Zielenvragen rond de toeleidende weg

Is er voor verloren zondaren een weg die tot Christus leidt? Is deze weg voor ieder mens dezelfde? Is ellendekennis de voorwaarde om tot Hem te komen? Wordt door te spreken over een toeleidende weg tot Christus het geloof niet geblokkeerd? Het zijn deze vragen waarvoor ds. C. Harinck, predikant van de gereformeerde gemeente van Terneuzen, aandacht vraagt in zijn nieuwste boek, "De toeleidende weg tot Christus".

Hoe komt de zondaar tot Christus? Hierover gaat het wanneer wordt gesproken over "de toeleidende weg tot Christus", een uitdrukking die afkomstig is uit kringen van het gezelschapsleven. In het begin van zijn boek legt de auteur uit wat men in bevindelijk gereformeerde kring in het algemeen hieronder verstaat. "Bedoeld wordt dat er een weg is die tot Christus leidt. Die weg bestaat in het kennen en beleven van eigen zonde en ellende. De zondaar moet eerst overtuigd worden van zijn verloren staat, voordat hij tot Christus kan en wil komen. Als een mens deze overtuiging van zonde niet kent, wordt Christus niet gezocht en begeerd." De zondaar verkeert eerst een tijd onder de dienstbaarheid van de Wet voordat hij tot de vrijheid van het Evangelie komt. Dit wordt dikwijls het plaatsmakend werk van de Heilige Geest genoemd.

Kruispunten

De toeleidende weg wordt volgens ds. Harinck door bevindelijk gereformeerden gewoonlijk nadrukkelijk en gedetailleerd omschreven. Op die weg passeren mensen bepaalde kruispunten en ervaren ze gemeenschappelijke zaken. Een deel van de bevindelijke predikanten gelooft dat die weg zeer verschillend kan zijn. Zij willen niet van één bepaalde weg weten, die voor allen geldt. Anderen spreken wel nadrukkelijk over één bepaalde weg die tot het geloof in Christus leidt. Zij willen dat Gods kinderen bepaalde zaken beslist beleven.

De predikant uit Terneuzen ziet een aantal "bekeringsmodellen" functioneren. Zo dienen verschillende bijbelfiguren, zoals Ruth en Jakob, als model voor de weg die de Heere met Zijn volk gaat. Ook de weg van de discipelen wordt vaak ten voorbeeld gesteld. Men ziet daar parallellen in met de weg die de Heere met al Zijn kinderen gaat. Er zijn volgens ds. Harinck echter ook predikanten die daarin veel verder gaan. "De gehéle weg van de discipelen wordt dan als model gezien voor de weg van ál Gods kinderen."

Ook de weg van Christus wordt als voorbeeld gesteld voor de weg van Gods volk. Zoals Hij op Goede Vrijdag moest sterven onder het goddelijk recht om met Pasen te kunnen worden vrijgesproken door de Vader, moet ook de zondaar onder Gods recht sterven voordat het Pasen in de ziel kan worden. "De weg van de Borg is de weg van de Kerk", is hiervoor een bekende uitdrukking. Niet alle predikanten nemen deze in de mond, zegt de predikant uit Terneuzen. "Zij denken dat Christus' weg daarvoor toch te uniek is geweest en willen niet Zijn gehele weg op Zijn volk toepassen. Zij trekken vaak slechts parallellen."

Veel brieven

Reeds als jong predikant bleek ds. Harinck dat onder gemeenteleden veel vragen leven rondom de invulling van de toeleidende weg tot Christus. "Behalve theologische vragen leven er veel zielenvragen rond dit onderwerp. Men vraagt zich af: Moet mijn weg precies dezelfde zijn als die de discipelen hebben afgelegd? Moet ik Christus leren kennen in de volgorde van de heilsfeiten? Is mijn geloof wel echt als ik het anders beleef? Ik krijg al jaren veel brieven van mensen die in twijfel en verwarring verkeren."

Na recente publicaties van ds. A. Moerkerken en prof. dr. ir. J. Blaauwendraad nam het aantal briefschrijvers en telefoongesprekken alleen maar toe. "Ik heb toen besloten een boek te schrijven, hoewel ik daar aanvankelijk erg tegen opzag. Je kunt zo snel de polarisatie bevorderen, nietwaar? En dat is beslist mijn bedoeling niet. Ook wilde ik niet een bepaalde groep in onze gezindte in de kaart spelen die staat te dringen om vernieuwingen. Ik voel me juist zo verbonden met de mensen die worstelen om het heil. Maar de drang om te onderzoeken en om te schrijven bleef. En ik zou me schuldig voelen als ik de uitkomst daarvan niet zou delen met een brede kring van mensen. Daarvoor is de nood te groot."

Belijdenisgeschriften

De vraag die ds. Harinck zich in zijn boek allereerst stelt, is of er wel een toeleidende weg tot Christus is. "En zo ja: is die weg altijd zo zoals hij soms in de bevindelijke prediking wordt ingevuld? De grote en allesbeslissende vraag is daarbij allereerst hoe de Schrift daarover denkt. In mijn onderzoek heb ik echter ook gekeken wat de belijdenisgeschriften en mannen uit de Reformatie en de Nadere Reformatie daarover zeggen."

U komt tot de conclusie dat het in overeenstemming met de Schrift is om te spreken over een toeleidende weg tot Christus.

"Inderdaad. De natuurlijke mens ziet geen heerlijkheid in Christus. In ieder mensenhart is zo veel tegenstand tegen de genade, dat God ons als het ware eerst moet afbreken voordat Hij ons kan vertroosten en redden. De Heilige Geest maakt het Evangelie tot een kracht Gods tot zaligheid. Van Hem zegt de Heere Jezus: "En Die gekomen zijnde, zal de wereld overtuigen van zonde, en van gerechtigheid en van oordeel." Het eerste werk dat de Geest doet, is zondaren overtuigen. Dat gaat aan het geloof in Christus vooraf. De Schrift laat zelfs een zeker patroon zien waarlangs de Heilige Geest in het algemeen zondaren tot Christus leidt. Hij drijft hen tot Christus door de Wet en trekt hen tot Christus door het Evangelie."

In uw boek benadrukt u sterk dat het Gods gewone weg is zondaren te overtuigen van hun zonden. Er zijn echter mensen die zeggen niet door Gods wet naar Christus te zijn uitgedreven, maar door Zijn liefde te zijn getrokken.

"Ik ben ook door de liefde getrokken. In mijn jonge jaren wist ik van niets. Toen ik naar de kerk begon te gaan, is sterk aan me opgedrongen dat er een God is en dat ik een ziel heb, maar dat er ook mensen zijn die vrede met God hebben, die Jezus kennen. Vreselijk jaloers ben ik op hen geworden. Zo ben ik ook getrokken tot de dienst des Heeren en tot het geluk van die mensen.

Máár, ik heb tegelijk leren zien wie ik ben tegenover de Heere, wie ik ben geweest in het verleden en wie ik nu ben en blijf. En dat ik een slecht en verdorven bestaan heb. Dat heb ik ervaren. Een oudvader als Guthry houdt er rekening mee dat sommige mensen zonder schokken en heel lieflijk worden getrokken. Maar mij is opgevallen dat zulke mensen wel allemaal bedroefd zijn en smart hebben dat ze niet voor God en Zijn eer hebben geleefd. Dus hoe je het ook wendt of keert, altijd zul je jezelf afvragen: Wie ben ik geweest en ben ik nog steeds tegenover die goede God? Ook in het leven van de dankbaarheid blijft dat een grondtoon. Waar dat wordt gemist, ontbreekt iets heel wezenlijks."

Een van ds. Harincks conclusies is dat de Bijbel spreekt over standen in het genadeleven. "Er zijn nu eenmaal schakeringen in de bevinding der heiligen. God deelt Zijn gaven soeverein uit. "Doch deze dingen alle werkt een en dezelfde Geest, delende aan een iegelijk in het bijzonder, gelijkerwijs Hij wil", schrijft de apostel Paulus in zijn eerste brief aan de gemeente van Korinthe. Maar hoe groot de verschillen onder de gelovigen ook zijn, zij verwachten allen de zaligheid buiten zichzelf in Jezus Christus."

De standen in het geloof zijn de laatste jaren behoorlijk onder vuur komen liggen.

"Dat erover wordt gesproken, vind ik alleen maar goed. Maar ik betreur dat door die discussie twee uitersten zijn ontstaan. De een zegt: "Weg met al die standen des geloofs. Je gelooft de beloften, je omhelst Jezus en dat is alles." En daar ligt dan blijkbaar geen strijd en geen weg tussen. Verder moet je de mensen niet lastigvallen met de vraag hoe ze er gekomen zijn, zo is dan de gedachte. Een andere groep is van de weeromstuit heel strak gaan formuleren hoe het moet. De laatste jaren valt me op dat er zo veel moet. Van de preekstoel wordt dikwijls gezegd: Dit móét. Je moet die diepte van ellende meemaken, je moet op die plaats geweest zijn, enzovoorts.

De discussie van de afgelopen jaren heeft dus funeste gevolgen gehad. Dat is ook de reden waarom ik mijn boek geschreven heb. Ik zou zo graag dat evenwicht willen handhaven dat we ook zien in de Schrift, in onze belijdenisgeschriften en bij de oudvaders. Laten we toch alsjeblieft niet één bekeringsweg als model gaan hanteren en alles in één schema persen. Die boodschap wil ik in mijn boek meegeven. We moeten ons aan de Schrift vasthouden. En laten we ook de oudvaders weer intensief gaan lezen. Dan houden we koers en komen we niet uit bij uiterst links of rechts."

Wat heeft uw onderzoek opgeleverd met betrekking tot de beleving van de weg van de discipelen, de volgorde van de heilsfeiten en de weg van Christus?

"In bevindelijke kring had men behoefte aan identificatiefiguren. Die hebben we allemaal nodig, en de Heere weet dat. Niet voor niets heeft Hij ons Hebreeën 11 overgeleverd: een wolk van getuigen. Ieder met zijn of haar verschillende ervaringen, emoties en karakters. Maar in het centrum van al die ervaringen staat vooral Gods belofte. Al die mensen hebben God in Zijn belofte waarachtig gevonden. En die hebben niet in hun eigen gerechtigheden, maar in Christus hun zaligheid gezocht en gevonden. Het is dus volop bijbels als we onze levens en ervaringen naast die van hen leggen.

Maar wat is er gebeurd? Vanaf het einde van de 19e eeuw -en niet eerder- gaan sommigen uit het gezelschapsleven zich meer en meer richten op bepaal de, zeer geliefde figuren: Jakob, Ruth, de discipelen. Ook de beleving van de heilsfeiten in hun chronologische volgorde komt vaak aan bod. Vooral in de bekeringsgeschiedenissen zie je dat terugkeren. Men ging zich vereenzelvigen met mensen met wie de Heere Zijn heilsgeschiedenis heeft geschreven. Zo ontstond een bepaalde theologie waarin men de weg naar Christus en de weg van de bekering ging vereenzelvigen met de weg van de discipelen, de beleving van de heilsfeiten en enkele figuren uit de Bijbel. Helaas zie je dat later sommige predikanten, ook in onze tijd, met stelligheid beweren dat de weg van de discipelen, de weg van de Borg en de orde van de heilsfeiten modellen zijn voor de weg waarlangs de Heere al Zijn kinderen leidt. Terwijl de Schrift daarover zwijgt en de reformatoren en de oudvaders zulke uitspraken niet doen. Ook de bekende ds. G. H. Kersten is er heel terughoudend in om zo te spreken. Bij hem kom je een uitspraak als "De weg van de Borg is de weg van Gods Kerk" niet tegen. Hij wekte juist de mensen op de oudvaders te lezen. Ik zie dus in de gezelschapstheologie een ontsporing optreden, die tot op de dag van vandaag doorwerkt."

Uw boek wil daarop een correctie zijn?

"Ik hoop dat het daaraan zal bijdragen en dat de lezers, evenals de inwoners van Beréa, willen onderzoeken "of de dingen alzo zijn." Dat ze mijn boek naast de Bijbel en de belijdenis zullen leggen en dat ze erover zullen nadenken. Ik hoop niet dat velen het zullen afdoen met: Gods volk leert het anders en dominee X heeft een andere mening. Wat zou het zegenrijk zijn als de eindconclusie is dat er inderdaad een toeleidende weg naar Christus is, maar dat we er oog voor moeten hebben dat die weg zo verschillend kan zijn. Dan zou er al heel veel gewonnen zijn. Want er worden zo veel zielen verwond door met nadruk te stellen: Dit alleen is de weg en al het andere is bedrog."

Mede n.a.v. "De toeleidende weg tot Christus", door ds. C. Harinck; uitg. Groen, Heerenveen, 2001; ISBN 90 5829 210 X; 236 blz.; 34,95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen