Opvliegende eend viert gouden jubileum

Donald Duck maakte als stripheld zijn entree in Nederland in oktober 1952. Het blad ontstond op de redactie van het vrouwenblad Margriet en werd daar ook jarenlang gemaakt. De Nederlandse Donald Duck is geen vertaling van een Amerikaanse versie. In de Verenigde Staten worden trouwens al enkele jaren geen nieuwe avonturen van Donald en zijn neefjes meer gemaakt.

Een zelfstandige redactie zet in Hoofddorp met behulp van eigen tekenaars een Hollands blad in elkaar. Al neemt de redactie regelmatig verhalen over uit de Deense equivalent en grijpt ze soms terug op oud Amerikaans materiaal. De herkomst van de verhalen valt af te lezen aan het nummer dat in het eerste plaatje van elke strip staat. Een "H" voor het getal staat voor Nederland. Een "D" geeft aan dat er sprake is van een Deense strip en een verhaal met "I" komt uit Italië.

Helemaal gespreid was het Nederlandse bedje voor Donald Duck in 1952 niet. Niemand minder dan de toenmalige minister van cultuur, prof. dr. F. Rutten, had even tevoren gewaarschuwd tegen de "beeldroman", die volgens hem meestal "sensationeel van karakter en zonder enige andere waarde" was. Het slechte imago van goedkope stuiverromannetjes speelde Donald Duck parten.

Verantwoord

Een groot offensief moest het pleit voor de menselijke eend uit Amerika beslechten. Niet minder dan 2,5 miljoen exemplaren van het eerste nummer werden gratis verspreid om de jeugd met de nieuwe stripheld te laten kennismaken.

Om eventuele protesten bij voorbaat de kop in te drukken, sprak de redactie in de lezertjes ook de ouders aan. "Vader en moeder zullen het zeker goed vinden, dat je "Donald Duck" gaat lezen, als ze weten, dat overal ter wereld onderwijzers en pedagogen van mening zijn dat dit in elk opzicht lectuur is, die men verantwoord in handen van kinderen kan geven. Dit blijkt wel hieruit, dat Walt Disney (de Amerikaan die het idee van de stripheld bedacht, red.) voor zijn opvoedkundige werk reeds van tal van regeringen hoge onderscheidingen mocht ontvangen."

De zorg bleek overbodig. Donald Duck werd meteen een groot succes. Hoofdredacteur Thom Roep heeft wel een verklaring: "In 1952 was er nauwelijks iets: weinig televisie, slechts een paar stripboeken en zeker geen duur speelgoed. Het aantal kinderen na de oorlog was daarentegen enorm gegroeid. Donald kwam op het juiste moment de huiskamers binnen."

In korte tijd had het blad zo'n 300.000 abonnees. Nu schommelt het aantal -na een piek van 440.000 in de 'gouden' jaren tachtig- rond de 340.000. In menige huiskamer wordt nog altijd gevochten om het nieuwste nummer. En als de kinderen naar bed zijn, nemen vader en moeder de lectuur van hun kroost met genoegen door. Roep: "De Duck is vertrouwd en veilig, iedereen herinnert zich het blad uit z'n jeugd en bladert er op latere leeftijd nog steeds doorheen."

Charme

Donald Duck wordt volgens de hoofdredacteur bovendien niet alleen gelezen door jong en oud, maar ook door alle lagen van de bevolking. "Ongeacht sociale achtergrond, beroep of levensvisie." Feit is dat Donald Duck ook in veel christelijke gezinnen een graag geziene gast is. Zelfs pastorieën van onverdachte signatuur weet hij met zijn charme te veroveren.

Hoofdredacteur Roep doet er ook alles aan om de stripheld breed geaccepteerd te krijgen. Als het even kan, mag Donald geen aanstoot geven. De instructies van de Walt Disney Company in Amerika zijn wat dat betreft helder en dwingend: de avonturen mogen niet te maken hebben met godsdienst en politiek en moeten een duidelijke moraal uitdragen - het goede wint het altijd van het kwade. Geen kind zal Donald ooit signaleren met drank of rookwaar.

Ook het taalgebruik moet welgevoeglijk zijn, stelt de hoofdredacteur. Vloeken en bastaardvloeken worden uit het blad geweerd. "Drommels", "grote grutten" en "WAK!" zijn wel zo'n beetje de krachttermen die Donald en zijn vrienden af en toe bezigen om hun verbijstering of ontstemming kenbaar te maken. Is er echt reden tot ontploffen, dan borrelt een hartgrondig "GRRR!" op uit het geprangde gemoed.

Evolutie

Toch komen er af en toe zaken aan de orde waarbij bijbelgetrouwe christenen de wenkbrauwen fronsen. Ooit publiceerde het blad een stripverhaal over de geschiedenis van de mensheid, waarin nogal badinerend over historische gebeurtenissen (kerkelijke twisten bijvoorbeeld) werd geschreven en waarin de evolutietheorie een vanzelfsprekende plek kreeg. Hoofdredacteur Roep heeft het geweten. Het regende brieven en opzeggingen. Waaruit eens te meer blijkt dat Donald Duck ook in christelijke kringen kind aan huis is. Roep beloofde meteen beterschap. "Ons doel is een tijdschrift te maken dat heel Nederland ontspanning biedt. We willen niemand tegen de schenen trappen. Onze stripfiguren zullen we daarom niet gauw meer laten zeggen dat de wereld 6 miljard jaar geleden is ontstaan."

Met de figuur van heks Zwarte Magica dringt af en toe ook de occulte wereld het stripblad binnen. Dat duivels, geesten en demonen bestaan, weet elke christen die de Bijbel voor waar houdt. In Donald Duck hoort de heks heel duidelijk bij de categorie "kwade figuren", net als bijvoorbeeld de onverbeterlijke "zware jongens". Toch is op dit terrein voorzichtigheid geboden. Juist omdat er sprake is van een huiveringwekkende realiteit, moet het "domein van de slang" niet als grappige en spannende smaakmaker aan kinderen worden opgedist. Al is het overdreven om te beweren dat Donald Duck met zulke verhalen kinderen (doelbewust) in occult vaarwater wil brengen. Daar zijn de strips gewoon te zwart-wit voor.

Geldschraperij

Veel moeilijker te definiëren is de sfeer die uit de verhalen spreekt. Gewezen wordt wel eens op het materialisme van de steenrijke Oom Dagobert, die letterlijk zwemt in zijn geld en te beroerd is om een eurocent te veel uit te geven. De geldschraperij van Oom Dagobert wordt echter niet als een grote deugd voorgesteld, integendeel. De stuntelige en meestal straatarme Donald kan op meer sympathie van de lezertjes rekenen dan de gierige oom, die nogal eens onder zijn eigen rijkdom bezwijkt. Geld maakt niet gelukkig, is de boodschap.

Ook de gezinssamenstelling van de familie Duck roept vragen op. Hoe zit het eigenlijk allemaal in elkaar? De drie neefjes wonen bij hun oom, die regelmatig een oogje laat vallen op Tante Katrien. En is Oom Dagobert nu een broer van Donald Duck of van Tante Katrien? Of van geen van beiden? In ieder geval is van een gewone, herkenbare gezinssituatie geen sprake.

C. Streefkerk uit Krimpen aan den IJssel weet dat Donald Duck ook in de gereformeerde gezindte een graag gelezen blad is. Hij is daar bepaald niet gelukkig mee. Samen met zijn vrouw verzorgt hij de christelijke leesmap "De Bundel". Tot anderhalf jaar geleden zat Donald Duck ook in deze map, die onder meer de bladen Gezinsgids, Terdege, Vorsten, CV Koers, Mijn Tuin en Daniël bevat. Voor Streefkerk was het een persoonlijke keus om Donald Duck uit de portefeuille te halen. "Ik ben ervan overtuigd dat dit blad niet in een christelijke leesmap thuishoort. De verhalen zijn soms occult, niet in overeenstemming met de bijbelse boodschap."

Het pijnpunt zit voor Streefkerk vooral in de diepere betekenis van veel teksten. "De lezers moeten eens goed nadenken over wat er eigenlijk wordt bedoeld. Neem de aanslagen in Amerika van september vorig jaar. In Donald Duck wordt naar die gebeurtenissen verwezen zonder ze concreet te benoemen. Zo komt Bin Laden onder een wat andere naam voor. Met zulke ernstige zaken wordt gespot."

Meccano

De formule, de inhoud, de tekeningen en het lettertype van Donald Duck zijn in vijftig jaar nauwelijks veranderd. Weliswaar deden computer en mobiele telefoon hun intrede en kregen Katrien en de drie nichtjes een vlottere outfit, maar een verhaal waarin de neefjes met meccano spelen kan nog altijd probleemloos in Donald Duck verschijnen. Het is waarschijnlijk deze tijdloosheid die ervoor zorgt dat het blad vooralsnog overeind blijft in het geweld van computerspelletjes en televisie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen