"In VS zou kritiek op imam extreem intolerant heten"

Als hij van de kritiek op imam El-Moumni hoort, haalt N. Wolterstorff verbaasd de wenkbrauwen op. De Amerikaanse filosoof verblijft deze week in Nederland en sprak vanmiddag op een congres over het gebruik van religieuze argumenten in het maatschappelijke en politieke debat. Het congres is georganiseerd door het Bezinningscentrum van de Vrije Universiteit te Amsterdam.

Uit de agressieve manier waarop politiek en publieke opinie reageren op El-Moumni blijken grote verschillen tussen de Nederlandse en Amerikaanse maatschappij, meent prof. Wolterstorff. "Vrijheid van meningsuiting en van godsdienst zijn bij ons zeer belangrijke verworvenheden. Daar zou de uitspraak van de imam meteen onder vallen.

Daarbij komt dat in de VS godsdienst, met name de christelijke, een veel belangrijker rol speelt in het openbare leven. Het christendom is daar níét op zijn retour. Meer dan 50 procent van de burgers gaat regelmatig naar de kerk. Dat percentage is de afgelopen honderd jaar niet afgenomen en het ligt hoger dan 200 jaar geleden. Je kunt wel zeggen: Amerika is godsdienstiger dan ooit."

Onder vuur

Dat neemt niet weg dat ook in de VS christenen onder vuur liggen omdat zij in het publieke debat godsdienstige argumenten gebruiken en zich op de Bijbel beroepen. "Ja, ook bij ons horen we het verwijt: Jullie plaatsen je buiten het publieke debat. Met jullie christenen kunnen wij liberalen niet communiceren. Of: Jullie zijn intolerant."

Het debat over het gebruik van religieuze argumenten is in de VS ontstaan doordat de laatste vijftien jaar behoudende christenen zich in de Amerikaanse politiek en maatschappij steeds meer zijn gaan roeren, meent Wolterstorff. "Het zijn mensen die zich vooral bij de Republiekeinen thuis voelen. Lange tijd hielden deze religieuze conservatieven zich op het publieke domein stil. Maar dat is veranderd nadat op de openbare scholen geen religieus getint onderwijs meer gegeven mocht worden en nadat de abortuskwestie in de VS ging opspelen. Daardoor kwamen deze behoudende christenen in de benen. En dat riep weer een tegenreactie op van liberale denkers, vooral aan de universiteiten, die christenen het recht ontzeggen zich in het publieke debat op religieuze argumenten te beroepen."

In opkomst

De Amerikaanse filosoof, die 69 jaar geleden geboren werd in South Minnesota en die kerkelijk opgroeide binnen de Christian Reformed Churches (zusterkerk van de Gereformeerde Kerken in Nederland), ziet hier een belangrijk verschil met Nederland. "Het debat over het beroep op godsdienstige argumenten lijkt bij jullie ontstaan te zijn uit de secularisatie. Christenen zijn een zo kleine minderheid geworden dat men hun redeneringen niet meer begrijpt of accepteert. In de VS is hetzelfde debat ontstaan doordat orthodoxe, behoudende christenen juist in opkomst waren."

Nicholas Wolterstorff, die onder meer in Harvard en Cambridge studeerde, is hoogleraar filosofie aan de beroemde Yale-universiteit in Amerika. Hij schreef een boek over John Locke en publiceerde in 1983 de Kuyper-lezingen die hij gehouden had aan de VU onder de titel "Until justice and peace embrace".

Vrij en gelijk

De laatste zes jaar houdt hij zich meer in het bijzonder bezig met het goed recht van het religieuze argument in het publieke debat. "Waarom zou je dat niet mogen gebruiken? De democratie houdt toch in dat we volwassen burgers als vrij en gelijk beschouwen? Dan mogen christenen hun eigen argumenten gebruiken, zoals liberalen en socialisten ook hun eigen wijze hebben om hun opvattingen te funderen.

Zelfs de vooraanstaand filosoof en politicoloog John Rawls van Harvard geeft dat inmiddels toe. Hij kan ook haast niet anders. Neem de afschaffing van de slavernij en het geven van burgerrechten aan zwarten. De drijvende krachten hierachter waren religieus. Daarvan kun je achteraf niet zeggen: De godsdienst hadden ze erbuiten moeten houden."

Seculieren beweren dat onze principes transcendent zijn en die van hen "innerweltlich" en universeel.

"Dan vraag ik: Wat bedoel je met universeel? Zijn alle mensen dan liberaal of socialist? Nee, toch? Dus hun beginselen zijn ook niet algemeen.

Men zegt dan: "Ja, maar we kunnen niet met jullie communiceren. Wij begrijpen jullie niet." Maar dat is onzin. Eigenlijk bedoelen zij: We zijn het niet met jullie eens. Dat is heel wat anders."

Christenen zouden intolerant zijn.

"Dat verwijt doet mij niet zo veel. Niemand is volstrekt tolerant. Ook liberalen tolereren geen moord. Socialisten tolereren minder grote inkomensverschillen dan liberalen. Maar moet je hun daarom intolerantie gaan verwijten? Het spreken in dat soort termen helpt ons geen steek verder."

Liberalen en libertijnen zeggen: Wij laten ieder vrij, zolang hij een ander niet schaadt. Maar christenen willen hun levenswijze aan anderen opdringen.

"Zelfs het argument deugt niet. Ook een liberaal is voor verplichting van het dragen van autogordels en valhelmen. Als hij consequent was, moest hij zeggen: Dat moet iedereen zelf weten."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen