Voor eens en voor altijd berouw tonen

President Thabo Mbeki spreekt herhaaldelijk over "twee naties in één land", waarmee hij op één natie met rijke blanken en een andere natie met arme zwarten doelt. De stelling van de president is overdreven, maar zij geeft wel de gevoelens weer van vooral de nieuwe zwarte elite: blank en zwart leven nog steeds gescheiden van elkaar in Zuid-Afrika.

Weliswaar kunnen blank en zwart tegenwoordig buren zijn, maar psychologisch gezien blijft er meestal een muur tussen de twee kleurgroepen staan. Dat resulteert niet alleen in voortgaand racisme van blank tegen zwart, maar ook in toenemend racisme van zwart tegen blank, voornamelijk voortkomend uit wederzijds onbegrip.

Verantwoordelijkheid

Een groep blanke Zuid-Afrikanen onder wie Carl Niehaus zag deze ontwikkeling met lede ogen aan en besloot te handelen. Onder het motto "beter laat dan nooit" besloot de groep een belijdenis op te stellen waarin blanken verantwoordelijkheid nemen voor de apartheid. De blanken erkennen hierin eveneens dat ze dankzij het apartheidssysteem stelselmatig via rassendiscriminatie zijn bevoordeeld ten opzichte van hun zwarte landgenoten.

De ondertekenaars van de verklaring "Thuis voor allemaal" verbinden zich tot het helpen uitroeien van racisme en zullen assisteren bij het opzetten van een Ontwikkelings- en Verzoeningsfonds. Rechter Richard Goldstone, voormalig aanklager van het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag, wordt voorzitter van het fonds.

Tijdens de verzoeningsbijeenkomst in de St.-George-kathedraal in Kaapstad werd zaterdag de verklaring niet alleen door Niehaus voorgelezen, maar kreeg de campagne "Thuis voor allemaal" tevens warme ondersteuning van de anglicaanse aartsbisschop Njongonkulu Ndungane en de voorzitter van de Zuid-Afrikaanse mensenrechtencommissie, Barney Pityana.

De campagne heeft overigens geleid tot verdeeldheid in de blanke gelederen. Zo vindt de oppositionele Democratische Alliantie (DA) van Tony Leon, dat de tijd van "terugkijken en excuses maken" voorbij is en dat vooruit moet worden gekeken. De DA vindt dat de blanken tijdens het onderzoek van de Waarheids- en Verzoeningscommissie (WVC) naar de apartheidsjaren reeds voldoende berouw hebben getoond.

Profiteur

Niehaus heeft echter een andere mening. "Als blanken hebben we allemaal baat gehad bij apartheid. Ook ikzelf - ondanks mijn zevenjarig verblijf in de gevangenis vanwege mijn antiapartheidsactiviteiten. Ik was slachtoffer, maar toch profiteur. Want ik genoot -in tegenstelling tot veel van mijn zwarte landgenoten- goed onderwijs."

Van de negatieve reactie van de DA is Niehaus niet geschrokken. "Onze actie is gericht op het individu. Wij vragen geen steun van een politieke partij. Iedereen moet voor zichzelf beslissen de verklaring wel of niet te ondertekenen."

Wel wijst hij op het feit dat vrijwel uitsluitend politieke en militaire leiders voor de Waarheids- en Verzoeningscommissie zijn verschenen. "Vooral oud-president F. W. de Klerk heeft daar een geweldige kans gemist om zijn allesomvattende berouw te tonen voor het verleden en daarvoor zijn verantwoordelijkheid te nemen", vindt Niehaus. Hierdoor zou de Nobelprijswinnaar de blanken in de steek hebben gelaten.

"Veel blanken voelen zich vandaag de dag vervreemd in hun eigen land", stelt de oud-ambassadeur en het voormalige parlementslid voor het ANC. "Dat is deels door de blanken zelf veroorzaakt. De meesten vergaten na het afschaffen van de apartheid en de gehouden democratische verkiezingen hun hand uit te steken naar de zwarte bevolking, terwijl dat -vooral in het begin- andersom vaak wél gebeurde. De meeste blanken beseffen nog steeds niet hoe diep apartheid de zwarten heeft gekwetst."

De actie "Thuis voor allemaal" is daarom voornamelijk gericht op het bouwen van bruggen, het wegnemen van argwaan tussen blank en zwart. Met de verklaring meent Niehaus dat blanken voor eens en voor altijd hun zwarte landgenoten kunnen laten zien berouw te hebben over het apartheidsverleden.

Alfabetisering

De oud-ambassadeur benadrukt overigens dat blanken niet verplicht zijn de verklaring te ondertekenen. "Mensen die niet willen tekenen, kunnen wel meehelpen met het opzetten van het verzoeningsfonds", meent Niehaus.

Het verzoeningsfonds gaat zich richten op het onderwijs, vooral op alfabetiseringsprojecten. "Het onderwijs voor de zwarte bevolking is het voornaamste slachtoffer van de apartheidspolitiek", aldus Niehaus. "Daarom willen we met het verzoeningsfonds juist proberen het onderwijs voor zwarten heel gericht te verbeteren en te ondersteunen."

Het geld zal vooral naar reeds bestaande op onderwijsgebied actief zijnde non-gouvernementele organisaties worden doorgesluisd. "We gaan voor het fonds geen bureaucratie creëren. Het meeste werk zal worden verricht door vrijwilligers."

Inmiddels hebben veel prominente blanken de belijdenis ondertekend, onder wie voormalig liberaal leider Frederik van Zyl Slabbert, rechter Albie Sachs van het constitutionele hof en schrijver André Brink. En hoewel DA-leider Leon weigert te tekenen, ondersteunt zijn vroegere persoonlijke medewerker Dani Cohen de verklaring wel.

Speelbal

Overigens zijn de activiteiten van Niehaus als medevoorzitter van de campagne eveneens te omschrijven als vrijwilligerswerk. Hij is onlangs afgetreden als voorzitter van Nicro, een organisatie die zich richt op de terugkeer van ex-gevangenen in de samenleving. De oud-ambassadeur begint per 1 januari als directeur bij Deloitte & Touche, waar hij verantwoordelijk wordt voor bestuurstransformatie.

Tevens heeft Niehaus enkele maanden geleden in Kaapstad de Amsterdam Cape Town Group opgericht, die probeert contact te leggen tussen het Nederlandse midden- en kleinbedrijf en nieuwe zwarte middenstanders in Zuid-Afrika. "Ik zie vooral goede mogelijkheden voor partnerships in de bloementeelt, de landbouwsector, transport en de bouw", aldus Niehaus.

Volgens de oud-ambassadeur zal de grote "veldtog" van de "Thuis voor allemaal"-campagne volgend jaar plaatshebben. Niehaus: "Voordat het onderwerp een speelbal wordt van de politiek is het is belangrijk dat de burgerbevolking zelf het racismeprobleem in Zuid-Afrika aanpakt en werkt aan verzoening tussen blank en zwart."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen