Eerbetoon aan de oude psalmenzaag

Rond halfvier in de middag opent voorzitter J. Bos de viering. "Onze vaders krijgen de schuld", zegt hij. "Die kochten toen we klein waren een harmonium, daar moesten we op leren spelen."

Zo'n honderd mensen zijn afgereisd naar het Drentse Barger-compascuum, waar het harmoniummuseum is gevestigd in het Veenpark. Bos brengt in herinnering "hoe het allemaal begon met het museum." Dat was in de katholieke kerk van Zwartemeer, zes jaar geleden, waar een vijftiental harmoniums werd tentoongesteld. De kerk was koud en vochtig. Voor de winter moest een andere locatie worden gezocht. Het Veenpark, zegt Bos dankbaar, stelde een prachtige ruimte ter beschikking.

Intussen heeft het museum, vooral gerund door vrijwilligers, zo'n 120 instrumenten verzameld. De kernexpositie bestaat uit 55 fraaie gerestaureerde harmoniums uit diverse werelddelen en perioden. De meeste daterend van voor 1900. Een van de adviseurs is Wim Olthof, die beschikt over "het grootste harmoniumarchief van Nederland, misschien wel van Europa", aldus Bos.

Tijd om muziek te maken. De organisten Geert Bierling en Ad van Sleuven, beiden verbonden als docent aan het Fontys Conservatorium Tilburg, treden aan. Van Sleuven achter de piano, Bierling achter het drukwindharmonium.

Vooraf licht Bierling de te spelen stukken toe. Bij de prélude, fugue et variation van César Franck moet je de "mystieke" orgeluitvoering vergeten, zegt hij tegen het publiek. "Op piano en harmonium ontstaan nieuwe klanken en nieuwe tempi. Nu geen muziek voor de grote Franse kathedraal, maar voor de middelgrote Parijse salon. Denk aan een gerestaureerd schilderij met nieuwe kleuren."

Ze hebben er zichtbaar plezier in, die twee. Hun spel maakt de groene plastic stoeltjes draaglijk. Hoogtepunt van het concert vormen de Goldbergvariaties van J. S. Bach, door de negentiende-eeuwer Joseph Rheinberger bewerkt voor harmonium en piano. Wat een geweldige dynamiek! En met de spannende Danse Macabre van Camille Saint-Saëns krijgen de heren op de markt zeker de pet wel vol.

Na het spel opent burgemeester Cees Bijl van Emmen een mini-expositie over organist Piet van Egmond. Als de burgervader aan een touw trekt, komt onder een groen doek het gerestaureerde drieklaviersharmonium van de legendarische Van Egmond tevoorschijn. Jaap Zwart zal het 's avonds bespelen.

Bijl speelt zelf geen instrument, maar herinnert zich nog wel een gezin uit zijn Leidse studententijd "met twaalf kinderen en één harmonium. Soms kwam er een kennis langs om te spelen. Dan zongen ze uit de bundels van Johannes de Heer. Ik moet toch wel zeggen dat het vanmiddag anders klonk."

Emmen heeft soms te kampen met zijn imago als cultuurstad, verklapt de burgemeester. "Uit een onderzoek zou naar voren zijn gekomen dat wij niet eens één museum hebben. Nou, wij zullen de jeugd van Nederland melden dat we hier een harmoniummuseum hebben!"

Na het officiële gedeelte loopt het overwegend oudere publiek wat rond, probeert hier en daar een instrument uit. "Heer ik hoor van rijke zegen", "Ik hoor trompetten klinken". Lekker plakkerig, ongelijke akkoorden, het maakt niet meer uit. "Wat een mooi warm geluid, hè", zegt een mevrouw, "wij hadden er vroeger ook één thuis." "Je hoefde er geen belasting voor te betalen", weet een ander te melden. "Voor de piano gold een "weeldebelasting". Het harmonium was belastingvrij." Weer een ander lepelt spontaan bijnamen op. "Psalmenzaag, huilorgel, van die rare termen hadden ze."

Museummedewerker Mannes Welleweerd demonstreert enkele door hem gerestaureerde instrumenten. Welleweerd heeft er zo'n vijftien onder handen gehad. Zit een harmonium ingewikkeld in elkaar? "Nee hoor", zegt de restaurateur. "Het werkt allemaal erg logisch. Je hoeft maar te volgen hoe de mechanieken lopen en je komt er vanzelf achter. Een electronicum is voor een leek veel moeilijker te doorgronden."

Begin juni overleed Nettie Spies, oud-secretaresse en registrante van Piet van Egmond. Voor haar werd zaterdag een moment stilte in acht genomen.

Meer informatie: www.harmonium-museum.nl.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen