Antillen: land met vijf eilanden

Op een voormalig eiland aan het IJsselmeer zijn er de Aruba-, Bonaire- en Curaçaostraat. Waarom schopten de ABC-eilanden het in Urk wel tot straatnaam en de drie S-eilanden niet? Wie kent ze nog van het rijtje vroeger op school: Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba.

In Apeldoorn zijn er drie straten met deze fraaie en een beetje exotisch klinkende namen. Op een industrieterrein.

De vijf eilanden van de Nederlandse Antillen vormen samen met Aruba en ons eigen land het Koninkrijk der Nederlanden. Met drie parlementen, drie premiers en één Koningin.

Curaçao is populair. Vliegtuigladingen vol vaderlanders worden er wekelijks afgeleverd. Na een vlucht van dik negen uur waan je je in eigen land. Van der Valk zit er, er is kaas te koop en je kunt gewoon in je moerstaal koffie bestellen. In de Fortkerk is op zondagmorgen een Nederlandstalige dienst. Kleine vogeltjes vliegen in en uit het historische kerkgebouw.

Aruba is Amerikaans, Bonaire benauwd.

De S-eilanden zijn mooier dan de drie uit het begin van het alfabet. Saba is een groene bult met rode huisjes. Gaat prat op het vliegveld met de kortste start- en landingsbaan ter wereld. Eenmaal beneden moet de piloot vol in de remmen, anders gaat het mis.

Sint Maarten is apart. Het is de enige plek waar Nederland aan Frankrijk grenst. Het eiland heeft twee hoofdsteden: een aan de Nederlandse en een aan de Franse kant van de dobber. Overdag zwemmen in 'Scheveningen' en 's avonds eten in 'Marseille'.

Even de temperatuur, de parelwitte stranden en de helderheid van het zeewater daargelaten; de eilanden van de Nederlandse Antillen doen altijd wel een beetje aan Urk denken. Lekker eigenzinnig, streven naar onafhankelijkheid, doen waar ze zelf zin in hebben.

Sterren

Het Autonomiemonument aan de Emancipatieboulevard in Willemstad is het enige monument in het hele Koninkrijk dat met het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden te maken heeft. Het werd in 1955 onthuld door toenmalig koningin Juliana. De zes vogels stellen de eilanden voor.

Het gedenkteken staat achteraf, weggestopt. Het lijkt wel een beetje symbolisch voor de verhoudingen binnen het koninkrijk. Niemand weet van het statuut. Er is weinig gedaan om van het koninkrijk één grote familie te maken.

"De Antillen zijn eigenlijk een tiener die zelfstandig wil wonen maar er nog niet aan toe is", zegt de Nederlandse Barolien van Twillert op Bonaire. "Misschien is een vorm van begeleid wonen op zijn plek."

"Er staan vijf sterren in de vlag van de Antillen", vertelt taxichauffeur Winston ("gooi asjeblieft de deur niet zo hard dicht") al rijdend over Sint Eustatius. "Laat die eilanden toch lekker bij elkaar. In de Europese Unie moeten zo veel mogelijk landen samenwerken en wij worden uit elkaar getrokken."

Bij elkaar blijven is geen optie, meent Christina Charles in het piepkleine postkantoor op Saba. "Het werkt niet, heeft nooit gewerkt en zal ook nooit werken."

Het rommelt op de Antillen. De viering van het gouden jubileum van het statuut wordt aangegrepen om de zaak te redden. "Nu kan het, nu moet het" is de titel van het in oktober verschenen rapport van de werkgroep-Jesurun. In opdracht van de Nederlandse en Antilliaanse regeringen onderzocht oud-gevolmachtigd minister Edsel "Papy" Jesurun de bestuurlijke toekomst van de Nederlandse Antillen.

Conclusie: Curaçao en Sint Maarten zouden een status aparte moeten krijgen, en de andere drie eilanden een directe relatie met Nederland. Het koninkrijk krijgt een parlement met Nederlandse, Antilliaanse en Arubaanse volksvertegenwoordigers. Daarmee komt er in feite een einde aan het land Nederlandse Antillen.

Na vijftig jaar lijkt het halfslachtige koninkrijksstatuut op de schop te gaan. Er moet een einde komen aan de onverschilligheid en het voortdurend pappen en nathouden.

Hetze

Nederlanders hebben geen flauw idee van een koninkrijk dat boven hun land en de landen overzee zou staan. De premier van Nederland gelijkwaardig aan die van de Nederlandse Antillen? Ga toch fietsen.

De krantenlezer weet dat bolletjesslikkers van de Antillen komen. Ook de familie Godett is bekend. Maar het meest weet het Nederlandse publiek van Antilliaanse jongeren die in steden zoals Den Helder, Dordrecht en Tilburg de straten onveilig maken.

Onderling ligt het ook niet lekker. Curaçao wordt door de andere vier gezien als machtig en bevoogdend. "Een kind van Sint Maarten of Bonaire zal, als hij op zijn eiland blijft wonen, nooit minister-president van de Nederlandse Antillen kunnen worden", zegt oud-premier Don Martina. "Het is ieder eiland voor zich. Er is geen verbindend vermogen."

Het kiesstelsel op de Antillen werkt dat in de hand. Het land kent geen evenredige vertegenwoordiging. Stemmen op de kleine eilanden wegen veel zwaarder. Zo kan een partij op Bonaire met 1500 stemmen een zetel in de Staten halen, terwijl een partij met 4000 stemmen op Curaçao achter het net vist.

Op de Antillen is het rapport van Jesurun over het algemeen positief ontvangen. Sint Maarten wil al langer af van de knellende band met de Antillen, vorige maand sprak de bevolking van Saba zich in een referendum uit voor handhaving van de band met Nederland.

Op Curaçao voert de populist Anthony Godett een hetze tegen Nederland.

Bij de verkiezingen in mei 2003 kwam de partij van Godett, Frente Obrero Liberashon (FOL), als grote overwinnaar uit de bus. Wegens verdenking van een fraudezaak kon Godett zelf geen premier van de Nederlandse Antillen worden. Hij schoof zijn zus Mirna naar voren. Haar kabinet viel nog geen jaar later, in april 2004. Twee maanden daarna trad een nieuw kabinet aan, ditmaal onder leiding van Etienne Ys van de Partido Antias Restruktura (PAR).

In de negen maanden van zijn bestaan had het kabinet van Louisa-Godett geen spoor van beleid ontwikkeld, zelfs een regeerprogramma kwam nooit tot stand. Eén keer kwam ze naar Nederland en dreigde toen meteen de KLM de landingsrechten op de Antillen te ontnemen.

Anthony Godett werd in december vorig jaar veroordeeld tot twaalf maanden gevangenisstraf, in hoger beroep omgezet in vijftien maanden. Hij werd veroordeeld wegens omkoping en het oplichten van twee overheids-NV's. Tegen dit vonnis ging hij in cassatie bij de Hoge Raad.

Op 8 september dit jaar werd Godett opnieuw gearresteerd, nu op verdenking van lidmaatschap van een criminele organisatie en corruptie. Bij deze zaak was ook de onlangs overleden Frente-voorman en voormalig minister van Justitie Ben Komproe betrokken.

Volgens de in Nederland wonende en werkende advocaat Roan Lamp is FOL "een grote bende criminelen." In NRC Handelsblad zei hij onlangs: "Bij het Frente zit geen enkele goede bedoeling. Ze willen alleen de macht om zichzelf en hun vriendjes te verrijken."

Niets

Verschillen tussen de vijf eilanden van de Nederlandse Antillen zijn er niet alleen in omvang en ligging. Curaçao is het grootste eiland en voorzien van de meeste problemen. Hoge werkloosheid, een kwakkelende economie en de overbekende drugsellende.

Sint Maarten en Bonaire verdienen veel aan de toeristen. Er staan dure ressorts en elitehotels. De eilanden zien het zuurverdiende geld node gaan richting de centrale regering in Willemstad. "We krijgen er niets voor terug", aldus een politicus op Sint Maarten.

Ook de bevolking verschilt. "Zieke en zwakke slaven werden in de slaventijd gedumpt op Curaçao en Bonaire", zegt Van Twillert. "De beteren gingen door naar Amerika."

Nederland pompte jarenlang miljarden guldens in de gebiedsdelen overzee, ooit aangeduid als wingewesten. De 135 miljoen euro die dit jaar naar de West ging is op de Nederlandse begroting verwaarloosbaar. In dat bedrag zit overigens ook de bijdrage aan bijvoorbeeld Nederlandse ambtenaren voor kustwacht en recherche.

Het Europese deel van het koninkrijk probeert de schade van de wantoestanden overzee te beperken. Maar iedere keer duikt er weer wat nieuws op. Is het niet de bodyscan op het vliegveld Hato, dan zijn het wel de wantoestanden in de Koraal Specht-gevangenis. Voormalig VVD-leider Frits Bolkestein typeerde halverwege de jaren negentig de eilanden als "roversnesten."

Koningin

Wie denkt dat de eilanden net als de Wadden vlak bij elkaar liggen, komt bedrogen uit. Tussen boven- en benedenwinds zit bijna 100 kilometer zee.

Van Sint Maarten naar Saba is de Twin Otter, een klein propellervliegtuigje, zo'n beetje de enige vorm van vervoer, hetgeen voor de negentien inzittenden een bloedstollende ervaring is.

Wie op Curaçao vraagt om de boot naar Bonaire wordt meewarig aangekeken. De zee tussen de eilanden is te ruw, wordt gezegd. Het (dure) vliegtuig is de enige manier om op een ander eiland te komen.

Toen in 2003 door de prijzenoorlog de prijzen op de transatlantische vluchten naar Schiphol kelderden, deed de grap de ronde dat het even duur zou zijn om van Curaçao naar Aruba te vliegen als naar Amsterdam. Het verschil was nog maar 150 euro, al deed het toestel tussen de eilanden er twintig minuten en dat naar Nederland er negen uur over.

De eilanden en het verre moederland verschillen veel van elkaar. Maar in één zaak komt alles samen: Oranje. De kleur van voetbal en vorstenhuis.

De voertaal op Saba is Engels, maar iedereen kent het Wilhelmus uit zijn hoofd. Ondanks het feit dat ze duizenden kilometers verderop woont: koningin Beatrix is hun vrouw. Nergens wordt haar verjaardag zo enthousiast gevierd als op de Antillen. Prins Willem-Alexander en zijn Máxima kunnen zich altijd verheugen in een warm onthaal. Of het nou een school op Sint Eustatius, een postkantoor op Saba of het vliegveld van Curaçao is; overal hangen portretten van leden van het koningshuis.

De Nieuwe Post Nederlandse Antillen bracht begin dit jaar ter gelegenheid van de geboorte van prinses Amalia postzegels uit. Binnen een paar dagen was de complete voorraad uitverkocht. "We adore the queen", zegt Christina Charles in goed Engels op Saba. "Ik heb haar moeder eens ontmoet. Zo'n gewone vrouw."

Volgende week op de pagina binnenland een serie portretten van de vijf eilanden van de Nederlandse Antillen.

KADER

Het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden bestaat vijftig jaar. In het statuut wordt de staatkundige verhouding tussen Nederland, Aruba en de Nederlandse Antillen geregeld. De viering van het vijftigjarig statuut vindt plaats op de Koninkrijksdag, 15 december. Rond dit gouden jubileum brengt het Reformatorisch Dagblad een serie artikelen over de Nederlandse Antillen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen