De wisselwerking tussen handelaar en uitvoerende

Ze huizen in een oude brandweerkazerne ’ aan de Ferdinand Bolstraat: Saul B. Groen en zijn collega Meindert C. de Heer, Het is een statig pand van rond 1.890, dat er volgens Groen een beetje Wagner-achtig uitziet. De gevel valt in de omgeving wat uit de toon. Een relatie met de Amsterdamse School, die op zo veel gebouwen in de stad zijn stempel heeft gedrukt, ontbreekt. De meeste klanten van de firma Groen zullen dat echter nooit met eigen ogen kunnen controleren, want het merendeel van de bestellingen wordt telefonisch of schriftelijk doorgegeven. Van de verzonden muziek gaat ook nog eens ruim de helft naar het buitenland.

Zo’ n pand leent zich niet voor een grootse etalage, maar daar is de handel ook niet naar. Binnen ontbreken eveneens fraai ogende uitstallingen. Op een tafel zijn wat boeken neergelegd. Er is een tafel met enkele krukken eromheen. Verder zijn nagenoeg alle wanden bedekt met hoge kasten, de meeste ervan onderverdeeld in kleine vakjes. “Pianotrio”, “strijkkwartet”, “gambaconsort” zijn bijvoorbeeld de aanduidingen op de planken. Op een van die planken staat ook de kassa. Op de balie zou er absoluut geen plaats voor zijn. Die wordt voornamelijk ingenomen door een bijna drie meter lange rij met catalogi van muziekuitgeverijen van “all over the world” en stapels papieren.

Retoriek

Vanaf het begin legde muziekhandel Groen zich toe op muziek uit de periode vanaf de Middeleeuwen tot de laatbarok. De firma begon in de tijd dat er een enorme belangstelling voor de authentieke uitvoeringspraktijk ontstond. Gustav Leonhardt, Frans Bruggen en anderen waren in Amsterdam de voortrekkers. Die oplevende belangstelling voor de barokperiode sloot goed aan bij Groens eigen voorkeur: „De muzikale retoriek uit die periode intrigeerde me hevig, veel meer dan die van de romantiek”. De moeilijkheid was wel dat de liefhebbers in bibliotheken moesten gaan speuren om iets van hun gading te vinden. Er was dus behoefte aan een gespecialiseerde muziekhandel.

De voortrekkers van de authentieke uit voeringspraktijk hebben heel wat navolging gevonden. Hun belangstelling heeft zich inmiddels naar de klassieke en vroegromantische periode uitgebreid. Saul B. Groen evolueerde mee. Ook voor die periode waardeert hij alleen nog maar de authentieke uitvoeringspraktijk. „Ik kan geen Mozart op een Steinway meer horen”. Hij roept naar zijn collega: „Kun jij dat nog horen, Meindert?” Ook hem lukt dat niet meer.

Het is duidelijk dat er een wisselwerking bestaat tussen een muziekhandelaar en de uitvoerende musici. De winkelvoorraad ontwikkelde mee met de veranderingen bij de uitvoerenden, maar er blijven grenzen. „Je hebt natuurlijk de gevestigde orde met voornamelijk romantiek. Dat is wat de mensen willen: Beethoven, Brahms, Mahler. Dat verkoopt zichzelf. Je vindt nu eenmaal in de muziekpraktijk specialisten en alleseters. Dat bedoel ik niet onaardig, hoor”. Onaardig of niet, het is duidelijk dat Groens voorkeur naar de specialisten uitgaat.

Daarmee blijft zijn vak eigenlijk iets voor de elite, moet hij toegeven. Met de klassieke muziek bestrijk je nu eenmaal slechts een heel klein deel van de Nederlandse bevolking. „Dat percentage neemt niet toe”, vult Meindert van achter een stelling met muziek somber aan. Samen filosoferen ze even over de status van de klassieke muziek. „De klassieke muziek is een zuster van de filosofie”, stelt Groen, „en dat is een belangrijk gegeven. Daarom heeft onze winkel zowel een muziekwetenschappelijke taak als een taak ter verstrooiing. Hoe zegt Bach dat ook al weer, Meindert?” Hij zoekt in de kasten. „Stond dat nu in het voorwoord van het Notenbüchlein of niet? Ja, hier heb ik het al, in de inleiding van het Wohltemperierte Klavier: „geschreven tot nut van de leergierige muzikale jeugd en tot tijdverdrijf”.

Die verheven doelstelling heeft niet kunnen verhinderen dat de passieve entertainment het actief musiceren steeds meer verdringt. Gelukkig komen er nog steeds leerlingen in de winkel die van de juf een bepaald boekje met klassieke muziek moeten aanschaffen. Door alle jaren heen blijken die kinderen echter steeds weer uit bepaalde milieus afkomstig te zijn. Naast de mensen die voor educatief materiaal komen, zijn er ook heel wat klanten die thuis zelfstandig muziek maken in ensembles met diverse bezettingen. „De kamermuziek is onze grootste markt. Ze komen bijvoorbeeld met de vraag: We zijn met z’n vijven en we willen graag muziek maken, heeft u wat voor ons? Dan vraag je welke instrumenten ze bespelen en zet een stapel muziek voor hen neer: Hier hebben we wat u kunt gebruiken. Aan tafel kunnen ze de muziek rustig doornemen”.

Zakpartituur

De derde categorie onder de klanten van Groens muziekhandel zijn de muziekwetenschappers. „Er verschijnt ontzettend veel literatuur op het gebied van interpretatie, muziekgeschiedenis, biografieën enzovoorts. Daarvan moet je op de hoogte zijn. Dat is een kwestie van catalogi lezen en muziekkritieken volgen. Elke drie maanden maken we lijsten waarmee we onze klanten op de hoogte brengen van de nieuwste uitgaven”.

Ook orkesten en grotere ensembles kloppen in de Ferdinand Bolstraat aan. Ze bestellen orkestmateriaal of komen met heel gerichte vragen zoals: Bestaat er van dat werk ook een zakpartituur?”

De vragen waarmee al die klanten komen zijn soms nogal wonderlijk. Een enkele keer is aan de vraag al te horen dat iemand niet snapt waar hij het over heeft. „Een meisje vraagt bijvoorbeeld naar de „abesken” van Debussy. Ik begrijp dan dat ze de Arabesken wil hebben en die verkoop ik haar ook, maar je wordt er wel erg verdrietig van”. Soms zijn de vragen van de klanten behoorlijk ingewikkeld, maar die zijn dan ook meteen het interessantst. „Als iemand vraagt of er een uitgave bestaat van de een of andere obscure componist, dan moet je gaan zoeken. Je moet dan een beetje aanvoelen bij wie van de meer dan duizend uitgevers een bepaalde uitgave zou kunnen zitten”.

Kabinet

Overigens is de firma Groen meer dan een muziekhandel. Het is ook een muziekuitgeverij. De uitgeversactiviteiten beperken zich voornamelijk tot de periode van de Hollandse barok. De muzikale activiteiten uit die periode wilde Groen aan de vergetelheid ontrukken. En zo verscheen in tien delen “’t Uitnemend Kabinet”, muziek voor diverse instrumenten, waarvan de oorspronkelijke editie rond 1650 werd uitgebracht. De fondslijst vermeldt verder onder andere liederen van Constantijn Huygens en sonates van Sybrant van Noort, Hendrik Focking en Unico Wilhelm van Wassenaer. Bij de heer Groen ligt vooral de facsimile uitgave van Jacob van Eycks “Der Fluyten Lust-hof’ na aan het hart. „Daar is zo veel liefde en tijd in gaan zitten om de pagina’s op de foto schoon te maken. De facsimile uitgave is nog mooier dan het origineel”.

De sonates voor altblokfluit en basso continuo van graaf Unico Wilhelm van Wassenaer zijn een mooi voorbeeld van de manier waarop de firma Groen aan uit te geven muziek komt. In 1991 vond de Belgische musicus Wi m Brabants in een bibliografie een verwijzing naar een manuscript van Van Wassenaer dat zich in de universiteitsbibliotheek van Rostock bevond. Hij bestelde een fotokopie van het werk en werd daarmee de ontdekker van een tot dan toe onbekend muzikaal talent. De sonates van de graaf deden tamelijk veel stof opwaaien.

Uitgevershart

Via een andere muziekwetenschapper werd contact gelegd met muziekuitgeverij Groen. „Dan gaat je uitgevershart spreken: is het interessant, is het verkoopbaar, uit welke ‘periode stamt het, wat is de kwaliteit van het werk en is het niet voor te veel instrumenten geschreven? Je speelt zo’n muziekstuk eens door. Dan blijkt al snel of het interessant genoeg is”. Dat het daarbij om onbekende componisten kan gaan, vindt Groen geen probleem. „Meestal kun je nagaan in welke kring iemand functioneerde. Soms is een aanbeveling van een tijdgenoot te vinden”.

Groens uitgaven zijn rijk voorzien van aanvullend materiaal: portretten van de componisten, facsimiles van titelpagina’s of enkele bladzijden muziek, maar ook uitgebreide verantwoordingen van vindplaats en notaties. Zelfs uitwendig blijven de uitgaven in stijl met een soort ongebleekt geschept papier en een bruine, wit beletterde omslag. Het zijn exclusieve uitgaven. De oplagen zijn dan ook niet echt hoog. Hoe hoog wil Groen niet zeggen, „daar mag je een uitgever niet naar vragen”. Duidelijk is wel dat de doelgroep beperkt is. „Daarom is muziek ook zo duur”.

Volgende week deel 6: Der fluyten lust-hof, atelier voor houten blaasinstrumenten, Apeldoorn.

De muziekwinkel, serie in zes afleveringen. Vandaag deel 5: Saul B. Groen - muziekhandelaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen