De vlieg is een internationale lastpak

De kamervlieg of huisvlieg is waarschijnlijk het oudste huisdier, maar uitsluitend als indringer. De vriendschap is beslist eenzijdig. Waar mensen zijn, is de vlieg ook. De activiteiten van de mens, vooral in de agrarische sector, lokken dit insekt en bieden het volop voedsel en een geschikt biotoop. Vooral op het platteland kan men veel hinder hebben van die kleine plaaggeesten. De vlieg is hinderlijk, irriterend en onhygiënisch. Sommige soorten zijn zelfs gevaarlijk, doordat zij besmettelijke ziekten overbrengen. Waar de mens zich vestigt, volgt de vlieg hem als zijn schaduw. Zij is een typische cultuurvolger en voor de mens vaak erg lastig.

Toch is die verachte vlieg een kunstenaar. Zij klimt zonder moeite tegen een ruit op en wandelt ondersteboven langs het plafond. De kamervlieg (Musea domestica) komt over de hele wereld voor. De soortaanduiding "domestica" is typerend. Die is afgeleid van "domesticeren", wat "tot huisdier omvormen" betekent. Vroeger was de kamervlieg overal zeer algemeen. Door de betere hygiënische omstandigheden is zij in de gecultiveerde streken gelukkig minder talrijk.

Beweeglijke kop

Vroeg in maart zitten de eerste vliegen op de vensterbank zich in de zon te koesteren en te poetsen. Ergens in een hoek hebben zij inactief de winter doorgebracht. Nu de winterrust voorbij is, poetsen zij ijverig hun vleugels. Daarna strijken zij met de pootjes naar voren over hun kop, die bijna alleen uit de twee ogen bestaat. Dat gaat niet voorzichtig. De kop van een vlieg zit slechts door een dun steekje tamelijk wankel aan het borststuk bevestigd. Hij is daardoor zeer beweeglijk. Wanneer de vlieg ijverig aan het poetsen is, zwaait haar kop van links naar rechts.

De overwinterde vliegen zijn vrouwtjes. Zij leggen bij voorkeur hun eitjes in mest, maar ook in keukenafval. De larven of maden groeien snel en verpoppen zich na veertien dagen. Na nog een week verschijnen de jonge vliegen. Dit is globaal de ontwikkelingsgang. Afhankelijk van het seizoen en de temperatuur zit hierin enige variatie in tijdsduur.

Snelle vermenigvuldiging

De kamervlieg vermenigvuldigt zich snel. De meningen daarover lopen echter ver uiteen. Volgens sommige onderzoekers kan zij in de paar maanden dat zij leeft ongeveer 600 eitjes leggen. Haar levenscyclus duurt in de zomer twee tot drie weken. De 600 jonge vliegjes produceren in korte tijd elk ook weer 600 nakomelingen. Wie volgens deze gegevens gaat rekenen, komt tot enorme aantallen. Volgens de Tsjechische onderzoeker Zahradnik legt een vlieg totaal slechts 150 eitjes. Er verschijnen in ons land echter vier generaties per jaar. Al die individuen doen aan de voortplanting mee!

De voornaamste bestrijders van de vliegen zijn de vogels. Als de kippen op de boerderij niet van vroeg tot laat bij de mesthoop en op het erf actief zouden zijn, zouden er nog meer vliegen zijn. De hoenders eten hun larven op. Kikkers, padden en hagedissen vangen ook veel van die lastige insekten.

De belangrijkste natuurlijke bestrijder van de vliegen is een soort schimmel. In de nazomer gaan doordoor veel vliegen dood. Doordat zij elkaar infecteren, wordt er voor de winter flink opruiming gehouden onder deze lastpakken.

Facetogen

De bolvormige of enigszins ovaalvormige ogen van de vliegen zijn zo groot, dat ze het grootste deel van de kop vormen. Ze zijn onbeweeglijk en bestaan uit een groot aantal facetten. Ze worden daarom ook facetogen genoemd. Elk deeltje heeft een eigen lens. De bekende onderzoeker Anthonie van Leeuwenhoek heeft die facetten geteld en vastgesteld op 2000 per oog.

De vlieg hoeft haar kop niet te bewegen om alles te kunnen zien, want haar ooglenzen zijn naar alle kanten gericht. Zij ziet vooral snelle veranderingen in' lichtsterkte door plotselinge bewegingen. Wanneer men snel met de hand naar een vlieg gaat, merkt zij het. Door een langzame beweging kan men tamelijk dichtbij komen. Toch zijn de insektenogen lang niet zo scherp als die van de gewervelde dieren. Maar het gezichtsveld van insekten is bijzonder groot.

Kleefpootjes

Niet alleen de ogen, ook de poten van een vlieg zijn bijzonder. Het moeite

De vlieg is hinderlijk, irriterend en onhygiënisch. Foto's RD loos verticaal en ondersteboven lopen, desnoods op spiegelgladde oppervlakken, wekt bewondering. „Een vlieg heeft kleefpootjes", zeggen kinderen. Zij zijn er niet ver naast. Vliegen kleven uiteraard niet echt. Hoe de vlieg zich in die lastige standen kan vasthouden, is nog steeds niet met zekerheid vastgesteld.

Het laatste lid van een vliegenpootje, het voetje, heeft twee klauwtjes. Daartussen bevinden zich twee hechtkussentjes, die begroeid zijn met fijne, holle haartjes. De punt van die haartjes 9 De bolvormige of enigszins ovaalvormige ogen van de vliegen zijn zo groot, dat ze het grootste deel van de kop vormen, wordt door een klier enigszins vochtig gehouden. Door de oppervlaktespanning van dat vocht zou de vlieg zich kunnen vasthouden. Er is ook een andere verklaring voor. De hechtkussentjes of teenballetjes kunnen door fijne spiertjes worden omhooggetrokken. Er ontstaat dan een min of meer luchtledige opening waardoor de teenballen op het oppervlak worden vastgezogen. De zooitjes van een vlieg hechten zich echter niet zo vast dat ze lastig zou lopen. Integendeel, zij beweegt zich vlug en soepel op elk oppervlak.

Lastig

De kamervlieg is hinderlijk, maar zij steekt niet. Die mening heerst wel, doordat tijdens koud en regenachtig weer de stalvlieg naar binnen komt. Die is moeilijk van de kamervlieg te onderscheiden. Deze soort kan venijnig steken, maar zij komt slechts voor waar vee wordt gehouden. De stalvlieg bezorgt de dieren veel last. Wie heeft ze nooit gezien bij koeien en paarden? De vliegen verdringen zich bij de ogen en neusgaten en laten soms geen plekje onbezet. Ze laten zich nauwelijks verjagen.

De gevaarlijkste steekvliegen zijn de beruchte Tsétsévliegen. Die komen in de tropen voor en veroorzaken de slaapziekte bij de mensen en de runderpest of naganaziekte bij het vee.

Er kunnen ook door huisvliegen nare ziekten worden overgebracht. Door hun leefwijze verspreiden zij bacteriën en virussen. Na een bezoek aan rottend aas of meststoffen, snoepen ze in onze woningen van allerlei zoetigheid. Tijdens heersende besmettelijke ziekten kunnen zij die gemakkelijk op de mens overbrengen. Waar de hygiënische omstandigheden optimaal zijn, is die kans echter zeer gering geworden.

Nuttig

Bij al die nare eigenschappen hebben vliegen toch een belangrijke functie in de natuurlijke kringloop. Hun vele en zeer vraatzuchtige larven helpen bij het opruimen van allerlei plantaardig afval en kadavers van kleine dieren. Fabre schreef: „De vliegenlarve is de hoofdofficier in de gezondheidscommissie der mensheid. Zonder haar optreden was het hier beneden weldra een pesthol". Ton van Wijlen drukt zich in "Met de neus op de grond" ook kernachtig uit: „Biologisch gezien moeten we ze ook in ere houden, want de vliegen vormen inderdaad in de natuur een reinigingsdienst van formaat". Er is een wonderlijke en uiterst doelmatige samenhang in de schepping. Ook de hinderlijke vliegen vormen een onmisbaar schakeltje in het geheel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen