Zeehelden terug van weggeweest

Geschiedenis

Peter Sigmond en Wouter Kloek schreven hierover een rijk geïllustreerd boek met veel aandacht voor de verbeelding van de strijd en de helden. Sigmond is maritiem historicus, Kloek is kunsthistoricus. In hun boek vullen beide disciplines elkaar mooi aan. Beide historici werkten bij het Rijksmuseum. Hun boek is een vernieuwde uitgave van een editie uit 2007. Er is ook een Engelse uitgave gepubliceerd onder de titel ”Sea Battles in the Dutch Golden Age”.

De admiralen in de gouden eeuw waren in de ogen van de tijdgenoten ware helden. Ze fungeerden als rolmodellen, vergelijkbaar met topsporters en popsterren in onze tijd, menen Kloek en Sigmond. Bij succes werden ze op handen gedragen, bij falen verguisd. Tot op zekere hoogte hebben de auteurs gelijk met hun vergelijking. Toch lijkt me dat er wel enig verschil is in de spanning rond het voortbestaan van de Republiek in het rampjaar 1672 en de recente nationale stress rond een voetbalkampioenschap en daarmee in de reactie van het volk op zee- en sportheld. Zeehelden zijn nadrukkelijk aanwezig in het Rijksmuseum, maar ook in veel steden in de vorm van een zeeheldenbuurt. In ons collectieve geheugen zitten liedjes over Piet Hein en Michiel Adriaansz de Ruyter.

Tot de Tweede Wereldoorlog namen de zeeslagen en hun helden een prominente plaats in als exponenten van onze nationale trots. Daarna keerde het tij. Heldenverering werd vermeden. Eenzijdige aandacht voor het vermeende succes van onze voorouders was verdacht. Sigmond en Kloek laten zien dat er inmiddels weer een nieuwe wind waait. De canon van de Nederlandse geschiedenis is verplichte leerstof, hoewel het overigens de vraag is in hoeverre dit het geschiedenisonderwijs werkelijk heeft veranderd.

De reden van deze recente verschuiving noemen ze niet. Dat is jammer, want er is wel degelijk een parallel tussen toen en nu. Ik denk aan de behoefte aan identificatiefiguren en helden. Nationale trots en collectieve onzekerheid liggen dichter bij elkaar dan we wellicht vermoeden. Misschien is het wel een kenmerk van onze huidige cultuur dat ze elkaar snel afwisselen. Het ene moment voelen we ons gidsland, het andere moment ervaren we onze onbeduidendheid op het wereldtoneel.

De auteurs stellen in dit boek vragen aan de objecten in het museum. Waarom werden ze gemaakt, waarom zijn ze bewaard gebleven en wat was hun betekenis? Wie maakten ze en voor wie? De antwoorden op deze vragen zijn het richtsnoer voor het verhaal dat ze vertellen. In zes hoofdstukken staan steeds een vlootvoogd en een zeeslag centraal: van Jacob Heemskerk en Gibraltar tot Michiel de Ruyter en de Derde Engelse Zeeoorlog. Uiteraard ontbreken Piet Hein en vader en zoon Tromp niet.

Daarnaast zijn er vier meer thematische hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk schildert de ontwikkeling van watergeuzen naar een zeemacht. Het volgende themahoofdstuk gaat in op de marine, de mensen, de middelen. Het derde behandelt de kunstenaars en hun opdrachtgevers. In het laatste hoofdstuk staan de memorabilia die de herinnering aan Michiel de Ruyter levend houden centraal. Van geen admiraal zijn zo veel voorwerpen bewaard als van De Ruyter, hoewel het de vraag is of het wel terecht is dat al die attributen uit de collectie van het Rijksmuseum aan hem worden toegeschreven. De auteurs zetten hier op een luchtige en deskundige wijze vraagtekens bij. Ze tonen oog voor detail. Sigmond en Kloek beheersen hun vakgebied en weten hun kennis op een zeer toegankelijke wijze te delen met geïnteresseerde niet-historici.

Boekgegevens

Hollands glorie. Zeeslagen in de gouden eeuw, Peter Sigmond en Wouter Kloek; uitg. Wbooks, Zwolle, 2014; ISBN 978 94 6258 023 7; 184 blz.; € 24,95.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen