Gegrepen door het joodse denken

Met het houden van de zevende dag is Wim Verwoerd al vijftien jaar vertrouwd. Verwoerd senior, boegbeeld van comité Het Profetisch Woord, viert met zijn volgelingen sinds 6 februari 1993 de sabbat. Wim, die zijn vader aanvankelijk kritiekloos volgde, nam afstand van de groep. „Die werd echt sektarisch.
Met een aantal geestverwanten ging de inwoner van Nieuw-Lekkerland, formeel nog altijd lid van de PKN, op zaterdag in Dordrecht bijbelstudie houden. Ook leden van de hervormd-gereformeerde gemeente van Nieuw-Lekkerland toonden belangstelling voor zijn opvattingen. Vijf jaar geleden vormde hij de Messiaanse Gemeente Nieuw-Lekkerland, die samenkomt in een voormalige school. Meerdere gezinnen in de streek die al de sabbat vierden, sloten zich aan.
Leden kent de gemeente niet. „Je bent maar één keer lid: van het lichaam van de Heere Jezus. We zoeken in alles naar de bijbelse wortels, ook als het gaat om de invulling van de gemeentestructuur. In de meeste protestantse en evangelische kerken zie je nog de hiërarchische structuur van de Rooms-Katholieke Kerk terug. Wij kennen alleen een broederraad. Ik ben een van de oudsten en noem me bewust geen voorganger. Bepalend zijn voor ons de geestelijke gaven. Waar herkenning van die gaven door de gemeente is, komt ook erkenning.

Hebreeuws denken
Het aantal bezoekers, afkomstig uit een wijde regio, gaat inmiddels naar de honderd. Voor pakweg driekwart van hen is de Messiaanse Gemeente Nieuw-Lekkerland thuisgemeente geworden. De rest kerkt ook nog elders. „Van Oud Gereformeerde Gemeenten tot Pinkstergemeenten. Een paar bezoekers hebben een joodse achtergrond. Eenzelfde variatie is er in de sprekers. De Messiasbelijdende jood Peter Steffens gaat in Nieuw-Lekkerland voor, maar ook de hervormd-gereformeerde Teun van der Weijden.
Verwoerd, in het dagelijks leven buschauffeur, verzet zich als wordt gesteld dat zijn gemeente een mix van christendom en jodendom biedt. „Als we uitzien naar een krachtig werk van Gods Geest, moeten we terug naar de wortels. Dat zijn voor ons niet de joodse, maar de bijbelse wortels. Verdiep je je in de kerkgeschiedenis, dan zie je hoe na de scheiding tussen jodendom en christendom het Griekse denken de kerk in bezit heeft genomen. In het Hebreeuwse denken bestaat geen scheiding tussen het natuurlijke en het geestelijke. Dat is in het Griekse denken wel het geval. Daardoor ging de kerk steeds meer nadruk leggen op ascese. In de Reformatie is het belangrijkste van het christelijk geloof weer onder het stof vandaan gekomen, maar het werk was niet af. De reformatoren zelf beseften dat heel goed, hun volgelingen zijn de Reformatie gaan verheerlijken en beschouwen die als eindpunt.

Messiaanse Gemeente
De Messiaanse Gemeente Nieuw-Lekkerland wil terug naar de situatie van de vroege kerk. „Dan kom je vanzelf tot de ontdekking dat die niet de zondag hield, maar gewoon de sabbat bleef vieren. Een kerntekst in dit verband is voor Verwoerd Daniël 7 vers 25, waar wordt gesproken over een macht die de tijden en de wet zal veranderen. Deze macht ziet hij belichaamd in het pausdom, waardoor de zondag formeel tot rustdag werd. „Er is ook bewust een andere datum voor Pasen ingevoerd, uit antisemitische motieven. Kerstfeest, van oorsprong het heidense winterzonnewendefeest, is erbij gekomen.
Andreas de Groot, voorganger van de Revival Gemeente Oss, kwam via een omweg tot dezelfde conclusie. Na zijn opleiding aan de Theologische Hogeschool in Ede was hij pastoraal werker in de gereformeerde-bondsgemeente van Alblasserdam. Door een serie lezingen van prof. dr. Willem Ouweneel over de Romeinenbrief veranderde zijn theologisch denken, met name over de betekenis van het geloof. Geleidelijk kreeg hij ook moeite met de traditionele vormen binnen de reformatorische gezindte. Dat werd versterkt door zijn vriendschap met de van huis uit oud gereformeerde Bert Woudwijk. „Met een groep jongeren uit de hervormde gemeente in Dordrecht, waar mijn vader toen predikant was, kwamen we zo nu en dan bij elkaar om te zingen. Niet alleen psalmen maar ook opwekkingsliederen. In plaats van het orgel gebruikten we gitaren en een tamboerijn.

Roeping
Tijdens een reis van de groep naar Israël onder leiding van Woudwijk, die van jongs af gefascineerd was door alles wat met Israël te maken had, liet een deel zich overdopen. Voor de kerkenraad was dat reden om de desbetreffende mensen te weren van het Avondmaal. „Daardoor waren we eigenlijk gedwongen om te vertrekken. Met mijn werk in de kerk was het naar mijn idee ook gedaan. Ik realiseerde me onvoldoende dat elders in de Hervormde Kerk, bijvoorbeeld binnen het Evangelisch Werkverband, wel ruimte bestond om met een andere doopvisie te blijven participeren. Bert Woudwijk ervoer het als zijn roeping om in Dordrecht de Shalom-gemeente te starten, mij werd gevraagd het Woord te gaan bedienen.
In deze periode kwam De Groot tot de overtuiging dat hij zich ook moest bezighouden met ziekenzalving en het uitdrijven van boze geesten. Door de inbreng van Woudwijk besloot de gemeente de sabbat en de joodse feesten te gaan houden. Voor De Groot was dat een stap te ver. „Ik meende dat met de komst van Christus de wet heeft afgedaan, de doop in de plaats van de besnijdenis is gekomen en de zondag in plaats van de sabbat. Bert werd ook steeds charismatischer. Sprak je niet in tongen, dan was je niet wederom geboren. Daar stond ik toen niet achter, daar sta ik nog steeds niet achter.
De twee vrienden gingen uit elkaar. De Groot sloot zich aan bij de behoudend evangelische CAMA-gemeente in s-Hertogenbosch. Al snel kreeg hij het verzoek de CAMA-gemeente in Oss te gaan dienen. Aan die dienst kwam een eind toen hij door demonenuitdrijving en genezing van zieken in Jezus Naam in botsing kwam met de oudsten van de gemeente.

Revivalgemeente
Ruim zes jaar geleden stichtte de bevlogen voorganger de Revival Gemeente Oss, die samenkomt in het plaatselijke Rode-Kruisgebouw. Door hernieuwde contacten met Bert Woudwijk raakte hij alsnog geïnteresseerd in de joodse wortels van het christendom. Binnen een halfjaar verwisselde hij de zondag voor de sabbat. In de gemeente wil hij het beste uit de joodse, de evangelische en de reformatorische traditie combineren. „Ik sta van harte achter het sola scriptura, sola fide en sola gratia van de Reformatie.
De Groot is, ondanks zijn overstap naar het joodse denken, nog altijd blij met zijn theologische opleiding. „Wel heb je in vergelijking met orthodoxe rabbijnen een gigantische achterstand. Dat begint al met de kennis van de Hebreeuwse taal. Hebreeuws kunnen lezen is iets anders dan die taal echt aanvoelen. Elke keer dat ik nu het Woord bestudeer, begin ik aan een ontdekkingstocht. De antwoorden op mijn vragen vind ik niet allemaal bij iemand als Calvijn. Hoeveel moois die ook heeft geschreven, met de joodse wortels en het herstel van Israël hield hij zich niet zozeer bezig. De rabbijnse geschriften gaan uit van de gedachte dat in de onderhouding van de Thora het heil ligt. Die opvatting wijs ik af. Daardoor moet ik, in mijn zoektocht naar de juiste balans tussen de joods-bijbelse wortels enerzijds en de gezonde christelijke leer anderzijds, het meeste zelf uitdokteren.

Gezette tijden
De voorganger van de Revival Gemeente Oss ontkent dat hij joodse tradities heeft ingevoerd. „Ik heb een afkeer van joodje spelen. We noemen onszelf ook bewust geen Messiaanse gemeente, omdat we ons verbonden weten met ieder die belijdt dat Jezus de Messias is. Strikt genomen zijn alle ware gelovigen Messiasbelijdend. Bepalend is voor ons wat de Schrift zegt en wat tot de scheppingsorde behoort. De zevende dag heeft God gerust van zijn scheppingswerk, dat is ook de dag waarop de mens moet en mag rusten. Nergens in de Bijbel kom ik tegen dat dit alleen voor de jood geldt. Jezus zegt dat de sabbat er is voor de mens in het algemeen.
Ook de joodse feesten ziet De Groot terug in de scheppingsorde. „In Genesis 1 vers 14 staat dat God de hemellichamen niet alleen heeft gegeven om onderscheid te maken tussen dag en nacht, maar ook tot tekenen en gezette tijden: moadiem, feesttijden van Jahweh. In Leviticus 23, waar alle feesten worden genoemd, staat datzelfde woord. Dit zijn de moadiem van Jahweh. Daarom spreek ik liever van bijbelse dan van joodse feesten.
Die feesten hebben profetische betekenis. Ze vormen een blauwdruk van de weg van de Messias. De voorjaarsfeesten zijn vervuld in Zijn eerste komst, de najaarsfeesten wijzen heen naar Zijn tweede komst. Omdat de duivel de kerk van die feesten heeft beroofd, is ook het bijbelse zicht op het Messiaanse vrederijk, waar het loofhuttenfeest naar verwijst, vertroebeld.

Varkensvlees
Voor de invulling van de feesten wil De Groot geen dwingende voorschriften geven. „Pesach vieren we wel behoorlijk traditioneel, vanwege de wonderbaarlijke heenwijzing naar Christus. Tijdens de sedermaaltijd halen traditionele joden op een gegeven moment uit een bundeltje van drie matses (beeld van de Drie-eenheid) één matse: beeld van Jezus. Die wikkelen ze in een servet (Jezus is in het graf gelegd), de omwikkelde matse verstoppen ze (Jezus is drie dagen verborgen geweest). Na afloop van de Pesachviering mogen de kinderen die matse zoeken. Zo is de traditionele Pesachmaaltijd, zonder dat de joden het zelf beseffen, één evangelieboodschap.
Naast de scheppingsordening bepaalt de gemene deler in de hele Schrift voor De Groot wat in de Thora van blijvende betekenis is en wat niet. „Dat blijft een zoeken, al zijn sommige zaken voor mij heel duidelijk. Neem het verbod om varkensvlees te eten. Dat is van voor de mozaïsche wetgeving. Noach mocht geen onreine dieren eten. Dat blijkt uit het feit dat hij van alle reine dieren zeven paar moest meenemen: om te offeren en om te eten. Die lijn zet zich in de Bijbel voort. Een van de kenmerken van het Messiaanse vrederijk is volgens Jesaja 65 en 66 dat er geen varkensvlees zal worden gegeten. Het eten van varkensvlees wordt gelijkgesteld met het offeren aan demonen. In de geschiedenis van de bezetene van Gardara zie je eveneens die opmerkelijke verbondenheid tussen varkens en demonen.

Verdonkeremaand
Ook de Messiaanse Gemeente Nieuw-Lekkerland houdt zich aan het joodse kerkelijk jaar. Dat begint met de Dag van bazuinen, waarmee de zevende maand apart is gezet. „Die heeft in de Bijbel eenzelfde status als de zevende dag in de week, verklaart Verwoerd, „maar de kerk heeft heel deze maand verdonkeremaand. We komen samen, er wordt op de sjofar geblazen, het onderwijs in de samenkomst is dan heel sterk op de toekomst gericht: de wederkomst van Jezus en de opstanding uit de doden.
Jom Kippoer (grote verzoendag), de tiende dag van de zevende maand, is voor de gemeente een dag van vasten en verootmoediging. Vanwege persoonlijke zonden en de zonden van land en volk. Vier dagen later begint Soekot ofwel het loofhuttenfeest, voor Verwoerd een zeer bijzonder feest. „Pesach is vervuld in het offer van de Heere Jezus, Sjavoeot in de uitstorting van de Heilige Geest, maar samen met de joden hebben we een feest dat nog op vervulling wacht. Uiteindelijk zullen we het loofhuttenfeest met alle volken in Jeruzalem vieren, leert de profeet Zacharia in hoofdstuk 14.
Een deel van de gemeenteleden maakt daadwerkelijk een hutje in de tuin. „Er is ook iemand die een deel van zijn boerderij als loofhut inricht. Daar gebruikt hij met zijn gezin de maaltijden. In de school waar we samenkomen, maken we een hutje waar tijdens de dienst het onderwijs aan de kinderen wordt gegeven.

Zoektocht
Voor een aantal bezoekers van de Messiaanse Gemeente Nieuw-Lekkerland was het allemaal nog te halfslachtig. De groep vertrok naar de Messiasbelijdende gemeente Beth-Yeshua in Amsterdam, van rabbijn Lion Erwteman, die zich aan alle voorschriften van de Thora houdt. Bert Woudwijk, oud-voorganger van de uiteengevallen messiaanse Shalom-gemeente in Dordrecht, ging nog een stap verder. Hij liet zich besnijden [..], is officieel toegetreden tot het orthodoxe jodendom en woont in Israël, waar hij als Aryel Tsion (leeuw van God) door het leven gaat. Anderen volgden zijn voorbeeld.
Voor Andreas de Groot was de overgang van zijn jeugdvriend naar het jodendom schokkend, maar niet geheel onverwacht. „Ik heb destijds al urenlang gepraat met Bert. Het begon ermee dat hij een onderscheid in de Godheid ging maken. We moesten volgens hem niet Jezus maar alleen Jahweh aanbidden. Daar loop ik ook in de messiaanse beweging tegenaan. De godheid van Christus ligt bij sommigen onder vuur, vanwege hun behoefte aan te schurken tegen het jodendom. Om die reden heb ik afstand genomen van het Messiaans Platform, waarvoor ik me eerst met overgave heb ingezet. De beslissing van mensen om zich te laten besnijden, is vaak een kantelpunt. Daarna zie je allerlei dwalingen binnenkomen.
Verwoerd deelt de zorg van De Groot. „Het gevaar is dat we joodse gebruiken gaan verabsoluteren, alsof de Thora nog steeds een wet ten leven is. De kern van het messiaanse denken ligt voor mij in het terugkeren naar bijbelse wortels, met Jezus en Zijn offer in het centrum, en in het verlangen naar Zijn Koninkrijk. Dat we zonder vlek of rimpel mogen zijn bij Jezus wederkomst.

Volgende keer: Van jood tot christen.

Messiaans Platform
Nederland telt naar schatting zon duizend messiaanse christenen. Ze komen samen in een dertigtal autonome gemeenten. De helft daarvan is aangesloten bij het Messiaans Platform, dat als gespreksforum dient. Wat de gemeenten bindt, is de overtuiging dat de oudtestamentische wetgeving niet heeft afgedaan.
„Wij zijn ervan overtuigd, dat de eenheid in Gods gemeente, zoals God die bedoeld heeft, alleen werkelijkheid kan worden, als Gods onderwijzing hersteld en in praktijk gebracht wordt. Deze onderwijzing, die in de Thora en de profeten gegeven wordt, is door Jesjoea haMasjieach niet afgeschaft, maar tot haar volheid gebracht. Daarbij is voor ons ook het vieren van Gods (feest)dagen essentieel. Hierdoor kan er herstel van de band met God zelf en het Joodse volk (gaan) plaatsvinden, waartoe wij ook geroepen zijn.
Over de concretisering bestaan grote verschillen van inzicht. Terwijl sommige gemeenten zich alleen aan de sabbat en de viering van de joodse feesten houden, wordt in andere gemeenten van de leden daarbij verwacht dat ze kosjer eten. Vooral de besnijdenis is een controversieel punt. Het onderscheid blijft niet beperkt tot uiterlijke zaken. Er wordt ook verschillend gedacht over de godheid van Jezus. Dat is voor behoudende messiaanse gemeente reden om het platform te mijden.

www.revivalgemeente.nl
www.messiaansegemeentenieuwlekkerland.nl
www.messiaansplatform.nl

''Uit dit artikel is op de plek van [...] op  15 juni 2021 een zin verwijderd en aangepast met het oog op de richtlijnen voor journalistiek''

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen