Ploeteren in de turf

Vanuit de Randstad kost het met de auto dik twee uur. Eenmaal aangekomen in het zuidoosten van de dunbevolktste provincie van Nederland, kun je er nauwelijks meer omheen. Turf en veen bepalen een groot deel van de geschiedenis en de ontwikkeling van dit gebied. De kanalen, de lintbebouwing en de namen. Veenoord, Weiteveen, Oosterveen en Klazienaveen herinneren aan een roemrucht verleden.

Op naar het Veenpark in het uiterste zuidoosten van de provincie, dicht tegen de Duitse grens. Nabij het dorpje met de on-Nederlandse naam Barger-Compascuum. Het hart van het voormalige veengebied en de plek waar nog te zien is hoe duizenden Drenten ruim honderd jaar geleden onder bittere omstandigheden in hun levensonderhoud voorzagen. Jongens moesten vanaf hun twaalfde van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat meeploeteren in de zompige moerasgebieden. De meisjes deden het huishouden, zodat ook hun moeder in de turf aan de slag kon.

Vers brood

De bakker werkt er met een merkwaardig soort vlammenwerper. Met het petroleumgestookte geval 'spuit' hij in de lemen oven, die vervolgens voldoende warm wordt om vers brood te bakken.

Vermoedelijk zijn de inwoners van Barger-Compascuum de enigen in Nederland die hun brood kopen van een bakker in een openluchtmuseum. Harrie Keuter, samen met zijn broer Gerard directeur-eigenaar van het Veenpark, kan er smakelijk om lachen. "Toen de laatste warme bakker op het dorp dichtging, heb ik dat zelf voorgesteld. Waarom ook niet? De bakker hier moest toch demonstreren. Nu is hij nog nuttiger bezig."

Vlak bij de bakkerij staat molen De Berk. Aan de overkant bevindt zich het markante veenkerkje, op de hoek een bruin café en daarnaast een schooltje. Samen met een aantal andere woningen, een smederij en winkel vormen zij Bargermond, het dorpje dat terugvoert naar het begin van de 20e eeuw, toen de turfwinning nog volop aan de gang was.

Het enkele tientallen meters verderop gelegen dorpje 't Aole Compas toont het leven, werken en wonen van de turfstekers anno 1870. Compleet met plaggenhut en woonkeet. Uiterst donkere kamertjes, met lemen vloeren, een wrakkige tafel en een piepkleine en tochtige bedstee. Met het varken in een hoek van de keuken. Er staat ook een schuurkerkje, uit 1873. Het houten godshuis met grote kieren tussen de planken is gewijd aan St. Jozef en in 1958 herbouwd.

Treintje

De start van het Veenpark ligt in 1966, als de inwoners van Barger-Compascuum het honderdjarige bestaan van het dorp vieren met een expositie over vroeger. Aan de rand van het laatste stukje hoogveen wordt 't Aole Compas opgetrokken. "Dat is een beetje uit de hand gelopen. De toenmalige commissaris van de Koningin van Drenthe was erg onder de indruk. Dit moet behouden blijven, zei hij. Dat was het begin van een vereniging die zich inzette voor het behoud van het veenmuseum", aldus Keuter.

In de jaren daarna groeit het plaggendorpje, gesteund door een miljoenensubsidie van de regering-Den Uyl, uit tot het huidige Veenpark. Het beheer wordt ondergebracht in een stichting. Op de landbouwgronden in de omgeving verrijst een hoofdgebouw en 't Aole Compas krijgt gezelschap van het 20e eeuwse Bargermond. In het hoofdgebouw is de ontwikkeling van het veen verbeeld, in de aanpalende filmzaal wordt dit nog eens dunnetjes overgedaan. Een aanpalend hoogveengebied van 120 hectare met wandelroutes en een turfsteekveld met een heuse turfsteker kan worden bezocht met een veentreintje, dat ook stopt op de twee stationnetjes bij de dorpjes. Vooral de jeugd weet het treintje te waarderen.

Het park is in het voor- en naseizoen in trek bij senioren, die in groten getale de fiets- en wandelprovincie Drenthe opzoeken. Gedurende de zomervakanties zijn het gezinnen met jongere kinderen. Voor de laatste groep heeft het Veenpark enkele jaren geleden een nieuwe speeltuin in gebruik genomen. Daarin wordt het verhaal van turf en veen met behulp van een plaggenhuttendorp, turfschip, veenfabriek en veenwerkplaats spelenderwijs tot leven gebracht. De toegang tot de speeltuin is gratis. Om de schooljeugd naar het park te lokken, heeft het Veenpark een lespakket ontwikkeld.

Ruwe handen

Keuter, zelf geboren en getogen inwoner van Barger-Compascuum, is de man die in de jaren negentig het park van een wisse ondergang redde. Na de uitbouw in de jaren tachtig groeide het bezoekersaantal tot wel 200.000 per jaar. In de jaren daarna zakte de belangstelling terug en ging de stichting failliet. Keuter, uitbater van een aantal horecagelegenheden, kocht het park en wist het aantal bezoekers weer op te krikken tot 80.000. Het Veenpark dient ook als trouwlocatie.

Om nog meer bezoekers te trekken, wordt eraan gedacht ook het Drentse leven van de jaren vijftig en zestig uit te beelden. Keuter: "Daaraan is veel behoefte. We tonen straks de tijd dat de vele arbeidskrachten hier in de fabrieken belandden. Bij Enka in Emmen hadden ze zelfs een manicure in dienst omdat de handen van de turfstekers veel te ruw waren voor het werken met vezels. We gaan een aantal huizen aanpassen en het leven van een meisje in beeld brengen, vanaf haar geboortejaar 1925 tot en met het moment dat ze oma is geworden."

Entree tot 5 jaar gratis, daarna 11,50 euro.

www.veenpark.nl, 0591-324444.

Smalspoor, Van Gogh en Brands

Het Veenpark presenteert zich als "de poort van het veenland" met verschillende andere attracties in de directe omgeving.

De stichting Veenland is een samenwerkingsverband van het Veenpark, het Industrieel Smalspoor Museum, de Collectie Brands, het Van Gogh Huis, het Veenloopcentrum Weiteveen en Staatsbosbeheer.Het smalspoormuseum (www.smalspoorcentrum.nl, 0591-303061) in Erica biedt een rondrit over een origineel smalspoortraject, ooit gebruikt voor turftransport. De rit voert naar de enig overgebleven turfstrooiselfabriek van Nederland. Die kan worden bezichtigd.

De Collectie Brands in Nieuw-Dordrecht omvat een zeer diverse verzameling van objecten uit de geschiedenis van Drenthe en het veengebied (www.collectie-brands.nl, 0591-312613).

In het Van Gogh Huis in Nieuw-Amsterdam was drie maanden lang het onderkomen van Vincent van Gogh. Een deel van dit logement is in oude luister hersteld (www.vangogh-drenthe.nl, 0591-555600).

Veenloopcentrum Weiteveen biedt mogelijkheden voor wandelen door het Bargerveen en het ontdekken van verborgen turfcultuurschatten (www.veenloopcentrum.nl, 0524-541458). Staatsbosbeheer biedt eveneens verschillende wandelroutes, excursies en arrangementen in de veengebieden op de rand van Nederland en Duitsland (www.staatsbosbeheer.nl, 0591-313572).

Harmoniummuseum

Op het terrein van het Veenpark bevindt zich het Harmoniummuseum.

Dat is sinds 2001 ondergebracht in een oud Floriadegebouw, ooit onderkomen van het turftheater.

In het museum staat de collectie van Jan Vos. Als bestuurslid en secretaris van de Harmonium Vereniging Nederland verzamelde hij harmoniums uit heel Nederland. Er zijn ongeveer 60 van zijn 120 instrumenten tentoongesteld. De entree voor het Harmoniummuseum is bij de toegangsprijs van het Veenpark inbegrepen.

Het grootste hunebed

Drenthe biedt meer dan alleen maar veen of daaraan verwante zaken. Vijf ideeën:

Dierenpark Emmen

Dierenpark Emmen heeft een grote diversiteit aan tropische dieren als slangen, krokodillen, vissen en klauwapen. De vlindertuin geniet grote bekendheid. Entree 18,50 euro, voor twee locaties (goed aangegeven), www.dierenpark-emmen.nl.

Hunebedcentrum

Het Hunebedcentrum in Borger toont de wereld van de hunebedbouwers. Er zijn er nog 54 en het grootste staat pal naast dit centrum. Entree 5,75 euro, Bronnegerstraat 12, Borger, www.hunebedcentrum.nl.

Speelstad Oranje

Een overdekt attractiepark in een voormalige aardappelmeelfabriek, geschikt voor kinderen van 2 tot en met 13 jaar (onder begeleiding). Entree 9 euro, Oranje 8, Oranje (bij Beilen), www.speelstadoranje.nl.

Verkeerspark Assen

Naast het TT-circuit in Assen. Rijden in je eigen (trap)auto, jeep of trein en voor je achttien bent een jeugdrijbewijs halen. Entree 15,95 euro, De Haar 1-1a, Assen, www.verkeersparkassen.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen