‘Nationaal' carillon krijgt definitieve bestemming in Heiligerlee

De beiaard van architect Pieter de, Boer (92) uit Drachten heeft jarenlang in de publiciteit gestaan. De hoogbejaarde, of liever de stichting "Ons Nationaal Monument", bestelde in 1968 een carillon met 49 klokken en een bronzen gedenkplaat met de namen van mobilisatieslachtoffers bij Van Bergen te Heiligerlee. De bekende Belgische professor en beiaardier Staf Nees was zijn adviseur en was aanwezig bij de keuringen van de klokken. De Boer was de leidende figuur van de stichting en had meer dan een miljoen gulden ingezameld. Hij wilde het pronkstuk bestemmen als 'nationaal monument' voor de mobilisatieslachtoffers uit 1914-1918. Ook De Boer hield aan de mobilisatie blijvende verwondingen over.

In 1925 had hij de "Bond van Mobilisatie-invaliden en van hunnen Nabestaanden" opgericht (door vergrijzing van haar leden werd de bond in 1969 opgeheven), die het voor elkaar kreeg dat er een bijzondere pensioenregeling tot stand kwam. In 1937 verbreedde de Fries zijn werkterrein door de oprichting van de stichting De Nederlandse Soldaat, die zich ook bekommerde om militairen die naar Nederlands-Indië werden gestuurd. Duizenden processen liet Pieter de Boer voeren. Hij hielp 45.000 mensen aan een pensioen.

Hommage
Terug naar het monumentale carillon. De Boer wilde een hommage brengen aan degenen die zich hadden ingezet voor het lot van de Nederlandse mobilisatie-invaliden uit de Eerste Wereldoorlog. Als dank voor haar rol in de oorlogsjaren werd de grootste klok voorzien van de beeltenis van prinses Wilhelmina. Verder prijken op de andere klokken de beeltenissen van De Boer zelf, diens echtgenote, verschillende ministers en een zevental kamerleden. Onder de afbeeldingen bevinden zich ook de hoofden van de vroegere SGP-kamerleden ds. P. Zandt en ir. C. N. van Dis. In totaal gaat het om 33 „pioniers en helpers", zoals De Boer ze noemt.
De Boer zag in de jaren zestig het klokkenspel het liefst 65 meter hoog boven Drachten uit torenen. De gemeente wilde meewerken, maar de provincie Friesland niet. Om die reden werd het carillon opgesteld in de achtertuin van De Boer. Tot schrik van de omwonenden speelde het instrument menig melodietje, totdat een inwoner van Aardenburg (Zeeuws-Vlaanderen), Schelte van Jelgershuis, het monument ontdekte en het gemeentebestuur in 1979 warm maakte voor overname.

Politieke rel
Het carillon zou in deze gemeente Zeelands grootste klokkenspel moeten worden. Dat viel in de smaak bij De Boer. Leuke bijkomstigheid vond hij het feit dat koningin Wilhelmina in 1945 in Aardenburg voor het eerst weer voet zette op Nederlandse bodem. De Fries 'verkocht' de beiaard voor , een gulden aan Aardenburg. De gemeente moest beloven dat het carillon een waardige plaats zou krijgen. De gemeente ging hiermee akkoord. De Sint Baafskerk had nog geen carillon, zo redeneerde men.
Voor het oog van de publiciteit ontrolde zich een jarenlange politieke klucht. De raad stelde een bedrag beschikbaar voor een flinke opknapbeurt van de klokken. Later zou wel een aanvulling worden uitgetrokken voor het installeren en bespeelbaar maken. Aardenburg slaagde er evenwel niet in een geschikte ereplaats te vinden waarmee De Boer tevreden was. Volgens de Fries zouden de beeltenissen op de klokken in een kerktoren voor het. publiek onzichtbaar worden. Zijn 'nationaal monument' werd op die manier vernietigd.

Schadevergoeding
De beiaard kwam terecht in de kelders van het Aardenburgse stadhuis. De Boer voelde zich „in hoge mate bedrogen". De provincie Zeeland vond overigens de financiële uitgave voor het klokkenspel niet verantwoord. De zaak werd een politieke rel. Een van de Aardenburgse wethouders werd ontslagen en de positie van burgemeester drs. W. Lockfeer kwam in het geding. De Zeeuwse commissaris der Koningin, dr. C. Boertien, besloot een verzoeningspoging in het werk te stellen.
De Boer startte eind '83 een civiele procedure en kreeg de beschadigde beiaard in mei 1984 retour. De rechter in Middelburg bepaalde bij kort geding dat de gemeente Aardenburg de beiaard in oude staat moest herstellen. Maar ook daarover rezen problemen. Aardenburg had bij een drietal firma's offerte gevraagd. De klokkengieterij Koninklijke Eijsbouts in Asten kwam met haar inschrijving van 58.000 gulden als laagste uit de bus.
Volgens de adviseurs van De Boer moest de klokkenstoel gezandstraald worden. Aardenburg en Eijsbouts meenden dat met borstelen kon worden volstaan. De Boer weigerde enkele gemeentewerkers uit het Zeeuwse, die de klus wilden klaren, de toegang ot zijn erf. Hij was bang dat ze „eventjes een staalborstel over de klokkenstoel" wilden halen, om er daarna „vlug verf overheen te smeren". Uiteindelijk bleef Aarden burg zitten met een financiële kater van ruim anderhalve ton.
Dank - zij een schadevergoeding van 85.000 gulden, die de Zeeuws gemeente had moeten betalen, kon het carillon vorig jaar elders worden opgebouwd. Opnieuw droeg de strijdvaardige Fries -velen vinden hem lastig- het carillon voor een gulden over. Ditmaal werd het Klokkengieterijmuseum in Heiligerlee de gelukkige bezitter.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen