Ieren laten Brussel flink schrikken

Niemand hield er rekening mee. De opiniepeilingen lieten immers een afgetekende meerderheid zien voor een "ja". De lage opkomst -slechts een op de drie kiesgerechtigden kwam opdagen- gaf waarschijnlijk de doorslag. De voorstanders bleken weinig gemotiveerd en bleven thuis. De tegenstanders profiteerden van die laksheid. Zij bezorgden de regering van premier Bertie Ahern een gevoelige nederlaag, brachten haar in grote verlegenheid en confronteerden de Unie als geheel met een lastig probleem.

Uitbreiding

"Op de korte termijn verandert er niets aan het uitbreidingsproces. De onderhandelingen gaan gewoon op dezelfde voet verder. Er rest nog voldoende tijd om de ratificatieprocedure van 'Nice' met succes af te ronden", zegt een diplomaat in Brussel. Ook de teleurgestelde politici bezingen in alle toonaarden dat de uitgestippelde marsroute met onverminderde vastberadenheid zal worden vervolgd.

Heather Grabbe, een deskundige van het Londense Centre for European Reform, toont zich minder gerust. "Dit is erg slecht. Het kan schade berokkenen aan het tijdpad, aan de politieke opstelling van landen en aan de publieke opinie." Zij sluit niet uit dat deze ontwikkeling de negatieve gevoelens onder de mensen in de kandidaat-lidstaten zal doen groeien. Die moeten flinke offers brengen voor het verwerven van het toegangsbiljet en nu lijkt het erop dat de burgers in West-Europa hen bovendien niet eens zo welkom achten. "En het sterkt natuurlijk degenen binnen de EU die toch al niet zo enthousiast zijn om de vroegere communistische naties toe te laten", benadrukt zij.

Betekent het resultaat dat de Ieren, die anders dan met name de Britten en de Denen niet de reputatie genieten van eurosceptici, "nee" hebben gezegd tegen specifiek het verleggen van de buitengrenzen van de gemeenschap in oostwaartse richting? Pat Cox, leider van de liberale fractie in het Europees Parlement en toekomstig voorzitter van die instelling, meent van niet. "De uitslag reflecteert een tamelijk gemengde en complexe verzameling van motieven, die geen van alle iets te maken hebben met een afwijzing van de uitbreiding."

Een van de belangrijkste bezwaren van de coalitie van onder anderen pacifisten, groenen en katholieke republikeinen richt zich tegen de beoogde oprichting van wat heet een snelle interventiemacht. Ierland, dat geen lid is van de NAVO, zou volgens hen door die militaire samenwerking zijn traditionele neutraliteit verliezen. Voorts leeft er angst dat het eiland aan de westflank van de Unie te zijner tijd minder rijkelijk zal delen in de subsidiestroom uit de kas in Brussel.

Aanpassingen

Het Verdrag van Nice, dat het thans fungerende Verdrag van Amsterdam zal vervangen, voorziet in bestuurlijke vernieuwingen. De regeringsleiders hebben de stemverhoudingen en de wijze van besluitvorming vastgelegd voor de situatie van straks. De aanpassingen zijn nodig als binnen niet al te lange termijn het gezamenlijke huis veel meer bewoners telt. Tot dusverre vinden er daarin vijftien onderdak. Tegelijk doen twaalf kandidaten hun best om zich zo snel mogelijk -de eerste groep naar verwachting in 2004- erbij te voegen.

Gemakkelijk ging het bepaald niet in december tijdens de top in de badplaats aan de Côte d'Azur. Een radicale hervorming van de instituties, wat aanvankelijk de bedoeling was, bleef uit. Velen bestempelen het akkoord als broddelwerk en beschouwen het allesbehalve als een illustratie van een eensgezind en krachtdadig opererend verenigd Europa. Niettemin verschaft het de ruimte om de deur te openen voor de genomineerden die voldoen aan de toelatingscriteria.

De overeenkomst treedt echter pas in werking nadat alle lidstaten haar hebben bekrachtigd. Volgens de planning zou het eind 2002 zo ver moeten zijn, zodat de EU dan formeel gereed is om de aspirant-leden in haar midden op te nemen. In de meeste landen beslist het parlement over de goedkeuring. Alleen in Ierland verplichtte de grondwet tot het uitschrijven van een referendum. Met alle gevolgen van dien, zoals we nu kunnen constateren.

Geen precedent

De gebeurtenis van eind vorige week in Ierland vormt geen precedent. In 1992 spraken de Denen via de stembus uit geen vertrouwen te hebben in het Verdrag van Maastricht dat toen op stapel stond. Het kwam later toch nog allemaal goed en uit die wetenschap putten de voorstanders van 'Nice' thans hoop.

De regering in Kopenhagen greep het oordeel van het volk aan om enkele concessies af te dwingen. Zij eiste en kreeg een uitzonderingspositie in de zin van een keuzevrijheid om wel of niet te participeren in de monetaire unie, alsmede afwijkende clausules ten aanzien van het asiel- en het defensiebeleid. Met die aanvullingen legde zij de ontwerptekst opnieuw voor aan de kiezer. Toen lukte het wel een meerderheid te mobiliseren.

Het ligt voor de hand dat voor Ierland een soortgelijke oplossing wordt gezocht. Volledig nieuwe onderhandelingen, daar wil niemand aan denken. Grote kans immers dat het openbreken van de afspraken ertoe leidt dat andere landen ook proberen wijzigingen in hun voordeel aan te brengen. Bijstellingen zijn mogelijk, maar wel zonder het wezenlijke van 'Nice' aan te tasten, beklemtonen premier Persson van Zweden, in de functie van huidig EU-voorzitter, en aanvoerder Prodi van de Europese Commissie. Dublin zal waarschijnlijk, om het verdrag 'verkoopbaar' te maken, op het gebied van defensie erkenning vragen voor zijn neutrale positie.

Vertrouwen

Al met al is de uitslag van de Ierse volksraadpleging niet dramatisch, maar wel zorgelijk. Hij bevestigt wat enquêtes ook regelmatig signaleren: het vertrouwen van het publiek in de historische EU-projecten van de eenheidsmunt en de uitbreiding laat te wensen over. De beleidsmakers lopen met hun plannen voor de voortschrijdende eenwording harder dan de achterban.

Vorig jaar september verwierpen de Denen de invoering van de euro. Nu in Ierland een referendum en prompt weer een stem tegen Europa. Dat geeft te denken. De politici slagen er blijkbaar niet in bij de bevolking enthousiasme te wekken voor de integratie. Zij moeten naar de burger toe om hem de voordelen van die ontwikkeling beter uit te leggen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen