Onderwijskunst, handboek voor exemplarisch onderwijs

In het christelijk onderwijs zijn we gehouden de Volle Werkelijkheid - dat is die van Schepper en schepping inclusief dat wat de mensen ervan hebben gemaakt; de cultuur - te ontsluiten voor de leerlingen, zodat ze ermee verder kunnen in de richting van het Koninkrijk. Daarom moeten we niet alleen kennis overdragen en inleiden in betekenissen, maar vooral ook inwijdend afsteken naar de diepten waar de geheimen van de werkelijkheid verborgen liggen. Als dat gebeurt, worden onze leerlingen in hun hart iets gewaar wat ze hun hele leven niet meer kwijt zullen raken; noem het wijsheid, betrokkenheid, 'eerbied en ontzag'.

Ik kan daarover helemaal enthousiast worden, want het is nauw verweven met onze identiteit en heeft van doen met de echte kwaliteit van het onderwijs die immers niet kan worden uitgedrukt in scores op 'kwaliteitskaarten'. Maar als men mij tijdens trainingen en workshops vroeg hoe dat precies moest, dat 'inwijdend afsteken naar de diepten' dan kon ik wel voorbeelden geven hoe het mezelf en anderen was overkomen, ik kon ook wel wat zeggen over de voorwaarden waaronder het kan gebeuren, maar ik wist niet goed hoe het kan worden bewerkstelligd.

Dat weet ik nu wel. Het is geen kunde, maar een kunst die je, als elke kunst, met behulp van een meester onder de knie kunt krijgen wanneer je een beetje aanleg hebt; maar dat is voor de meesten van ons geen probleem.

Wat er allemaal al over bekend is, kan worden gelezen in het hierboven vermelde boek. Zelf zou ik liever van 'inwijdend onderwijs' spreken, maar de schrijvers geven de voorkeur aan de term 'exemplarisch' die gebruikt wordt in de internationale werkgroep waar ze deel van uitmaken.

Een 'exempel' is voor hen een onderwerp, een thema dat als het ware een heel werkelijkheidsgebied transparant kan maken en dat daardoor bijzonder geschikt is om je er samen met je groep in te verdiepen. De oude pedagogische stelregel 'niet het vele is goed, maar het goede is veel' wordt hier weer toegepast.

Hoe dat in zijn werk gaat, heb ik paar jaar geleden zelf meegemaakt in de rol van leerling. Daaraan bewaar ik nog steeds de beste herinneringen, net als aan de beschouwende gesprekken die er aan vooraf gingen en erop volgden. Christelijke schoolpedagogiek naar mijn hart!

Wie er nog helemaal niets van weet en het prachtig uitgevoerde boek ter hand neemt, kan om te beginnen het beste uit het eerste gedeelte - 'achterliggende principes van onderwijskunst' - alleen het inleidende korte hoofdstukje 'Onderwijskunst, een kennismaking', lezen dat van de hand van Bert Kalkman is. Het verhaal dat hij hierin vertelt, smaakt namelijk naar meer. Dat is dan te vinden in het tweede gedeelte; 'Onderwijsverhalen'. Het gaat over de ervaringen van collega's die zich al in de onderwijskunst hebben bekwaamd en bevat negen aanlokkelijke exempels zoals: 'Het veldboeket', 'Gutenbergs drukmachine' en 'De tijd'.

Hierna wil je vast en zeker meer weten over die achterliggende principes, waaronder een opvallende bijdrage van Jan Veldman over 'De esthetische dimensie van de onderwijskunst'. De andere artikelen zijn weer van de hand van Kalkman. Ze zijn op zich interessant genoeg, maar hier en daar worden bepaalde aspecten misschien iets te uitgebreid verantwoord voor een handboek, dat toch een soort 'users manual' behoort te zijn.

Wat mij betreft, is het behalve een heel goed, ook een hoopgevend en perspectief biedend boek. Het is namelijk hoog tijd dat het christelijk onderwijs opnieuw cultureel ongehoorzaam wordt en de moed, de vitaliteit en de vindingrijkheid opbrengt om zich te ontworstelen aan de druk van de oppervlakkige, vertechniseerde onderwijskunde en van de regelzucht uit Zoetermeer. Beschouwingen en 'wishful thinking' van eenlingen, zoals ondergetekende, over een eigentijdse, christelijke schoolpedagogiek verdampen als ze niet in de praktijk van alle dag bruikbaar worden gemaakt. Van de universiteiten als zodanig is wat dit betreft niets te verwachten, omdat de weinige medewerkers die dat wel zouden willen, in de houdgreep zitten van een eenzijdig, verplicht wetenschapsmodel.

Het Christelijk Pedagogisch Studiecentrum wil er duidelijk ook niet aan, omdat het de dienstverlenende, algemeen religieuze markt is op gegaan. Toen ik er een aantal jaren geleden tijdens een bijeenkomst ter gelegenheid van de opening van een nieuwe behuizing, het goed recht van christelijk onderwijs verdedigde, keerden de andere leden van het forum zich hoogst geïrriteerd tegen me (maar een aantal toehoorders applaudisseerde, dat wel.).

Nu heeft dus om te beginnen de Driestar deze noodzakelijke, geld en menskracht verslindende taak op zich genomen en dat doet me goed. Ook in Ede zijn ze druk bezig met een boek - 'BIJZONDER onderWIJS' - dat volgend jaar zal verschijnen en waaraan onder anderen Bert Kalkman meewerkt.

Er zit dus weer leven in de christelijke schoolpedagogische brouwerij. God zij dank!

Onderwijskunst
handboek voor exemplarisch onderwijs
B. Kalkman e.a.
ISBN 90-77889-02-7
Driestar educatief, Gouda
www.driestar-educatief.nl
www.onderwijskunst.nl

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen