boekje "Van Havelaar tot Prins Claus", geschreven door A. van Urk, is een mooie aanvulling op het boekje van W. J. J. Boot met de titel "De boQt toet!", dat in 1984 werd uitgegeiveni E>&ischrijfsöjls^an^9ivan Urk in hW%liëü\»ê%80qp^s*ji$8ïïig| eif boeiend. Bovendien weet hij relevante en interessante informatie te verstrekken zonder het boekje extra dik te maken met overtollige gegevens, inlichtingen en opsommingen. Dat is de kracht van dit boekje: het leesplezier. In de uitgave staan geen opvallende druken zetfouten. Het boekje is te bestel-' len bij de Friese Recreatie Onderneming, telefoon 05277-3407 of -2870. in een Kuinders-Nederlandse: in dialectwoordenboeken is het namelijk gebruikelijk dat de dialectwoorden gevolgd worden door de Nederlandse betekenis. Mevrouw Bloemhoff is een tijdlang bezig geweest met het realiseren van die Kuinders-Nederlandse woordenlijst. De betekenisomschrijvingen plaatsten haar echter voor grote problemen. In de "Verantwoording" van de uitgave gaat zij hier nader op in.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen